5 thành tựu nổi bật năm 2020
Tình hình thế giới, khu vực đều biến động nhanh chóng trong năm 2020. Đặc biệt, Covid-19 xảy ra đã gây ảnh hưởng rất nhiều đến mọi mặt, từ chính trị, kinh tế, xã hội, sức khỏe của người dân. Trong tình đó, Việt Nam đã đạt được mục tiêu kép, vừa kiềm chế được dịch Covid-19, đồng thời vẫn giữ được môi trường ổn định, phát triển kinh tế xã hội.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh đánh giá, đó là những thành tích lớn của Việt Nam, cũng là cơ sở thuận lợi cho các hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước trong năm 2020. Dù ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, Việt Nam vẫn triển khai được các hoạt động quan trọng, cả đối ngoại song phương lẫn đối ngoại đa phương.
Thứ nhất, duy trì được quan hệ với các đối tác không phải qua các chuyến thăm của lãnh đạo cấp cao như thông lệ. Năm 2020, Đảng và Nhà nước đã chuyển đổi hình thức, tăng cường trao đổi bằng điện đàm, trực tuyến với lãnh đạo của hầu hết các nước quan trọng trên thế giới cũng như trong khu vực, đảm bảo triển khai các nội dung về tăng cường quan hệ giữa Việt Nam với các nước.
“Riêng năm 2020, chúng ta vẫn triển khai được 33 cuộc điện đàm của các đồng chí lãnh đạo cấp cao, từ đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng đến Chủ tịch Quốc hội và các cấp khác. Điều đó nói lên chúng ta vẫn duy trì được quan hệ với tất cả các nước quan trọng”, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết.
Thứ hai, năm 2020, Việt Nam đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN, Chủ tịch Liên minh Nghị viện Đông Nam Á (AIPA) và đồng thời là Ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết, trong năm 2020 Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc vai trò Chủ tịch của ASEAN, của AIPA cũng như năm đầu tiên của nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc với những kết quả cụ thể. Đó là tiếp tục đề cao sự đoàn kết, gắn kết, vai trò trung tâm của ASEAN trong các vấn đề thích ứng với những biến động trên thế giới cũng như trong khu vực và với từng nước. Đồng thời, đóng góp vào giải quyết các vấn đề trong Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc với tâm thế của một nước có tiếng nói và vai trò, đồng thời là đại diện của các nước đang phát triển cũng như các nước trung bình và nhỏ trong Hội đồng.
Thứ ba, về hội nhập kinh tế, trong năm 2020, Việt Nam cũng đã cùng với Liên minh châu Âu triển khai việc thúc đẩy và thông qua Hiệp định thương mại tự do (EVFTA), cùng với các nước trong ASEAN thúc đẩy để ký kết được Hiệp định thương mại RCEP.
Thứ tư, thực hiện nhiệm vụ bảo hộ công dân trong tình hình mới. Covid-19 xảy ra khiến nhu cầu bảo vệ, bảo hộ công dân của Việt Nam ở nước ngoài lớn chưa từng có. Việt Nam là một trong số ít quốc gia đã có các chuyến bay đưa công dân học tập hoặc thăm viếng ở nước ngoài bị mắc kẹt muốn về nước. Chỉ riêng trong năm 2020, trên 260 chuyến bay chở 73 ngàn công dân Việt Nam ở 59 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới về nước đã triển khai một cách an toàn.
Thứ năm, công tác quảng bá Việt Nam ra nước ngoài vẫn tiếp tục được thực hiện thông qua phương thức mới là nền tảng số, đưa việc quảng bá Việt Nam vươn xa so với trước đây rất nhiều.
