Lớn lên trong một gia đình có truyền thống, đam mê nghiên cứu năng lượng tái tạo, từ nhỏ, ông Nguyễn Dương Tuấn, Tổng giám đốc Công ty Năng lượng Mặt Trời Bách Khoa (SolarBK) đã sớm theo chân bố mẹ thực hiện các đề tài khoa học, rong ruổi khắp các vùng đất như Hòn Tre, Bạc Liêu, Thiềng Liềng, Cán Gáo,… để quay phim thí nghiệm các dự án điện gió từ những năm 1990.
Những thước phim VHS cũ kỹ ngày ấy, sau này ông du học bên Canada và mang theo để số hóa đã không chỉ trở thành kho tư liệu sống động về lịch sử phát triển năng lượng sạch tại Việt Nam mà còn là ngọn lửa âm ỉ nuôi dưỡng một lý tưởng trở về Việt Nam để tiếp nối hành trình còn dang dở của bố mẹ.
Cả gia đình không ai làm kinh doanh, bản thân cũng chưa từng nghĩ sẽ làm doanh nhân, nhưng khi nhìn lại chặng đường gần 30 năm bố mẹ đã lặng lẽ cống hiến cho ngành năng lượng sạch với hàng chục công trình nghiên cứu, đề tài khoa học mà chưa có cơ hội thương mại hóa, Tuấn lại nghĩ nếu không làm gì để đưa các công trình ấy vào đời sống thì thật sự là một sự lãng phí lớn.
Chính suy nghĩ ấy đã dẫn đến sự ra đời của SolarBK vào năm 2006, với một sứ mệnh rõ ràng “đưa năng lượng sạch vào cuộc sống".
SolarBK bắt đầu từ quy mô rất nhỏ là thiết bị nước nóng năng lượng mặt trời cho hộ gia đình. Nhưng sau đó nhận ra để có thể phát triển bền vững, phải làm được ở quy mô công nghiệp mang "chất bách khoa", "chất công nghệ thật" vào từng dự án.
Công trình quy mô công nghiệp đầu tiên SolarBK triển khai tại khách sạn Majestic (TP.HCM) và đây chính là bước ngoặt của doanh nghiệp non trẻ này.
“Khách hàng tin tưởng vào giải pháp kỹ thuật của chúng tôi không phải vì thương hiệu mà vì nền tảng khoa học bài bản của đội ngũ SolarBK có được từ trường Bách Khoa và những năm tháng âm thầm nghiên cứu” ông Tuấn nói về những bước chập chững đầu tiên nhưng cũng đầy sự bền bỉ của SolarBK trong hai thập kỷ “mở đường” năng lượng sạch.
Sau gần 20 năm kiên định với năng lượng sạch, đâu là những minh chứng rõ nét nhất cho thấy SolarBK đã thực sự đặt nền móng cho ngành năng lượng tái tạo nội địa?
Ông Nguyễn Dương Tuấn: Thành thật mà nói, chúng tôi không dám nhận mình là người đặt nền móng cho cả ngành năng lượng tái tạo Việt Nam. Đó là công lao của nhiều thế hệ đi trước, đặc biệt là các thầy cô, nhà nghiên cứu từ Trường đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Cơ điện Thái Nguyên, Viện Năng lượng và Đại học Bách Khoa TP.HCM, những người đã âm thầm thắp lửa đam mê từ những năm 1975. SolarBK được thành lập năm 2006 từ chính cái nôi khoa học ấy và cá nhân tôi chỉ xem mình là người kế thừa di sản đó.
Điều mà SolarBK góp phần là kiên định theo đuổi con đường đó bằng cách thương mại hoá và phát triển bền vững. Đó cũng là một lựa chọn không dễ dàng, nhất là khi thị trường vẫn còn rất mơ hồ. Nhưng từ rất sớm, SolarBK đã triển khai hệ thống nước nóng năng lượng mặt trời quy mô hộ gia đình, rồi quy mô công nghiệp bằng giải pháp đồng bộ với điều khiển trung tâm, giám sát thông minh, chứ không đơn thuần chỉ là lắp ráp từng thiết bị nhỏ.
Từ thành công ban đầu đó, SolarBK tiến đến thực hiện dự án “Thắp sáng Trường Sa và nhà giàn DK1” bằng hệ thống điện mặt trời, gió, diesel. Đây là dự án thắp sáng, lưu trữ đầu tiên của Việt Nam thực hiện trên biển đảo. Công trình không chỉ góp phần bảo vệ chủ quyền mà còn đạt hai giải thưởng năng lượng toàn cầu.
