Cần giải pháp cứng rắn hơn xử lý các dự án treo

Năm 2019 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị về tăng cường chấn chỉnh hoạt động quy hoạch, giao nhiệm vụ cụ thể có bộ ngành, địa phương xử lý nghiêm các dự án quy hoạch treo. 

Luật Quy hoạch cũng đã có một số quy định đảm bảo đồng bộ một số quy hoạch, loại bỏ quy hoạch không phù hợp, giấy phép xây dựng, chứng chỉ quy hoạch. 

Luật Xây dựng có quy định nếu kế hoạch sử dụng đất cấp huyện đã công bố 3 năm không thực hiện thì người dân được cấp xây dựng có thời hạn về cải tạo, xây dựng mới.

Tuy nhiên, thực trạng quy hoạch treo tại nhiều dự án vẫn diễn biến rất phức tạp, gây ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của người dân, sự phát triển kinh tế, xã hội, đặc biệt là việc làm, sinh kế và cải tạo nhà ở.

Trả lời chất vấn trước Quốc hội về thực trạng quy hoạch treo tại nhiều dự án thời gian gần đây, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho biết, các quy hoạch xây dựng nói chung, trong đó quy hoạch đô thị, quy hoạch hạ tầng, các quy hoạch khu chức năng đặc thù đều có giai đoạn quy hoạch cụ thể, tức là giai đoạn khoảng 10 năm hoặc hơn 10 năm, tầm nhìn khoảng từ 15-20 năm hoặc xa hơn.

Quy hoạch có vai trò đặc biệt quan trọng để định hướng phân bổ không gian phát triển và đây cũng là một công cụ để quản lý quá trình phát triển, quản trị phát triển bền vững.

Song, hiện nay tình trạng quy hoạch treo, dự án treo vẫn xảy ra ở nhiều nơi, làm ảnh hưởng đến lợi ích của người dân và của Nhà nước, gây bức xúc trong xã hội. Nhiều nơi quy hoạch không được thực hiện do Nhà nước không có nguồn lực để đầu tư. 

Trong khi đó lại không huy động được các nhà đầu tư vào thực hiện các khu vực đã có quy hoạch vì những khu vực này quy hoạch chưa hấp dẫn. Điều này đã dẫn đến quy hoạch treo, đất đai không được khai thác, sử dụng có hiệu quả.

Lý giải nguyên nhân dẫn đến quy hoạch treo, Bộ trưởng Phạm Hồng Hà cho rằng, chủ yếu là do dự án có chất lượng quy hoạch thấp, thiếu tầm nhìn, không lập đầy đủ quy hoạch liên quan đặc biệt hạ tầng kỹ thuật, xã hội. Dự án thiếu quy hoạch chi tiết 1/500, không xác định chi tiết nguồn lực đầu tư.

Bên cạnh đó là việc chưa quản lý nghiêm túc, công khai quy hoạch lộ trình thực hiện, không kịp thời rà soát, năng lực chủ đầu tư yếu kém của các cơ quan quản lý dẫn đến quy hoạch treo.

Đồng quan điểm, ông Dũng cũng cho rằng, nguyên nhân dẫn đến quy hoạch treo trước hết là do chất lượng một số quy hoạch còn thấp, chưa phù hợp với tiềm năng, lợi thế của từng vùng, từng khu vực, không cân đối được nguồn lực để thực hiện. 

Quy hoạch theo phong trào, quy hoạch rất rộng nhưng không tính toán nguồn lực cho nên không có nguồn lực để đầu tư.

Mặt khác, công tác lập quy hoạch chưa gắn với công tác xây dựng kế hoạch thực hiện quy hoạch nhằm xác định rõ lộ trình, nguồn lực đầu tư phù hợp trong từng giai đoạn để từ đó cho phép người dân được đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trong thời gian chưa thực hiện quy hoạch.

Tức là quy hoạch 10 năm thì 10 năm sau mới thực hiện, trong 10 năm đó trở lại phải cho người dân thực hiện đầu tư xây dựng những công trình để phát triển sản xuất, nhưng thực tế là không được phép do vướng quy hoạch.

Vấn đề nữa là do Nhà nước chưa chủ động được nguồn vốn để bồi thường, giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch, đồng thời thực hiện tái định cư để đảm bảo ổn định cuộc sống cho người dân.

Hiện nay trong pháp luật về đầu tư, xây dựng, đặc biệt là Luật Đầu tư công, chưa phân định rõ những dự án giải phóng mặt bằng như một dự án độc lập. Các cơ quan chức năng đã đề nghị tách phần giải phóng mặt bằng thành một dự án độc lập để có thể tạo quỹ đất sạch để đấu giá đất và thứ hai là chủ động đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng. Công đoạn này thường mất rất nhiều thời gian, như dự án sân bay Long Thành, phần giải phóng mặt bằng đã được Quốc hội thông qua một tiểu dự án thì làm rất tốt, nhanh.

Về giải pháp khắc phục, theo Phó thủ tướng, trước hết phải đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch gắn với nâng cao chất lượng quy hoạch. Quy hoạch phải thực sự trở thành động lực cho phát triển bền vững, phải rà soát lại các quy hoạch để điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện phát triển, cân đối được nguồn lực thực hiện theo từng giai đoạn.

Thứ hai là sau khi có quy hoạch, các ngành, các địa phương phải xây dựng kế hoạch thực hiện quy hoạch, trong đó xác định rõ lộ trình, nguồn lực đầu tư, vốn ngân sách, vốn xã hội và các dự án ưu tiên để triển khai thực hiện. Nghị định 11 của Chính phủ quy định rất rõ điều này.

Thứ ba, phải gắn việc xây dựng kế hoạch thực hiện quy hoạch với phát triển thị trường bất động sản, thị trường nhà, thị trường bất động sản công nghiệp, thị trường bất động sản du lịch…, đặc biệt là chương trình nhà ở, trong đó có nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân lao động, người thu nhập.

Thứ tư, cần tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát việc thực hiện quy hoạch, kịp thời phát hiện những bất cập, những vi phạm, xử lý nghiêm.

Thứ năm là tiếp tục hoàn thiện pháp luật đầu tư xây dựng, đặc biệt là Luật Đầu tư công, trong đó cần phải coi dự án bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư là những dự án độc lập để các ngành, các địa phương chủ động quỹ đất sạch để đấu giá đất hoặc để huy động các dự án đầu tư phát triển, từ đó sẽ có đủ điều kiện để chuyển người dân trong vùng quy hoạch sang các khu đô thị mới với cuộc sống tốt hơn.

Theo Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Hà, đối với các dự án quy hoạch treo, thời gian vừa qua, các địa phương đã rà soát lại quy hoạch, tăng cường đầu tư hạ tầng kỹ thuật, thu hồi dựa án treo như TP. HCM thu hồi 176 dự án treo, Đà Nẵng 201 dự án treo, Quảng Ninh rà soát hơn 1.000 quy hoạch chậm triển khai.

Tuy nhiên, đây mới là kết quả bước đầu, các địa phương cần tiếp tục thực hiện căn cơ để giải quyết triệt để tình trạng quy hoạch treo. Các địa phương phải có lộ trình cụ thể; lập kế hoạch đầu tư phải bố trí đủ nguồn lực; bổ sung tiêu chuẩn quy chuẩn liên quan đến quy hoạch, thực hiện đầy đủ lấy ý kiến người dân, chuyên gia trong quá trình lập quy hoạch và tăng cường giám sát thực hiện.