“Trong các hoạt động đối ngoại của năm 2020, có lẽ điều tiếc nuối duy nhất là việc các chuyến thăm của các nước đến Việt Nam chưa tổ chức được do dịch Covid-19. Chúng ta cũng mong muốn là với vai trò Chủ tịch ASEAN 2020, sẽ có các chuyến thăm quan trọng của các nước đến Việt Nam vì chúng ta là nước chủ nhà, và cũng để chúng ta thể hiện rõ tình hình quan hệ của Việt Nam với các nước. Nhưng đáng tiếc là chúng ta chưa đón được các đoàn cấp cao các nước sang Việt Nam. Đó là điều mà chúng ta trăn trở. Nhưng đổi lại, chúng ta có thể dùng các phương thức khác để bày tỏ lòng hiếu khách của Việt Nam thông qua các cuộc điện đàm, quảng bá Việt Nam không được trực tiếp thì qua trực tuyến”, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết.
Thực hiện tốt vai trò kép giúp nâng tầm vị thế quốc gia trên trường quốc tế
Có thể nói năm 2020 đánh dấu mốc lịch sử đối với đối ngoại Việt Nam khi đảm nhiệm vai trò kép.
Cộng đồng quốc tế và các nước ASEAN đánh giá, Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc vai trò Chủ tịch ASEAN trên các lĩnh vực dù bị đặt trong bối cảnh của đại dịch.
Trong đó, chủ đề “gắn kết và chủ động thích ứng” nói lên mục tiêu ASEAN muốn hướng tới trong năm Việt Nam làm Chủ tịch, cũng là thông điệp của ASEAN ra thế giới. Mục tiêu đặt ra là tăng cường vai trò trung tâm đoàn kết của ASEAN, sự thích ứng nhanh chóng không phải của từng nước mà của cả khối ASEAN đối với tình hình thế giới bên ngoài cũng như khu vực và đối với từng nước.
Trong cả năm ASEAN 2020, chúng ta đã thông qua được trên 80 văn kiện, trong đó tập trung xây dựng Cộng đồng ASEAN, rà soát lại Hiến chương ASEAN và xây dựng tầm nhìn ASEAN sau năm 2025.
Đến nay, 28 sáng kiến của Việt Nam đã được đưa vào các văn kiện. Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết, đó cũng là thành công của một nước Chủ tịch ASEAN khi đưa các sáng kiến của mình đáp ứng được quan tâm chung của các nước thành viên, đồng thời thích ứng được với tình hình.
ASEAN là một tổ chức khu vực cho đến nay có thể nói không phải duy nhất nhưng trong số ít thích ứng rất nhanh với tình hình Covid-19. Với vai trò chủ tịch, Việt Nam đã tổ chức được các hội nghị đặc biệt của ASEAN, giữa ASEAN với các đối tác để ứng phó với Covid-19. Bốn nội dung để thích ứng với Covid-19 đã được đưa ra gồm: xây dựng được quỹ ứng phó, kho dự phòng, một kế hoạch để thích ứng với từng kịch bản của Covid-19, kế hoạch phục hồi kinh tế sau Covid-19.
Phương thức họp của ASEAN đã được chuyển đổi rất nhanh mà vẫn đúng kế hoạch. Thay vì tổ chức họp trực tiếp như trước đây, trên 550 cuộc họp trực tuyến đã được tổ chức, trong đó có 20 cuộc họp cấp cao.
“Điều đó nói lên chúng ta đã chuyển đổi phương thức rất nhanh, vẫn đảm bảo được tất cả các cuộc họp của ASEAN được tổ chức theo đúng kế hoạch và trên tất cả các lĩnh vực, trên cả ba trụ cột chính trị-an ninh-quốc phòng, kinh tế và văn hóa-xã hội. Tất cả các cuộc họp đều diễn ra đúng dự định và đều thông qua được các văn kiện để được thông qua tại Hội nghị cấp cao ASEAN. Việc chuyển đổi phương thức của chúng ta đã hoàn thành”, Phó thủ tướng Phạm Bình Minh nói.