Ngoài ra, SolarBK cũng là đơn vị đầu tiên phối hợp với Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) thử nghiệm mô hình ESCO (cung cấp dịch vụ năng lượng giúp doanh nghiệp tiết kiệm điện mà không cần đầu tư ban đầu).
Đặc biệt, trong giai đoạn 2017–2020 ngành năng lượng tái tạo tăng trưởng nóng, SolarBK đã cảnh báo rủi ro của việc lắp đặt đại trà pin mặt trời không đảm bảo chất lượng, rồi chọn con đường lặng lẽ hơn là tập trung vào phân khúc tự sản tự tiêu, nơi có nhu cầu thực, hiệu quả thực và hướng tới sự phát triển bền vững.
Là một trong những doanh nghiệp tiên phong khi thị trường năng lượng tái tạo còn chưa hình thành, đâu là những rào cản lớn nhất mà SolarBK đã phải vượt qua?
Ông Nguyễn Dương Tuấn: Rào cản lớn nhất của SolarBK không nằm ở kỹ thuật, mà ở niềm tin của khách hàng. Trong giai đoạn đầu, khi năng lượng tái tạo còn mới mẻ và chưa có doanh nghiệp nào đi trước, việc thuyết phục khách hàng tin tưởng vào công nghệ là thử thách lớn nhất. Doanh nghiệp thường băn khoăn: đầu tư thì bao giờ thu hồi vốn? hệ thống có vận hành bền bỉ không?
Cách tiếp cận của chúng tôi là lắng nghe những trăn trở ấy để đưa ra giải pháp cụ thể, từ mô hình ESCO phối hợp với EVN – nơi khách hàng không cần bỏ vốn ban đầu, đến việc triển khai những công trình trong điều kiện khắc nghiệt như Trường Sa, nhà giàn DK1 để chứng minh chất lượng. Chính sự đồng hành thực tế này đã dần tạo niềm tin, khẳng định rằng năng lượng sạch không chỉ là lý tưởng mà là một giá trị kinh tế và xã hội bền vững.
Có vẻ SolarBK không ồn ào nhưng phát triển khá chắc và bền bỉ, vậy đâu là triết lý đã định hình nên sự đặc biệt của SolarBK suốt hai thập kỷ qua?
Ông Nguyễn Dương Tuấn: Chúng tôi luôn tin rằng năng lượng sạch là xu hướng không thể đảo ngược của tương lai và cũng là trách nhiệm với xã hội, với môi trường và thế hệ sau. Nhưng để hiện thực hóa niềm tin ấy, doanh nghiệp không thể chỉ trông chờ vào chính sách ưu đãi. Chính sách có thể là cú hích ban đầu nhưng năng lượng tái tạo chỉ có thể bền vững khi nó đứng được bằng giá trị kinh tế, nhu cầu của xã hội.
Triết lý phát triển của chúng tôi là: “Thành công bắt nguồn từ khát vọng và niềm tin vào tương lai của năng lượng sạch”. Nhưng như thế là chưa đủ, vẫn cần một yếu tố nữa, là sự kiên cường, dám đi đến cùng với lựa chọn của mình, dám sửa sai và bước tiếp sau những vấp ngã.
Chính từ tinh thần đó, văn hóa “SolarRunners” đã ra đời. Đây là một hoạt động gắn liền với tinh thần chạy bộ. Nhân viên, đặc biệt là cấp quản lý, phải chạy cùng nhóm ít nhất 10km không phải để rèn thể lực mà để rèn tinh thần bền bỉ, không bỏ cuộc.
Vì SolarBK tin rằng, làm năng lượng sạch cũng giống như chạy bộ, hăng hái thì ai cũng có thể khởi đầu, nhưng khi đến “km thứ 30” nếu chạy cự ly 42km thì chúng ta sẽ thấy mệt mỏi, đau đớn thậm chí hoài nghi, khi đó chính niềm tin và đồng đội là thứ giữ mình không gục ngã.
Và văn hóa cần kết hợp giữa niềm tin, khát vọng và nghị lực bền bỉ và chúng tôi luôn tin “Muốn đi xa, phải đi cùng nhau”. Đó chính là điều giúp SolarBK không chỉ tồn tại mà còn tiên phong trong ngành năng lượng sạch suốt hơn một thập kỷ qua.
