Tăng trưởng đột phá (growth hacking) là một thuật ngữ được nhắc đến rất nhiều trong một vài năm trở lại đây, đặc biệt là trong cộng đồng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (startup). Các startup muốn phát triển mạnh thường cần có nhiều cách tăng trưởng đột phá.
Nhà sáng lập Công ty CP Công nghệ chọn lọc thông tin InfoRE Lê Công Thành cho biết, các "ông lớn" trên thế giới như Facebook hay Google đã dùng đến các kỹ thuật tăng trưởng đột phá khác nhau từ nhiều năm về trước. Lúc Mark Zuckerberg mới thành lập Facebook, mạng xã hội này chỉ giới hạn người dùng ở tám trường đại học thuộc Ivy League, dù rất nổi tiếng ở thời điểm đó nhưng chưa được phổ biến.
Thủ thuật tăng trưởng đột phá đầu tiên được Mark áp dụng là mở cho tất cả mọi người và số lượng người dùng tăng lên chóng mặt. Sau một thời gian, đội ngũ Facebook phân tích dữ liệu nhận thấy tăng trưởng chững lại hoặc người dùng không tương tác, một chiêu tăng trưởng đột phá mới được áp dụng là đưa ra tính năng “gắn tên” bạn bè trong các bài đăng và bình luận thông qua ký hiệu @. Bằng cách này, Facebook có thể tăng tỷ lệ tương tác người dùng lên rất mạnh.
Anh Lê Công Thành, nhà sáng lập Công ty CP Công nghệ chọn lọc thông tin InfoRE. (Ảnh: Phương Hạnh)Một ví dụ khác được ông Thành chỉ ra là việc Google cho ra đời gmail như một cú hích. Ban đầu, ứng dụng này cũng giới hạn người dùng, những người muốn sử dụng gmail phải được một người dùng trước đó mời trong khi những người dùng đầu tiên là nhân viên của Google - những người được đánh giá là “thiên tài”.
Trên thế giới lúc bấy giờ nổ ra chiến dịch đi tìm những người có bạn làm ở Google để xin được giới thiệu dùng Gmail, tạo ra một chiến dịch tăng trưởng đột phá. Vào thời điểm đó, việc được hỏi “bạn có dùng gmail không?” được xem như một cái mốt thời thượng.
Ở Việt Nam vào thời điểm VNTrip được sáng lập vào năm 2014, đa phần các hãng dịch vụ du lịch trung gian đặt tour du lịch nước ngoài chỉ đang chấp nhận thẻ tín dụng. Một trong số các nhà sáng lập của VNTrip từng làm trong ngân hàng nên biết rằng Việt Nam chỉ có tối đa tám triệu thẻ với năm triệu người dùng trong khi dân số gần 100 triệu người.
VNTrip được thành lập và tiến hành tăng trưởng đột phá bằng cách cung cấp dịch vụ di thu tiền trực tiếp từng người thay vì phải đăng ký bằng thẻ tín dụng. Khi công ty chỉ có vài người, VNTrip lên kế hoạch và đề xuất hợp tác chiến lược với Booking.com vào năm 2016 để trở thành công ty đầu tiên của Việt Nam được cấp quyền truy cập vào mạng lưới khách sạn của Booking.com trên toàn thế giới.
Cần cẩn trọng trước các thủ thuật tăng trưởng đột phá
Theo anh thành, kỹ thuật tăng trưởng đột phá rất đa dạng, phụ thuộc vào nhu cầu nhảy vọt của từng công ty. Mặt tốt của các kỹ thuật này là giúp công ty phát triển nhanh nhưng mặt xấu là nảy sinh nhiều vấn đề và có thể gây hại cho văn hoá của doanh nghiệp, gây hại cho người dùng và cả các nhà đầu tư.
Chẳng hạn, những ví dụ như vụ việc 'bong bóng' WeWork xì hơi do tăng trưởng quá nhanh trong khi nền móng bên dưới không tốt, giá trị tạo ra không đủ bền vững, không phải giá trị thật. Các công ty được định giá 40-50 tỷ USD được dựng nên trong khi giá trị mang lại cho xã hội không nhiều. Khi nguồn tiền bị dồn nhiều quá vào một chỗ trong khi giá trị tạo ra không đủ lớn thì chắc chắn sẽ có vấn đề.
Tăng trưởng nóng cũng tạo nên nhiều vấn đề cho người dùng. Chẳng hạn, Uber và Grab vào Việt Nam chiếm lĩnh thị trường với thị phần lên đến 80%, sau đó Grab mua lại Uber và dần chiếm vị trí độc tôn không chỉ ở Việt Nam mà trong khu vực Đông Nam Á, dẫn đến độc quyền trong việc quyết định mức giá.
“Đó cũng là một trong những điều đáng sợ khi các mô hình startup tương tự hiện đang lớn lên như khối ung thư, nuốt hết những startup, công ty cùng loại cỡ nhỏ hơn. Grab hay Uber vào là các công ty truyền thống khốn đốn. khi các công ty truyền thống bị tiêu diệt hết thì Grab độc quyền một mình, muốn làm gì làm, biến một xã hội kinh doanh tự do thành xã hội độc quyền. Người dùng khó chịu mà không làm gì được”, anh Thành nói.