Việt Nam, với vai trò chủ tịch, cũng đã đưa ra những nội dung mới trong họp ASEAN, như việc nêu cao vai trò của phụ nữ. Lần đầu tiên Hội nghị cấp cao trong ASEAN về phụ nữ được tổ chức và đây cũng là vấn đề xuyên suốt của Việt Nam khi chủ động tham gia vào hoạt động ngoại giao đa phương không chỉ trong ASEAN mà cả tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Một chủ đề mới nữa Việt Nam đưa ra là sự tăng cường kết nối, trao đổi về kết nối giữa ASEAN với các tiểu khu vực. Cụ thể là hợp tác của các nước trong khu vực Mekong.
“Cũng có thể nói chúng ta không phải dẫn dắt mà đã cùng với các nước ASEAN đi đến những mục tiêu gắn kết, đoàn kết và thích ứng với những biến đổi nhanh chóng để cùng nhau phát triển”, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết.
Bên cạnh đó, vai trò ủy viên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc với số phiếu bầu lớn nhất trong lịch sử là 192/193 cho thấy các nước đặt lòng tin vào Việt Nam với vai trò là thành viên của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.
“Chúng ta là đại diện của các nước đang phát triển, của các nước vừa và nhỏ. Chúng ta phải nói được lên tiếng nói của các nước trong Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc”, người đứng đầu Bộ Ngoại giao khẳng định.
Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc là cái gương phản chiếu tình hình thế giới, những vấn đề lợi ích của các nước trên thế giới. Trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Việt Nam đã tham gia đóng góp tích cực và hiệu quả vào đồng thuận trong Hội đồng để giải quyết những vấn đề của khu vực cũng như những vấn đề mới nổi lên trên thế giới và khu vực.
Ngay tháng đầu tiên làm thành viên, Việt Nam đã đóng vai trò Chủ tịch Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và cho đến nay cũng là tháng duy nhất trong năm tổ chức được tất cả các cuộc họp trực tiếp. Với vai trò này, Việt Nam đã phát huy tốt, kết hợp được với vai trò Chủ tịch của ASEAN, tổ chức được phiên họp mở của Hội đồng về việc tăng cường thực thi Hiến chương Liên hợp quốc với sự tham gia đông đảo nhất trong vài năm qua tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.
“Điều đó nói lên là chúng ta đã đi cùng với tiếng nói chung, nguyện vọng chung của các nước, mong muốn trước tiên là Hội đồng Bảo an và các nước thành viên của Liên hợp quốc đều phải tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc, đề cao vai trò của luật pháp quốc tế trong việc xử lý các vấn đề”, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nói.
Cũng trong tháng Chủ tịch của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Việt Nam đã đưa được vấn đề hợp tác giữa Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc với ASEAN. Đây cũng là lần đầu tiên Việt Nam nêu cao được sự hợp tác giữa Hội đồng Bảo an với một tổ chức khu vực là ASEAN.
Trong năm 2020, các ưu tiên của Việt Nam đã được thúc đẩy và cơ bản thực hiện được. Đó là thúc đẩy vai trò của phụ nữ với hòa bình, an ninh với Hội nghị toàn cầu về Phụ nữ và hòa bình, an ninh. Đặc biệt là cam kết Hành động Hà Nội đã được 30 nước đồng tác giả để đưa vào văn kiện.
Lần đầu tiên Việt Nam dự thảo và đưa ra thông qua một nghị quyết của Liên hợp quốc lấy ngày 27/12 là Ngày Quốc tế phòng chống dịch bệnh. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam tham gia Liên hợp quốc, dự thảo một nghị quyết và được 106 nước đồng tác giả, là con số kỷ lục về đồng tác giả của một nghị quyết. Nghị quyết được thông qua bằng đồng thuận, đánh dấu một dấu ấn vươn tầm của đối ngoại Việt Nam, ngoại giao Việt Nam trên diễn đàn quốc tế, đặc biệt là tại Liên hợp quốc.
Năm 2021 với nhiều biến động, Việt Nam tiếp tục là thành viên của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Tình hình kinh tế thế giới trên đà phục hồi chậm, những cuộc xung đột đang tiếp diễn cũng như những khả năng xung đột mới có thể xảy ra…sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết, ưu tiên của Việt Nam đã đặt ra ngay từ đầu tiếp tục được duy trì.