Giai đoạn 2021–2024 được ví như “kỷ băng hà” của ngành năng lượng tái tạo khi chính sách trì trệ, dòng vốn cạn kiệt, thị trường gần như tê liệt. Đâu là bí quyết giúp SolarBK đã vượt qua giai đoạn này để giữ được vai trò tiên phong?
Ông Nguyễn Dương Tuấn: Nếu như trong giai đoạn tăng trưởng nóng (2017–2020), mỗi ngày lại có thêm hàng chục doanh nghiệp mới tham gia thị trường, thì đến năm 2023, số doanh nghiệp còn trụ lại có thể đếm trên đầu ngón tay.
SolarBK không vượt qua “kỷ băng hà” nhờ may mắn mà nhờ một chiến lược rõ ràng và nhất quán, thậm chí có phần “đi ngược dòng” thị trường. Chúng tôi kiên định theo đuổi mô hình tự sản – tự tiêu, tập trung phục vụ các khách hàng có nhu cầu sử dụng điện thực sự, đặc biệt là khối doanh nghiệp FDI cần đạt chứng chỉ xanh để tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Đây là nhóm khách hàng quan tâm đến yếu tố ESG (môi trường, xã hội, quản trị) và cam kết sử dụng năng lượng sạch một cách thực chất.
Điểm nhấn đặc biệt trong hành trình vượt “kỷ băng hà” là việc SolarBK thành lập liên doanh chiến lược với Banpu (một tập đoàn năng lượng lớn đến từ Thái Lan) vào thời điểm khó khăn nhất năm 2022.
Khác với các quỹ đầu tư tài chính đơn thuần, Banpu là đối tác chiến lược dài hạn, cùng chúng tôi kiến tạo hệ sinh thái năng lượng sạch. Sự đồng hành này đã giúp SolarBK mở rộng năng lực tài chính, tiếp tục đầu tư vào các dự án điện mặt trời áp mái ngay cả khi thị trường gần như đóng băng.
Không bị cuốn vào cuộc đua về giá, SolarBK chọn con đường nghiên cứu và phát triển (R&D) và nội địa hóa công nghệ. Vì sao đây lại là chiến lược dài hạn có thể tạo ra lợi thế bền vững?
Ông Nguyễn Dương Tuấn: Đây là định hướng xuyên suốt ngay từ những ngày đầu thành lập của SolarBK. Chúng tôi xuất phát từ một nền tảng kỹ thuật bách khoa, với ADN là doanh nghiệp công nghệ. SolarBK xác định thế mạnh cạnh tranh của mình không nằm ở thương mại mà phải nằm ở công nghệ.
SolarBK đầu tư mạnh cho R&D không phải để “làm màu” mà để tạo ra các giải pháp thực sự tối ưu, giúp khách hàng tiết kiệm chi phí vận hành, kéo dài tuổi thọ hệ thống và giảm thiểu rủi ro. Khi thị trường bắt đầu phát triển, chúng tôi nhận ra, để đảm bảo chất lượng thực sự, không thể chỉ dừng lại ở việc lắp ráp và tích hợp, mà phải kiểm soát cả những thành phần thượng nguồn của chuỗi giá trị.
Điển hình là tấm pin mặt trời, một thành phần chính trong hệ thống điện mặt trời nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro kỹ thuật, chỉ lộ rõ sau 3–5 năm vận hành.
Chính vì vậy, SolarBK lựa chọn đầu tư nhà máy sản xuất tấm pin mặt trời và thiết bị năng lượng tái tạo không phải để chạy đua về sản lượng, mà để quản lý chất lượng ngay từ đầu vào. Bởi chỉ cần một chi tiết kém chất lượng, hệ thống có thể suy giảm hiệu suất và ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp. Việc tự chủ sản xuất cho phép SolarBK đảm bảo tính đồng bộ, bền bỉ cho toàn bộ giải pháp, từ thiết kế đến vận hành. Đây chính là lời cam kết dài hạn của SolarBK với khách hàng: mang lại những hệ thống năng lượng sạch hiệu quả, tin cậy và bền vững. Hiện nay, SolarBK đang tiếp tục mở rộng đầu tư vào nền tảng năng lượng thông minh, đặc biệt là khả năng kết nối, giám sát và tương tác hai chiều với lưới điện quốc gia. Việc đầu tư R&D vẫn tiếp tục nhưng quan trọng hơn là chọn đúng thời điểm để vừa dẫn dắt thị trường, vừa tạo giá trị lâu dài.
