Tại buổi đối thoại giữa Chính phủ với cộng đồng doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu ô tô về Nghị định 116 và Thông tư 03 của Văn phòng Chính phủ, những tranh luận thẳng thắn liên quan đến hai nghị định này đã được nêu ra và không khí đã có lúc trở nên khá gay gắt với hai luồng ý kiến.
Khối ngoại kịch liệt phản đối
Ông Toru Kinoshita, Tổng giám đốc Công ty Toyota Việt Nam và đồng thời là Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cho biết Nghị định 116 cũng như thông tư 03 của Chính phủ được ban hành đã dẫn đến hậu quả là không có chiếc xe ô tô nào được nhập khẩu vào Việt Nam từ 1/1/2018.
Liên quan đến vấn đề này, VAMA đã 4 lần gửi thư kiến nghị lên Chính phủ nhằm tháo gỡ khó khăn, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến giấy chứng nhận kiểu loại, thí nghiệm khí thải, quy định về đường thử 800m và vấn đề các đơn hàng được đặt trước khi Nghị định 116.
Ông Toru Kinoshita“Nghị định 116 làm gián đoạn và ngưng hầu hết hoạt động nhập khẩu ô tô vào Việt Nam từ các nước. Nghị định làm tăng chi phí và thời gian khiến giá xe tăng cao và kéo dài thời gian chờ của khách hàng, tạo sự thiếu công bằng giữa các nhà sản xuất, kinh doanh ô tô trong nước và nhà đầu tư nước ngoài, khiến nhiều nhà đầu tư thậm chí đã hoạt động hơn 20 năm tại Việt Nam đã phải ngừng hoạt động chỉ vì quy định đường thử”, đại diện VAMA nhấn mạnh.
Chủ tịch VAMA cho rằng mỗi chính sách mới cần đảm bảo mở rộng thị trường xây dựng nền công nghiệp ô tô mạnh mẽ. Bên cạnh đó, chính sách thuế tạo cạnh tranh trong bối cảnh thị trường còn nhỏ bé; do đó VAMA mong muốn có thêm chính sách thuế để giảm khoảng cách giữa các nhà sản xuất ô tô; đồng thời phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ.
Có cùng quan điểm, ông Phạm văn Dũng, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Ford Việt Nam cho rằng yêu cầu về giấy chứng nhận kiểu loại là không phù hợp với thông lệ quốc tế bởi thường yêu cầu này thuộc về nước nhập khẩu. Chính phủ của mỗi quốc gia tiến hành thử nghiệm và cấp chứng nhận theo tiêu chuẩn của quốc gia đó cho các xe ô tô tiêu thụ trong nước mà thôi, các xe ô tô sản xuất để xuất khẩu không thuộc đối tượng này.
Tổng giám đốc Ford Việt Nam còn cho rằng quy định này sẽ là trùng lặp khi doanh nghiệp phải xin giấy chứng nhận ở nước xuất khẩu, sau đó vào Việt Nam, Cục đăng kiểm vẫn tiến hành và cấp giấy chứng nhận kiểu loại theo tiêu chuẩn trong nước.
Như vậy, ông Dũng nhấn mạnh nếu yêu cầu về chứng nhận đạt được thì vấn đề thử nghiệm tiếp tục là nỗi lo cho doanh nghiệp. Khi thử nghiệm không đạt yêu cầu, doanh nghiệp phải tái xuất đi nước khác, tuy nhiên, vấn đề tay lái thuận tay lái nghịch, các tiêu chuẩn ở các nước khác nhau nên việc xuất xe là rất khó.
Chẳng hạn, Ford từng có lô xe tái xuất sang Philippines nhưng nước này yêu cầu đèn xe màu đỏ trong khi Việt Nam lại yêu cầu đèn vàng. Hiện Ford vẫn chưa dám nhận đơn hàng mới.
Đại diện Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (Amcham) cho rằng Nghị định 116 và Thông tư 03 có hiệu lực sẽ vi phạm các quy định WTO và tạo sự thiếu công bằng.
Trong khi đó, Công sứ Nhật Bản nhận định điều này không chỉ liên quan đến vấn đề tiền bạc, chi phí mà còn là sự tin tưởng của các nhà đầu tư vào các cơ quan của Chính phủ.
Thaco tuyên bố sẽ nhập được xe về trong tháng 4
Không đồng tình với quan điểm của đại diện VAMA, ông Trần Bá Dương, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty CP ô tô Trường Hải (THACO) cho rằng Nghị định 116 ra đời nhằm mục tiêu bảo vệ môi trường, đảm bảo an toàn và quyền lợi người tiêu dùng, tạo sự cạnh tranh công bằng giữa nhập khẩu và sản xuất, lắp ráp trong nước.
Ông Dương cho biết bản thân các doanh nghiệp sản xuất trong nước đã phải thực hiện quy định về giấy chứng nhận kiểu loại từ năm 2016.
“Khi Chính phủ Việt Nam yêu cầu điều kiện về xe lắp ráp trong nước, chúng tôi đã có giấy chứng nhận kiểu loại. Chúng tôi đã làm theo Thông tư 31/2011/TT-BGTVT và có chứng nhận của KIA Hàn Quốc, Peugeot Pháp, Mazda Đức... Mới đây, tháng 8 chúng tôi nhận được thư ngỏ cho BMW, từ tháng 11 đến nay chúng tôi đã có chứng nhận kiểu loại của hãng xe này cho đơn vị phân phối là chúng tôi”, ông Dương chia sẻ.
“Theo tôi hiểu, ở châu Âu có quy định này, quy định của các hãng nói trên từ 100 - 200 trang. Giấy này giống như lý lịch của một chiếc xe, chứng thực các tính năng của cơ quan chính quyền không phải bằng phương pháp quảng cáo marketing của các thương hiệu”, đại diện Thaco chỉ ra rằng việc thực hiện Nghị định 116 và Thông tư 03 không có khó khăn gì.
