Giấy phép con có còn là 'đầu Phạm Nhan': Cuộc chiến còn nhiều gian nan

Thu Phương - 09:00, 28/08/2017

TheLEADERĐề xuất xóa bỏ gần 2.000 giấy phép con cản trở doanh nghiệp của Bộ Kế hoạch và đầu tư chắc chắn sẽ vấp phải sự phản đối, không đồng tình của cơ quan quản lý vốn đang sử dụng những thủ tục đó để kiếm lợi, thu phí ngoài pháp luật thông qua việc “bôi trơn”, “đi cửa sau” của doanh nghiệp.

Giấy phép con có còn là 'đầu Phạm Nhan': Cuộc chiến còn nhiều gian nan
Từ trái qua: TS. Hàn Mạnh Tiến, TS. Lê Đăng Doanh và ông Đậu Anh Tuấn. Ảnh TheLEADER

LTS: "Giấy phép con" lâu nay luôn là gánh nặng đè lên vai doanh nghiệp. Tiến trình loại bỏ giấy phép con đã được Chính phủ triển khai nhiều năm nay nhưng vẫn chưa đạt được kết quả mong đợi. Cứ loại bỏ được loại này thì loại khác lại hình thành. Cộng đồng đã đúc kết và chỉ rõ các nguyên nhân chính của tình trạng này là tư duy quản lý "quản không được thì cấm" và lợi ích ẩn chứa phía sau giấy phép con tác động làm thiên lệch chính sách...

Trong năm 2016, Chính phủ đã ký ban hành hàng loạt các chính sách mà qua đó hơn 3000 giấy phép con được loại bỏ. Ngày 22/8 vừa qua, Bộ Kế hoạch và đầu tư đã trình Chính phủ đề xuất bỏ tiếp 1.930 yêu cầu, điều kiện kinh doanh. Đây là một sự kiện rất ý nghĩa mang tính khích lệ lớn đối với cộng đồng doanh nghiệp và nhà đầu tư, thể hiện quyết tâm lớn của Chính phủ về tạo lập môi trường kinh doanh của Việt Nam thuận lợi. 

Nhân sự kiện này, Ban biên tập TheLEADER thực hiện chuyên đề: Giấy phép con có còn là “đầu Phạm Nhan”?, với sự tham gia đóng góp ý kiến, phân tích, bình luận của đại diện các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và các chuyên gia kinh tế uy tín, với mục tiêu góp phần làm rõ hiện trạng, nguyên nhân và đưa ra được các giải pháp hữu ích để loại bỏ được cơ bản tình trạng giấy phép con đang rất nhức nhối trong hoạt động kinh doanh trong nước hiện nay.

Bài 1: Giấy phép con - Cuộc chiến còn nhiều gian nan

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và đầu tư trình Chính phủ tại phiên họp xây dựng pháp luật ngày 22/8 vừa qua, cơ quan này đã đề xuất bỏ 1.930 yêu cầu, điều kiện về kinh doanh được cho là những "giấy phép con" cản trở doanh nghiệp.

Trong đó, Bộ Kế hoạch và đầu tư đề nghị bãi bỏ toàn bộ hoặc một phần 302 điều kiện về tài chính; đề xuất bỏ toàn bộ 85 điều kiện kinh doanh về địa điểm và 1.336 điều kiện về năng lực sản xuất, 127 điều kiện về phương thức kinh doanh, 80 điều kiện về quy hoạch...

Các điều kiện kinh doanh khác liên quan đến vấn đề nhân lực (trừ một số nghề thực sự đòi hỏi trình độ, kinh nghiệm, như nghề y, nghề kiểm toán) và một số điều kiện có nội dung không phù hợp khác… cũng được Bộ Kế hoạch và đầu tư kiến nghị bãi bỏ toàn bộ hoặc một phần.