Nếu đã xác định là người tiên phong, thì không thể chạy theo thị trường mà phải đi trước vài bước nên SolarBK không chạy đua giá mà xây dựng một chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ sản xuất thiết bị, thiết kế thi công, vận hành – bảo trì, đến nền tảng quản lý thông minh.
Trong khi nhiều doanh nghiệp phải dừng lại hoặc rút lui khỏi thị trường, SolarBK vẫn đều đặn triển khai các dự án chiến lược. Theo ông, đâu là những dự án mang tính bước ngoặt, đóng vai trò tái vị thương hiệu và mở ra không gian phát triển mới cho SolarBK trong những năm qua?
Ông Nguyễn Dương Tuấn: Trước hết là thương vụ hợp tác chiến lược với Banpu, sự hợp tác này đã hỗ trợ SolarBK không chỉ mở rộng được khả năng tài chính, mà còn có cơ hội tham gia vào các dự án có độ khó và yêu cầu công nghệ cao theo yêu cầu đặc thù của từng khách hàng, ví dụ như chuỗi nhà máy gạch PRIME của SCG Thái Lan.
Ban đầu, SolarBK chỉ đóng vai trò EPC (thiết kế, cung ứng và thi công), nhưng khi chính sách thay đổi khiến chủ đầu tư gặp khó khăn, chúng tôi đã linh hoạt chuyển sang vai trò nhà đầu tư để chia sẻ rủi ro với đối tác.
Khi chính sách được tháo gỡ, họ quay lại đề nghị mua lại dự án. Sự linh hoạt và đồng hành này là yếu tố quan trọng giúp SolarBK xây dựng được lòng tin bền vững với các khách hàng lớn.
Một cột mốc khác đầy tự hào là dự án tại nhà máy của tập đoàn LEGO tại Bình Dương (nhà máy đạt chuẩn Net Zero đầu tiên của LEGO trên toàn cầu). Đây không chỉ là biểu tượng sản xuất xanh mang tầm quốc tế mà còn là bài kiểm tra công nghệ “khắc nghiệt” đối với tất cả các đối tác.
SolarBK không đến với vai trò nhà thầu phụ mà được lựa chọn là đối tác chiến lược ngay từ giai đoạn đấu thầu, đồng hành cùng tổng thầu Coteccons thiết kế, bảo vệ và triển khai toàn bộ giải pháp năng lượng xanh cho dự án.
LEGO đặt ra tiêu chuẩn rất nghiêm ngặt từ thiết kế, lựa chọn thiết bị, tiêu chuẩn lắp đặt đến giám sát và vận hành thông minh. SolarBK không chỉ đáp ứng được các tiêu chí đó, mà còn tùy biến giải pháp linh hoạt vừa phù hợp với yêu cầu nội bộ của LEGO, vừa đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật trong kết nối với lưới điện EVN.
Đặc biệt, chúng tôi là đơn vị duy nhất tại thời điểm đó có thể tích hợp giải pháp chống phát ngược cùng hệ thống giám sát tùy biến theo thời gian thực.
Dự án này không chỉ giúp SolarBK khẳng định năng lực công nghệ mà còn giúp đội ngũ trưởng thành vượt bậc. Những tiêu chuẩn khắt khe từ LEGO đã trở thành "bài học thực chiến", được chúng tôi áp dụng vào các dự án tiếp theo.
Dấu mốc khác là hệ thống điện mặt trời áp mái công suất 30MW tại nhà máy VinFast (một thành viên của tập đoàn Vingroup) ở Hải Phòng. Vingroup và SolarBK đồng hành cùng nhau không chỉ vì năng lực kỹ thuật mà còn bởi sự đồng điệu trong giá trị phát triển đó là tinh thần "Make in Vietnam" và lòng tự tôn dân tộc.
Tất cả các dự án hiện nay của Vingroup từ VinFast đến Vincom đều sử dụng tấm pin mặt trời do SolarBK sản xuất trong nước, thay vì nhập khẩu từ nước ngoài hay các thương hiệu quốc tế khác.
Sự đồng hành này không chỉ mang ý nghĩa thương mại, mà còn là động lực lớn tiếp sức cho hành trình tự lực công nghệ của SolarBK.
Khi thị trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, SolarBK định vị mình như thế nào để giữ vai trò tiên phong?
Ông Nguyễn Dương Tuấn: SolarBK luôn kiên định với sứ mệnh của mình “đưa năng lượng sạch vào cuộc sống”, phổ biến đến từng hộ gia đình, từng nhà máy, tòa nhà thương mại,… bằng các giải pháp được thiết kế riêng biệt, giá thành hợp lý và hiệu quả đầu tư lâu dài nhất cho khách hàng.