Hay một mặt trái khác được nhà sáng lập InfoRE chỉ ra là việc các startup ảo, đa số lừa đảo, đang có xu hướng về các vùng nông thôn để gọi vốn. Bà con nông dân bị gọi đi mua cổ phần của startup rất nhiều và rồi vô hình trung bị biến thành một mạng lưới đa cấp.
Anh Đỗ Hữu Hưng, CEO Accesstrade Việt Nam cũng nhìn nhận: “Thủ thuật tăng trưởng đột phá chỉ là phần nổi, chưa phản ánh được bản chất, mà cái gì đã là hiện tượng thì thường khó bền”.
Theo đó, anh Hưng cho rằng, cần nhìn thật sâu vào quy luật, bản chất chứ không phải hiện tượng. Cần nhìn vào cái cốt lõi, mô hình kinh doanh là lõi tăng trưởng chứ không phải là những thủ thuật.
Anh Đỗ Hữu Hưng, CEO Accesstrade Việt NamTăng trưởng và có lãi là một chuyện nhưng có diễn ra nhiều lần hay không, liên tục hay không và bền vững hay hông thì lại là một câu chuyện khác.
Chìa khoá, theo CEO Accesstrade, phải là mô hình kinh doanh, dùng mô hình kinh doanh để tạo lợi nhuận, kéo người dùng vào thì phải có lý do để họ ở lại.
Năm 2015, anh Lê Công Thành đi theo mô hình startup và thành lập công ty. Thời điểm không có tiền cũng không có người, anh đã thử đi gọi vốn nhưng “không hề sexy” trong mắt các nhà đầu tư, startup lúc đó chỉ có những người làm công nghệ ngồi với nhau mà không hiểu được nhu cầu thị trường nên dường như đang đi xin tiền thay vì tìm đối tác. Các nhà đầu tư thời điểm đó nhìn nhận rằng startup đang rất đói kém, đầu tư thì cũng dìm định giá nên anh Thành không đi gọi đầu tư nữa và quyết định tham dự cuộc thi Nhân tài đất việt 2017.
Đạt được giải nhất cuộc thi Nhân tài đất Việt năm đó với anh Thành là một bước tăng trưởng đột phá cực mạnh vì vốn dĩ anh nghĩ sẽ phải mất nhiều tiền thì mới có giải nhưng bất ngờ là không mất tiền mà vẫn đạt gải nhất, được hàng loạt tờ báo đăng tin, truyền thông miễn phí trong một năm trời. Đó cũng là lý do anh Thành khuyên các startup nên tham gia các cuộc thi như Nhân tài đất Việt.
Thế nhưng anh Đỗ Hữu Hưng đặt vấn đề, liệu có chắc chắn được rằng sẽ đạt giải hay không, không nên chỉ biết nhìn vào hiện tượng.
“Hồi xưa tôi được nhận giải Thắp sáng tài năng doanh nhân trẻ, điều này về sau đã làm cho tôi bị tự tin một cách dở hơi. Sau đó tôi là trợ lý cho anh Trương Gia Bình một năm và sau đó dẫn đến một thất bại thảm hại vì nghĩ mình giỏi nên cái gì cũng làm được. Việc đi thi là không sai, nhưng nếu tham gia nhiều thì sẽ cần rất nhiều thời gian để đi thi trong khi startup có rất nhiều việc quan trọng của startup cần phải giải quyết. Đi thi cũng khó chứ đâu phải ai cũng được giải nhất, mà người ta chỉ nhớ đến người được giải nhất mà thôi”, anh Hưng nói.
Theo nhà sáng lập Accesstrade, đã nói đến tăng trưởng đột phá thì đừng nói mấy chục phần trăm mà phải là con số chục lần, trăm lần và thậm chí nghìn lần. Anh Hưng cho biết, từ 2015, Accesstrade đã tăng trưởng hàng nghìn lần với những kỹ thuật growth hacking khác nhau, trong đó có chương trình đại sứ thương hiệu Accesstrade để phát huy sức mạnh của sự kết nối. Như bản thân Facebook hat Google tăng trưởng đột phá thành công là nhờ vào ảnh hưởng của kết nối chứ không phải những thứ mang tính hiệu ứng trong một thời gian ngắn, phải xuất phát từ một mô hình kinh doanh thông minh.
Trong ba năm gần đây, anh Hưng cho biết chi phí Accesstrade bỏ ra cho các chiến dịch marketing cực kỳ nhỏ, đội ngũ marketing không mất nhiều công sức vì bí kíp của các kỹ thuật tăng trưởng đột phá là tự động hoá, số hoá: “Growth hack mà phải làm lại thì công sức bỏ ra quá nhiều. Nghĩa là phải tạo một cơ chế tự động vận hành mà không cần nhiều công duy trì, nếu không có tự động hoá thì đừng nói về growth hack”.
Còn là một nhà đầu tư vào các startup khác, anh Hưng cho biết, dù startup có sản phẩm sáng tạo nhưng lại đổ tiền vào chạy facebook, google thì đâu còn gì là sáng tạo, anh Hưng chắc chắn nghỉ đầu tư. Theo đó, cần phải tốn ít chi phí nhưng tạo đột phá lớn, tiền cần được dùng một cách thông minh để chắc chắn có được người dùng. “Phải tỉnh táo để biết mọi công sức đầu tư có tác động đến doanh thu, lợi nhuận và sự thay đổi cho doanh nghiệp”, anh Hưng khuyến cáo.