Có cùng quan điểm, ông Lê Ngọc Đức, Tổng giám đốc công ty CP Ô tô Hyundai Thành Công Việt Nam cho rằng, ở Việt Nam xe không chỉ là phương tiện mà còn là tài sản, đặc biệt trong điều kiện hạ tầng của Việt Nam thì chất lượng là yêu cầu trên hết. Do đó, giấy chứng nhận là yêu cầu bắt buộc.
Phản bác ý kiến liên quan đến vấn đề đường thử của Chủ tịch VAMA, ông Trần Bá Dương cho rằng quy định hiện đã quá lỗi thời, các dòng xe thay đổi nhanh nên tối thiểu phải đáp ứng được chiều dài đường thử là 800m.
Bên cạnh đó, ông Dương nhận định việc khan hàng trên thị trường những tháng qua do các nhà đầu tư chuyển hướng sang nhập khẩu thay vì lắp ráp và sản xuất. Thaco đang cố gắng sản xuất bù đắp phần thiếu hụt này và cam kết đáp ứng các yêu cầu và sẽ nhập được xe trong tháng 4, khoảng 2 - 3 tuần sau đó xe sẽ về tới Việt Nam.
Đại diện THACO cũng khẳng định Nghị định 116 không có quy định ưu đãi nào cho doanh nghiệp trong nước, doanh nghiệp cũng không xin ưu đãi. Bản thân doanh nghiệp trong nước đã bị kiểm tra từng chiếc xe, đăng kiểm phải sang nhật cùng doanh nghiệp để kiểm tra chất lượng xe, số lượng có thể lên tới 1.000 - 2.000 xe.
Ông Dương nhấn mạnh, Nghị định 116 trước khi ban hành đã được lấy ý kiến các doanh nghiệp. Trước khi Nghị định được ký cũng cần 3 bộ trưởng ký rồi Thủ tướng Chính phủ mới ký. Do đó, ông cho rằng yêu cầu tạm hoãn của VAMA là không công bằng với những doanh nghiệp cố gắng xây dựng và thực hiện nghị định này trong khi tỷ lệ nhập khẩu xe nguyên chiếc của các thành viên VAMA hiện cũng không lớn, chỉ khoảng 40%.
Yêu cầu phải đảm bảo an toàn và tạo sự bình đẳng trong sản xuất và kinh doanh
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải và Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) Lê Đình Thọ đều nhấn mạnh yêu cầu bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ môi trường, bảo đảm môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp.
Theo Thứ trưởng Lê Đình Thọ, như các nước khác, Việt Nam cần có quy định về vấn đề an toàn, đảm bảo tính mạng con người.
Thứ trưởng nhấn mạnh Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ tai nạn giao thông cao, một năm 9.000 người chết, chưa tính hơn 10.000 người bị thương nên vấn đề đưa ra tiêu chuẩn để kiểm soát phương tiện là vấn đề tất yếu.
“Chúng tôi hết sức lắng nghe với tinh thần cầu thị, không bao giờ có ý tưởng tạo rào cản cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc thực hiện có thể có những khó khăn, vướng mắc, các bên phải ngồi lại với nhau để hoàn thiện hành lang pháp lý”, Thứ trưởng Bộ GTVT nói và cho biết các vướng mắc cụ thể cũng sẽ được giải quyết, ví dụ với các lô hàng được ký hợp đồng trước khi Nghị định có hiệu lực sẽ được xem xét, xử lý phù hợp.
Sau khi nghe 16 ý kiến từ các doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu xe trong và ngoài nước cùng đại diện Bộ Công thương, Bộ GTVT, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết sẽ báo cáo Thủ tướng và khẳng định Nghị định 116 được xây dựng công phu, trước khi ban hành đã lấy ý kiến các doanh nghiệp, các đối tượng tác động.
Chủ trương là tạo cơ chế chính sách tốt hơn nhằm thu hút vốn đầu tư của các doanh nghiệp nước ngoài và trong nước để sản xuất ô tô chất lượng; cùng với đó, Chính phủ cũng tiếp tục nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh, cắt bỏ các rào cản, thủ tục bất hợp lý; đồng thời quan tâm phát triển công nghiệp hỗ trợ.
Bộ trưởng đánh giá Việt Nam là nước đang phát triển, chủ trương thống nhất là hội nhập sâu khu vực và quốc tế.
“Song Việt Nam cũng cần có những bước đi của mình, tạo điều kiện cho các nước xuất khẩu xe ô tô sang Việt Nam nhưng cũng phải đảm bảo sản xuất chủ yếu cho thị trường trên 90 triệu dân. Không đặt vấn đề đưa Việt Nam trở thành thị trường ô tô của các hãng, các nước, tuy nhiên chúng tôi sẽ có lựa chọn, không có vấn đề bảo hộ tuyệt đa số với sản xuất trong nước, nhưng cũng cần có quan tâm một mức độ nào đó tới sản xuất trong nước”, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nhấn mạnh.
Bộ trưởng đề nghị các cơ quan nước ngoài, các hiệp hội, doanh nghiệp ủng hộ chủ trương của Việt Nam là phát triển ngành công nghiệp ô tô để dần từng bước tự chủ và tăng nhanh tỷ lệ nội địa hóa thông qua các cơ chế, chính sách và chính sách thuế. Không đặt rào cản hành chính để tạo chi phí, ví dụ việc thử nghiệm từng lô xe mất tới 2 tháng và chi phí 10.000 USD thì các cơ quan phải nghiêm túc xem xét.
