Điểm nóng tại các trạm thu phí BOT đang dấy lên nhiều tranh cãi trong dư luận trong thời gian gần đây. Nhiều ý kiến cho rằng, mức thu phí tại một số dự án còn tồn tại nhiều bất cập, giá thu phí tại nhiều nơi hiện quá cao so với mức chi trả của người dân.
Về vấn đề này, Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có góp ý vào dự thảo Thông tư sửa đổi Thông tư 35/2016/TT-BGTVT quy định mức giá tối đa dịch vụ sử dụng đường bộ để kinh doanh do Bộ Giao thông vận tải quản lý.
Theo đó, VCCI cho rằng, phương pháp xác định giá tối đa sử dụng dịch vụ BOT hiện nay là rất bất cập và đề xuất một phương pháp tính mức giá tối đa mới, áp dụng phương pháp tính giá sử dụng đường bộ cho mỗi phương tiện giao thông dựa trên “chi phí vận tải tiết kiệm được” của phương tiện đó.
Cụ thể, giả sử cần xây dựng một dự án giao thông đi từ A đến B và tiến hành thu phí. Đầu tiên, các bên liên quan sẽ phải tính toán chi phí vận tải trung bình của một phương tiện khi đi từ A đến B trên đường cũ, bao gồm chi phí khấu hao xe, chi phí nhiên liệu, chi phí thời gian đi lại.
Sau khi dự án giao thông được thực hiện, chi phí trung bình để phương tiện đó đi từ A đến B sẽ giảm xuống. Như vậy, nhờ dự án đường bộ đó, chủ phương tiện được lợi một khoản “chi phí vận tải tiết kiệm được”.
Chủ đầu tư dự án được phép thu giá dịch vụ bằng một tỷ lệ nhất định trên khoản chi phí tiết kiệm được này, nhưng giá thu không bao giờ được phép vượt quá chi phí tiết kiệm được.
Ví dụ cụ thể, giả sử chi phí trung bình để một xe tải cỡ 4 tấn - 10 tấn đi từ A đến B là 500.000 đồng. Sau khi xây dựng dự án đường bộ thì chi phí này giảm xuống chỉ còn 300.000 đồng.
Như vậy, một phương tiện đi từ A đến B sẽ được hưởng lợi 200.000 đồng. Nhà nước đặt ra quy định mức giá thu tối đa không được vượt quá 50% chi phí tiết kiệm được. Như vậy, chủ đầu tư chỉ được phép thu phí ở mức giá tối đa là 100.000 đồng.
VCCI khẳng định, phương pháp tính phí BOT mới là khả thi và có cơ sở khoa học, dự kiến sẽ mang lại một số lợi ích cho người dân
Cũng theo VCCI, Thông tư 35 và dự thảo, việc xác định giá tối đa được áp dụng theo hai phương pháp toàn tuyến và theo chiều dài đường hiện rất bất cập.
Phương pháp giá toàn tuyến (giá theo lượt) thường được áp dụng cho những dự án thu phí mở và hầm đường bộ. Cách tính giá này hoàn toàn không quan tâm đến chiều dài tuyến đường, chất lượng đường, tốc độ và thời gian lưu thông trước và sau khi có dự án đường bộ.
Còn phương pháp theo chiều dài đường (giá theo chặng) thường được áp dụng cho những dự án thu phí đóng. Mặc dù giá đã được xác định dựa vào chiều dài tuyến đường, nhưng các yếu tố về chất lượng đường, tốc độ và thời gian lưu thông vẫn chưa được cân nhắc xem xét.
Cách định giá này dường như quá chung chung, có thể gây ra nhiều hệ quả xã hội bất cập, như có thể dẫn đến tình trạng một đoạn đường dài 30km cũng được thu phí bằng với một đoạn đường dài 100km.
VCCI khẳng định hai phương pháp trên cũng không giải quyết được tình trạng thu phí quá cao của một số dự án cải tạo, tăng cường mặt đường.
Trong trường hợp đường cũ vẫn còn tốt, đang được đi miễn phí, chủ đầu tư chỉ thực hiện việc cải tạo, tăng cường mặt đường mà vẫn được thu giá với mức tối đa là rất bất hợp lý. Nguyên nhân xuất phát từ việc căn cứ tính mức giá thu đã bỏ qua hoàn toàn các yếu tố về chất lượng giao thông trước khi có dự án.
Do đó, VCCI cho rằng nếu áp dụng phương pháp thu phí BOT dựa trên chi phí tiết kiệm được thì sẽ khắc phục được các tồn tại trên, đảm bảo tính công khai minh bạch.