Đó là giải quyết các xung đột, chú ý quan tâm đến vấn đề trẻ em trong xung đột, phụ nữ với hòa bình, an ninh, vấn đề khôi phục kinh tế sau xung đột, vấn đề khắc phục hậu quả bom mìn sau xung đột. Một số vấn đề mới cũng hết sức đáng quan tâm mà chúng ta đưa vào ưu tiên là biến đổi khí hậu, vấn đề an ninh và hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Đó là những ưu tiên xuyên suốt từ đầu nhiệm kỳ cho đến năm thứ hai của nhiệm kỳ tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc..
“Đường lối của Đảng và Nhà nước ta là chủ động, tích cực hội nhập quốc tế. Chúng ta cũng đang thực hiện Chỉ thị của Ban Bí thư về nâng tầm đối ngoại đa phương. Đây là mục tiêu của chúng ta khi tham gia chủ động, tích cực hội nhập quốc tế nói chung, trong đó hội nhập kinh tế là quan trọng”, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh khẳng định.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình MinhVới hội nhập, mục tiêu của Việt Nam là duy trì môi trường hòa bình, ổn định ở bên ngoài hay là gìn giữ, bảo vệ đất nước từ sớm, từ xa. Với phương châm đó, Việt Nam tham gia hội nhập để định hình, xây dựng luật lệ đảm bảo lợi ích của các nước, trong đó có lợi ích của Việt Nam. Không chỉ là một thành viên có trách nhiệm mà Việt Nam là một thành viên chủ động có trách nhiệm.
Ý nghĩa thứ hai mà Việt Nam đã thể hiện rất rõ trong quá trình tham gia thời gian vừa qua và sắp tới là nêu cao độc lập, tự chủ trong đường lối, chính sách đối ngoại đa phương hóa, đa dạng quan hệ với các nước.
Ý nghĩa thứ ba là nâng cao vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói: “chưa bao giờ cơ đồ của Việt Nam trên trường quốc tế cao như ngày nay”. Điều đó cũng nói lên thành tựu của Việt Nam trong 35 năm đổi mới đã đưa nước Việt Nam vươn lên vững mạnh, phát triển về kinh tế xã hội. Đồng thời, vai trò, vị thế của Việt Nam cũng được nâng lên.
Định hướng năm 2021
Dù năm 2021 được dự báo sẽ có nhiều biến động, nhưng theo Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh, Việt Nam nhìn nhận có rất nhiều cơ hội. Đó là xu thế hòa bình, ổn định, xu thế mong muốn hòa bình, tiếp tục phát triển.
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư cũng đang phát triển, trong đó, kinh tế số và những vấn đề liên quan đến công nghệ cao là những cơ hội phát triển của Việt Nam.
Với những tình hình như vậy, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết, đối ngoại của Việt Nam trong năm 2021 sẽ tiếp tục củng cố, làm sâu sắc hơn quan hệ của Việt Nam với các nước, các đối tác, đặc biệt các đối tác chiến lược, các đối tác toàn diện, các nước láng giềng bằng những phương thức mới, đạt hiệu quả cao.
Thứ hai, tiếp tục chủ động hội nhập quốc tế thông qua các hoạt động của Việt Nam tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Đồng thời, phát huy được những kết quả trong năm Chủ tịch ASEAN, tiếp tục duy trì đà phát triển của ASEAN cũng như những sáng kiến, những những nội dung của ASEAN trong năm 2020 tiếp tục phát triển trong năm 2021.
Thứ ba, thực thi một cách hiệu quả, tận dụng được các cơ hội của các hiệp định thương mại tự do mang lại. Thứ tư và quan trọng hàng đầu là duy trì môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ chủ quyền biển đảo của Việt Nam. Bên cạnh đó, công tác bảo hộ công dân là một trong những trọng tâm hoạt động đối ngoại.