TheLEADER ghi nhận ý kiến của các chuyên gia kinh tế về vấn đề này:

Cần có các phương pháp quản lý mới thay vì giấy phép con

(TS. Hàn Mạnh Tiến, Chủ tịch Hội các Nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam (VACD)

TS. Hàn Mạnh Tiến

"Các điều kiện kinh doanh phức tạp như hiện nay đang tạo rào cản rất lớn đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, làm giảm cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường, giảm năng suất và sức cạnh tranh cho nền kinh tế…

Những tác động này đang đi ngược lại và cản trở quyết tâm, giải pháp của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh và cắt giảm chi phí bôi trơn cho doanh nghiệp thông qua việc chạy xin các giấy phép con.

Nguyên nhân của thực trạng này xuất phát từ lối tư duy cũ của bộ máy quản lý nhà nước “cái gì không quản được thì cấm”. Bên cạnh đó, các thủ tục giấy phép con còn gắn chặt với lợi ích, quyền lợi của một nhóm người trong bộ máy hành chính phức tạp.

Do đó, để bãi bỏ các điều kiện kinh doanh này không phải là việc làm đơn giản. Cuộc chiến “giấy phép con” còn rất nhiều gian nan, phức tạp, không thể thực hiện trong ngày một ngày hai.

Các cơ quan quản lý cần tiếp tục rà soát lại các chính sách không phù hợp, cách tiếp cận cũ, tư duy cũ để tìm ra và thay thế bằng các phương pháp quản lý mới, phù hợp hơn. Đồng thời, đưa ra được các chế tài xử lý nghiêm đối với những cá nhân, tổ chức cố tình đưa ra các chính sách thủ tục gây khó khăn cho doanh nghiệp".

Phải có sự vào cuộc đấu tranh quyết liệt của các bộ ngành

(TS. Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương)

TS. Lê Đăng Doanh

"Tôi rất ủng hộ đề xuất này của Bộ Kế hoạch và đầu tư. Việc cắt giảm các giấy phép con cho doanh nghiệp là việc làm phù hợp với chương trình thực hiện Chính phủ kiến tạo nhằm giảm bớt chi phí, thời gian cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, đề xuất này chắc chắn sẽ vấp phải sự phản đối, không đồng tình của cơ quan quản lý vốn đang sử dụng những thủ tục đó để kiếm lợi, thu phí ngoài pháp luật thông qua việc “bôi trơn”, “đi cửa sau” của doanh nghiệp.

Chính vì vậy, để đề xuất này đi vào thực tiễn đòi hỏi phải có sự vào cuộc đấu tranh quyết liệt của các cơ quan bộ ngành chứ không phải chỉ hô hào là được. Chính phủ cần giảm sát chặt chẽ hoạt động của các cơ quan hành chính thủ tục. Đồng thời đào tạo lại bộ máy nhân sự mới theo hướng tư duy tiến bộ, hiện đại.

Cùng với đó, các bộ, ngành cũng cần chuyển phương thức quản lý theo hướng vận dụng khoa học thông tin và công nghệ hiện đại vào hoạt động giám sát và đăng ký kinh doanh giúp kiểm soát hoạt động của doanh nghiệp một cách tốt hơn, tiết kiệm thời gian, chi phí cho doanh nghiệp".

Từ đề xuất đến thực tế vẫn còn một chặng đường rất dài

(Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế, Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam)

Ông Đậu Anh Tuấn

"Theo Báo cáo của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), hiện có khoảng 4.284 điều kiện kinh doanh, ứng với 243 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Trong số này, Bộ Công thương có số lượng điều kiện kinh doanh nhiều nhất, 1.152 điều kiện, kế đến là Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Bộ Y tế...

Các điều kiện kinh doanh này đang tạo ra rào cản bất hợp lý đối với việc doanh nghiệp đầu tư, gia nhập thị trường, làm hạn chế số lượng doanh nghiệp đăng ký mới. Đồng thời, làm gia tăng chi phí sản xuất và giảm lợi nhuận của doanh nghiệp.

