Theo CMSC, nhà đầu tư nước ngoài mang lại nhiều lợi ích trong quá trình cổ phần hóa, giúp tăng tính cạnh tranh giúp nâng cao hiệu quả thoái vốn, gia tăng giá trị thu về cho Nhà nước. Bên cạnh đó, còn tạo cơ hội cho các doanh nghiệp cải tiến, nhận chuyển giao công nghệ, nâng cao tính cạnh tranh, mở rộng thị trường, tiếp cận với nguồn vốn lớn từ các nhà đầu tư quốc tế, thay đổi, chiến lược phát triển, tầm nhìn và mang về lợi ích cho cổ đông.
Hiện nay, trong số 7 tập đoàn, tổng công ty do Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu đã chính thức hoạt động theo mô hình công ty cổ phần, chỉ có hai doanh nghiệp có sự tham gia của cổ đông chiến lược nước ngoài là Vietnam Airlines và Petrolimex.
Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp có vốn của các tập đoàn, tổng công ty cũng đã thực hiện việc bán vốn cho nhà đầu tư nước ngoài.
Tuy nhiên vẫn có các trường hợp chưa thành công như Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) do vướng mắc về ngành nghề, tỷ lệ sở hữu, vấn đề nhà đất với Tập đoàn Jin Xin (Trung Quốc).
Còn tại Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), việc bán vốn tại EVN Genco3 không thành công do chưa có hướng dẫn về quy chế đấu giá nhà đầu tư chiến lược, thời gian diễn ra gấp nên nhà đầu tư chiến lược không có đủ thời gian để nghiên cứu và đánh giá toàn diện về doanh nghiệp, dẫn đến chưa đưa ra quyết định đầu tư.
Theo CMSC, nhà đầu tư chiến lược tham gia mua phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp thuộc Ủy ban vẫn còn tồn tại một số hạn chế, như các trường hợp thoái vốn chưa thực sự nhận được nhiều sự quan tâm của các nhà đầu tư, một số trường hợp có nhà đầu tư nước ngoài quan tâm nhưng quá trình mua, bán vốn lại không thành công.
Bên cạnh đó còn là một số doanh nghiệp có sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài nhưng với tỷ lệ sở hữu thấp, với vai trò là nhà đầu tư tài chính (không phải là nhà đầu tư chiến lược), không đủ điều kiện chi phối, không tham gia hoặc ít có ảnh hưởng trong công tác điều hành, hạn chế trong việc cải thiện, chuyển giao công nghệ tiên tiến, không mang lại hiệu quả như kỳ vọng.
Ngoài ra là việc pháp luật chưa có quy định tách bạch đối với trường hợp lựa chọn nhà đầu tư chiến lược nước ngoài tham gia mua cổ phần của doanh nghiệp cổ phần hóa, thoái vốn.
Theo dự thảo, đối tượng Nhà đầu tư nước ngoài đề án tập trung tới là các nhà đầu tư chiến lược, với đầy đủ các năng lực về kinh nghiệm, tài chính, khoa học công nghệ, uy tín, trực tiếp tham gia vào hoạt động điều hành, quản trị, đổi mới, chuyển giao công nghệ, có khả năng mang lại hiệu quả hoạt động cao hơn cho doanh nghiệp; phù hợp với mục tiêu cốt lõi là “cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước theo hướng nâng cao hiệu quả trên nền tảng công nghệ hiện đại, năng lực đổi mới sáng tạo, quản trị theo chuẩn mực quốc tế, hình thành đội ngũ quản lý chuyên nghiệp, có trình độ cao”.
Để thu hút các nhà đầu tư này, CMSC đặt lộ trình khuyến khích khu vực đầu tư nước ngoài mua phần vốn tại doanh nghiệp nhà nước thành hai giai đoạn.
Giai đoạn 2021 – 2025 sẽ xây dựng, hoàn thiện các quy định pháp luật riêng cho hoạt động bán vốn cho nhà đầu tư chiến lược nước ngoài.
Cụ thể, xây dựng quy trình lựa chọn nhà đầu tư chiến lược nước ngoài mua phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp có vốn góp của doanh nghiệp nhà nước.
Ban hành danh mục các ngành, nghề, lĩnh vực sản xuất kinh doanh hạn chế tiếp cận; danh mục các ngành, nghề, lĩnh vực sản xuất kinh doanh được phép tiếp cận, điều kiện tiếp cận, tỷ lệ cho phép nắm giữ vốn điều lệ đối với các doanh nghiệp trong ngành, nghề, lĩnh vực với nhà đầu tư chiến lược nước ngoài.
Đồng thời, ban hành các chính sách ưu đãi, điều kiện ràng buộc đối với nhà đầu tư chiến lược nước ngoài mua phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp.
Trên cơ sở danh mục doanh nghiệp thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn được cấp có thẩm quyền phê duyệt giai đoạn 2021 -2025, CMSC sẽ xem xét, lựa chọn trên cơ sở đề xuất của doanh nghiệp để triển khai bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược nước ngoài đối với các doanh nghiệp thuộc phạm vi quản lý.
Giai đoạn 2026 – 2030, xây dựng trình cấp có thẩm quyền phê duyệt danh mục các doanh nghiệp cổ phần hóa, bán vốn cho các nhà đầu tư nước ngoài với vai trò là nhà đầu tư chiến lược trong từng thời kỳ về danh mục doanh nghiệp, thời hạn bán vốn, tỷ lệ nắm giữ, các điều kiện chính đối với nhà đầu tư nước ngoài là nhà đầu tư chiến lược. Song song đó là thực hiện việc cổ phần hóa, bán vốn theo danh mục đã được phê duyệt.