Chúng tôi hiểu rõ mỗi giải pháp năng lượng có tuổi thọ từ 15-25 năm, thời gian hòa vốn 5-8 năm, điều khách hàng mong đợi không chỉ là các sản phẩm tốp đầu hay có xuất xứ từ các nước G7 mà họ cần một nhà cung cấp giải pháp đồng hành cùng họ suốt vòng đời dự án và thậm chí còn dài hơn thế. Đó chính là cách SolarBK định vị mình.
Bước vào giai đoạn mới khi năng lượng tái tạo đang tiến dần sang các mô hình thông minh, kết nối và chia sẻ, SolarBK sẽ hướng tới việc phát triển như một nền tảng công nghệ năng lượng xanh (Green Energy Platform) giúp đem đến nhiều trải nghiệm mới và giá trị cộng thêm cho khách hàng.
Nền tảng này được chúng tôi đầu tư từ hơn 6 năm trước, tích hợp gần 2.000 hệ thống điện mặt trời và trên 300 trạm quan trắc bức xạ và khí tượng trên cả nước và đang tiếp tục mở rộng để kết nối thêm các đối tác ngoài hệ sinh thái không chỉ điện mặt trời mà còn có thể là gió, nhiệt, biomass, biogas..,
Mục tiêu dài hạn là xây dựng một hạ tầng dữ liệu năng lượng tái tạo có khả năng thu thập, xác nhận và thương mại hóa dữ liệu theo thời gian thực từ đó tiến tới mô hình giao dịch ngang hàng (P2P) hoặc kết nối với sàn năng lượng như tại Singapore để quy đổi thành chứng chỉ năng lượng tái tạo (REC).
Tín chỉ carbon đang trở thành yếu tố then chốt trong chuyển đổi xanh toàn cầu. SolarBK đã chuẩn bị như thế nào để tham gia thị trường này?
Ông Nguyễn Dương Tuấn: Tín chỉ carbon là một phần không thể thiếu trong hành trình hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững, đặc biệt khi ESG và trung hòa carbon đã trở thành ngôn ngữ chung của chuỗi cung ứng toàn cầu. Với hệ sinh thái năng lượng tái tạo và nền tảng công nghệ sẵn có, SolarBK đã chủ động kết nối với các tổ chức trong nước và quốc tế để từng bước tham gia sâu vào thị trường này.
SolarBK không chỉ dừng lại ở việc phát triển giải pháp mà còn tích cực tham gia các sáng kiến cộng đồng. Là thành viên của Hiệp hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM (HGBA), SolarBK đồng hành cùng các doanh nghiệp tiên phong kiến tạo nền kinh tế xanh tại Việt Nam.
Trong bức tranh đó, SolarBK đóng vai trò như một hạ tầng kết nối, giúp các doanh nghiệp có nhu cầu chuyển đổi sang năng lượng sạch và tín chỉ năng lượng tái tạo (REC) tiếp cận giải pháp minh bạch, hiệu quả. Nhờ nền tảng công nghệ giám sát và xác thực dữ liệu theo thời gian thực, SolarBK góp phần chuẩn hóa quy trình, giảm chi phí và tạo sự tin cậy cho các đối tác. Đây chính là cách SolarBK hiện thực hóa cam kết ESG, đồng thời khẳng định vai trò cầu nối trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.
Nghị quyết 57 được kỳ vọng tạo lực đẩy mới cho các doanh nghiệp công nghệ. Theo ông nghị quyết này tác động thế nào đến SolarBK?
Ông Nguyễn Dương Tuấn: Với SolarBK, Nghị quyết 57 có ý nghĩa đặc biệt. Lần đầu tiên, nhà nước chính thức ghi nhận vai trò trọng tâm, dẫn dắt của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Bên cạnh đó, nghị quyết sẽ giúp mở ra hành lang pháp lý rõ ràng cho việc kết hợp phát triển khoa học công nghệ giữa doanh nghiệp tư nhân và các trường đại học, viện nghiên cứu theo cơ chế thị trường, giúp nhiều nhà khoa học tài năng đưa được các nghiên cứu vào thực tế và hưởng xứng đáng với giá trị mà kết quả nghiên cứu đó đem lại cho xã hội.
Bài: Hứa Phương - Quỳnh Anh
Thiết kế: Diệu Thảo
Ngày xuất bản: 25/08/2025