Thực trạng lãng phí, độc quyển trong xuất bản sách giáo khoa đang là vấn đề nóng, gây bức xúc dư luận thời gian gần đây.
Thông tin Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã phải sử dụng các nguồn thu khác để bù đắp lỗ cho hoạt động xuất bản, phát hành sách giáo khoa mỗi năm trên dưới 40 tỷ đồng, phụ huynh phải bỏ 1.000 tỷ mua sách giáo khoa trong khi phần lớn chỉ dùng một lần vì học sinh được ghi thẳng vào sách đang khiến xã hội lo ngại về sự lãng phí ngân sách.
Lý giải về vấn đề này, tại phiên họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 9/2018, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và đào tạo Nguyễn Hữu Độ cho biết, nghị quyết của Quốc hội về chương trình giáo dục phổ thông đã giao bộ biên soạn tài liệu sách giáo khoa mới. Theo đó, bộ đã thành lập nhóm biên soạn sách, tổ chức biên soạn, thành lập hội đồng thẩm định quốc gia, sau đó chuyển sang Nhà xuất bản Giáo dục để in ấn, chỉnh sửa, thiết kế, minh hoạ.
Thời gian vừa qua, Nhà xuất bản Giáo dục đã tổ chức in ấn và đấu thầu in sách giáo khoa ở bốn khu vực trong cả nước, nhằm giảm kinh phí vận chuyển từ nhà in đến nhà trường.
Bên cạnh đó, Bộ Thông tin và truyền thông cũng đã có quyết định giao cho năm nhà xuất bản có thêm chức năng in ấn sách giáo khoa. Sắp tới việc xoá độc quyền sách giáo khoa sẽ được thực hiện theo tinh thần nghị quyết Quốc hội là tổ chức chương trình huy động nguồn lực xã hội hoá để biên soạn sách giáo khoa, ông Độ cho hay.
Về việc Nhà xuất bản Giáo dục cho biết mỗi năm lỗ 40 tỷ đồng vì in sách giáo khoa nhưng giữ mức chiết khấu 25%, ông Độ cho hay, theo báo cáo của Nhà xuất bản Giáo dục thì mức chiết khấu sách giáo khoa chỉ từ 18 đến 20%.
Mức chiết khấu này được sử dụng cho việc vận chuyển sách từ nhà in đến các công ty sách, thiết bị trường học và vận chuyển đến các trường học, đến tay học sinh. “So với mức chiết khấu sách tham khảo từ 30 - 40% thì mức chiết khấu sách giáo khoa ở mức thấp, chỉ để trực tiếp phục vụ công tác phát hành”.
Về vấn đề độc quyền, lãng phí trong xuất bản sách giáo khoa, trước đó Bộ trưởng Bộ Giáo dục và đào tạo Phùng Xuân Nhạ cũng khẳng định, theo quy định, Nhà xuất bản Giáo dục là đơn vị duy nhất được giao xuất bản sách giáo khoa.
Hiện tỷ lệ tái sử dụng sách giáo khoa là khoảng 35%. Bộ này đã có văn bản yêu cầu giáo viên hướng dẫn học sinh không làm bài tập trực tiếp vào sách để nhắc nhở các em ý thức giữ gìn đồ vật, tài sản. Tuy nhiên, có thực tế là nhiều phụ huynh muốn con em mình viết trực tiếp vào sách giáo khoa.
Theo Phó thủ tướng Vũ Đức Đam, việc độc quyền của Nhà xuất bản Giáo dục đã được phân tích khi xây dựng đề án đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng là phải xóa độc quyền và đã được thể hiện trong đề án nêu trên cũng như việc cấp phép thêm các nhà xuất bản.
Phó thủ tướng nhấn mạnh, không chỉ có độc quyền sách giáo khoa mà còn có thực tế là nhiều trường bằng cách này hay cách khác “ép” học sinh, phụ huynh mua sách tham khảo để hưởng hoa hồng. Đây là một trong những biểu hiện rõ của tiêu cực trong giáo dục. Bộ Giáo dục và đào tạo cần chỉ đạo quyết liệt hơn; xử lý nghiêm các vi phạm.
Đồng quan điểm, tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cũng khẳng định, chi phí cho việc xuất bản sách giáo khoa một năm rất lớn. Câu hỏi đặt ra là có lợi ích nhóm hay không?
Về vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ đang rất quyết liệt yêu cầu Bộ Giáo dục và đào tạo phải giải trình ngay các vấn đề liên quan, đồng thời phải công khai, minh bạch, làm tốt công tác xã hội hoá, tránh độc quyền, lợi ích nhóm và cần xem xét lại việc biên soạn sách giáo khoa cho phù hợp, ông Dũng nhấn mạnh.