Do đó, việc Bộ Kế hoạch và đầu tư đề xuất bãi bỏ gần 2.000 giấy phép con cho doanh nghiệp có thể coi là hoạt động quan trọng nhất trong công cuộc kiến tạo một môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp trong thời gian tới. Qua đó, giúp thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân, góp phần tăng trưởng kinh tế cũng như sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường thế giới.

Đề xuất của Bộ Kế hoạch và đầu tư là phù hợp với Nghị quyết 19-2017/NQ-CP của Chính phủ về việc tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu giúp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2017, định hướng đến năm 2020. 

Tuy nhiên, để chuyển hóa đề xuất đó thành thực tế vẫn còn một chặng đường rất dài. Các cơ quan quản lý nhà nước cần nhìn nhận, đánh giá lại những vấn đề còn tồn đọng trong thủ tục hành chính. Qua đó, đề xuất thực hiện sao cho phù hợp với tình hình thực tế hoạt động của doanh nghiệp.

Giấy phép con hết thời?

Hàng chục năm qua, tiến trình cắt giảm dần tiến tới loại bỏ các giấy phép con đã được thực hiện mà khởi nguồn từ Luật Doanh nghiệp 2000 với luồng gió mới về tư duy “người dân được làm những gì pháp luật không cấm”. Tuy nhiên sau khi hàng trăm giấy phép con được định danh và loại bỏ thì chỉ một thời gian sau các kiểu giấy phép con và điều kiện kinh doanh khác lại xuất hiện trong các văn bản pháp lý khác nhau được ban hành. 

Nhiều cuộc tranh luận nảy lửa cả ở nghị trường Quốc hội hay trên các diễn đàn kinh tế với mục tiêu xóa bỏ các giấy phép con không cần thiết, không phù hợp nhưng chưa thực sự cho thấy kết quả như mong đợi. Nhiều ý kiến đã ví von “giấy phép con cứ như đầu Phạm Nhan, chặt đầu này lại mọc đầu khác””…

Thời gian gần đây, với quan điểm kiến tạo và hành động, Chính phủ đã cho thấy rõ quyết tâm xóa bỏ các rào cản gây khó cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Năm 2016, với việc hàng chục nghị định về điều kiện kinh doanh được ban hành, đã có hơn 3.000 giấy phép con bị xóa xổ trong tổng số gần 7000 điều kiện kinh doanh đang tồn tại.

Chủ tịch Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam Vũ Tiến Lộc đã phát biểu với báo chí lúc đó: “Đây không phải thời điểm kết thúc của quá trình cải cách về điều kiện kinh doanh, mà chính là thời điểm khởi đầu công cuộc này đi vào thực chất, xóa bỏ lợi ích cục bộ, “quyền anh - quyền tôi” của các bộ như Thủ tướng Chính phủ đã cam kết”.

Tiếp đó, tại phiên họp thường kỳ tháng 7 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu rà soát các điều kiện kinh doanh theo nguyên tắc thị trường của Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế - OECD. Tổ chức OECD đã đặt ra tiêu chí chuẩn mực nhất về chất lượng văn bản quy phạm pháp luật nên các chuyên gia cho rằng: các tiêu chuẩn OECD sẽ như một thanh “thượng phương bảo kiếm” giúp chặt đứt các điều kiện kinh doanh vô lý.

Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và đầu tư nghiên cứu đề xuất bãi bỏ tiếp các điều kiện hạn chế cạnh tranh; đồng thời chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành hữu quan xây dựng một nghị định hoặc một chỉ thị về kiểm soát điều kiện đầu tư kinh doanh, trình Thủ tướng ban hành trong quý IV/2017.

Với quyết tâm và các giải pháp quyết liệt như vậy của Chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp đang rất kỳ vọng về một viễn cảnh không còn phải lo ngại và mệt mỏi với muôn hình vạn dạng của giấy phép con trong tiến trình làm giàu chính đáng của mình!

* Bài 2Cuộc chiến giấy phép con: 'TÔI XIN NÓI THẲNG VỚI THỦ TƯỚNG...'