Nếu hỏi một người Mỹ bạn uống gì mỗi ngày, đó hẳn là cà phê. Với người Anh là trà đen, người Đức có thể là bia tươi, thì với người Việt Nam là trà xanh. Giống như một số quốc gia tại Châu Á nói chung, “trà” từ lâu đã trở thành một nét văn hóa với người dân Việt Nam, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, xuất hiện từ trong nhà ra tới ngoài ngõ và khắp phố phường, từ các cửa hàng chuyên về trà đạo cho tới quán xá vỉa hè.

Chúng ta có trà Thái Nguyên,trà cổ thụ, trà nõn tôm, trà sen, trà lài, trà sâm dứa và đặc biệt không thểkhông nhắc tới trà Shan Tuyết. Đây được mệnh danh là đặc sản của vùng núi caoTây Bắc Việt Nam. Cái tên Shan Tuyết (nghĩa là “tuyết trên núi”) bắt nguồn từ sắctrắng tinh khôi như tuyết của lớp lông mao dày trên búp non.

Khi pha ra, màu trà Shan Tuyết trong sáng tự nhiên, thường có màu vàng mật ong, hương thơm dịu nhẹ như mùi cỏ sớm. Khi uống, trà Shan Tuyết có vị ngọt thanh, mát lại hơi ngai ngái. Vị trà chát chứ không hề đắng. Khi uống vào đến ngụm thứ 3 cảm thấy dính dính ở cổ, sau đó ngọt dần, nói cách khác là đượm vị ngọt hậu của trà.

Cây trà Shan Tuyết cho ra nhữnglá trà thượng hạng là cây cổ thụ, mọc cao tới vài mét, khi hái phải trèo hẳnlên cây. Có những gốc trà vài người ôm không xuể. Nằm ở khu vực có độ cao hơn1.000 mét so với mặt nước biển, mây mù bao phủ quanh năm, sự chênh lệch nhiệt độgiữa ngày và đêm lớn, cùng với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng giúp trà Shan Tuyếtđạt tới chất lượng tốt nhất.

Nước ta chỉ mới phát hiện được một số vùng cao tại Yên Bái, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La… và một số nơi khác phân bố rải rác loại trà này. Đây là loại trà mọc hoang, chỉ sống trên núi cao thuộc phạm vi ảnh hưởng của các dãy Hoàng Liên Sơn hay Tây Côn Lĩnh. Cả nước hiện nay chỉ còn khoảng hơn 80 ngàn cây trà. Số lượng trà cổ thụ ngày càng ít đi do già cỗi và sự khai thác chưa đúng cách của con người.

Anh Tỉnh (47 tuổi) là người dân tộc Dao sinh sống tại thôn Khuổi Mi, xã Phương Độ, thành phố Hà Giang nói rằng, cây trà Shan Tuyết đã nuôi sống rất nhiều thế hệ trong gia đình anh, từ đời ông bà, bố mẹ, vợ chồng anh và giờ tới các con, các cháu của anh.

“Từ ngày mình sinh ra đã biết đến cây trà Shan Tuyết. Cứ theo lệ mà làm, ra đúng đoạn vườn nhà mình mà hái mang về, nhưng hầu như chẳng phải chăm bón gì đâu. Trà này là trà sạch, mà ngon nhất là được thu hoạch vào tháng 3 Âm lịch. Tuổi đời thì chẳng ai biết mà đếm, có khi cả trăm năm nay cây trà vẫn cứ ở đấy thôi”, anh Tỉnh tâm sự.

Không riêng gia đình anh Tỉnh, mà khoảng 70 hộ dân cư ngụ trên các vách núi treo leo nơi đây cũng đều gắn bó với cây trà Shan Tuyết. Mỗi năm, người Dao có 4 vụ thu hoạch trà, sau đó họ đem sao và bán cho người ở dưới xuôi. Thời gian rảnh, các gia đình tranh thủ làm ruộng bậc thang, hoặc làm bất cứ công việc nào mà họ được người khác thuê.

Men theo sườn núi quanh co, cănnhà sàn có mái phủ đầy rêu xanh cách đó không xa là nơi sinh sống của gia đìnhnhà anh Thinh (35 tuổi). Chỉ vào chiếc xe máy cáu đầy bùn đất, anh Thinh cười:“Con trâu sắt nhà mình có là nhờ cây trà Shan Tuyết đấy, nhưng vẫn khó khăn lắm.Trung bình mỗi năm nhà mình thu hoạch được một tạ trà sau khi sao khô, giá bánchừng 250.000 đồng/cân. Ngày xưa thì tạm đủ ăn, còn bây giờ mọi thứ khó khăn lắm.Tết rồi có người dưới xuôi lên tận đây mua đất để làm cây trà, họ bán có khi cảtriệu một cân đóng gói, bao bì đẹp lắm. Thế các anh có cách nào giúp người Daobớt khó khăn không?”.

Lê Bá Hải Siêu bắt đầu với lĩnh vực công nghệ, tiếp theo là truyền thông, sau đó là lĩnh vực sắc đẹp và hiện là ngành đồ uống với thương hiệu Fresh Saigon đã 4 năm tuổi. Trong đó, mỗi lĩnh vực mà anh đặt chân tới đều để lại những dấu ấn đáng nhớ. Nhìn lại những tháng ngày lập nghiệp của mình, Hải Siêu gọi đó là chuỗi những “nhân duyên”. Anh cho rằng, phải có duyên lắm mới gặp được cây trà Shan Tuyết.

Với tư cách là một doanh nghiệp trong ngành đồ uống tốt cho sức khỏe, anh nghĩ sao về câu hỏi của đồng bào dân tộc người Dao ở Hà Giang?

Lê Bá Hải Siêu: Tôi nghĩ để trả lời được câu hỏi này sẽ cần tới rất nhiều yếu tố, với sự tương trợ của nhiều bên. Bản thân tôi không dám nói về việc giúp người dân trồng trà có thu nhập cao ngay tức thì, nhưng ít nhất sẽ hỗ trợ họ tạo lập thương hiệu cho cây trà Shan Tuyết Hà Giang. Từ đó, đồng bào dân tộc nơi đây sẽ có cơ hội khai thác và phát triển cây trà, thậm chí là đưa tên tuổi Shan Tuyết Hà Giang vươn ra thế giới.

Cụ thể là phương thức gì, thưa anh?

Lê Bá Hải Siêu: Xuất phát từ mục tiêu mang tới các thức uống sạch, tốt cho sức khỏe, chúng tôi từng nghiên cứu sản phẩm Kombucha trà đen Đài Loan (Kombucha là một thức uống thịnh hành và xu hướng sống khỏe trên thế giới) với ý định xuất khẩu tới các thị trường phát triển. Nhưng tới những khâu cuối cùng, tôi luôn băn khoăn tại sao không phải cây trà Việt Nam mà lại là trà đen Đài Loan. Sau thời gian dài tìm tòi và thử nghiệm, chúng tôi quyết định thay thế bằng Kombucha trà Shan Tuyết và đã thành công.

Có nghĩa, bài toán đầu ra cho cây trà Shan Tuyết đã được giải quyết, phải không anh?

Lê Bá Hải Siêu: Là người làm và nghiên cứu sâu về nông sản Việt Nam, tôi cho rằng để giải bài toán đầu ra cho cây trà Shan Tuyết một cách bền vững sẽ cần nhiều hơn một sản phẩm là thức uống. Chúng ta nên nhìn nhận, cây trà Shan Tuyết là một sản vật, là một biểu tượng văn hóa cần được tôn vinh và khai thác đúng cách.

Từ việc tạo ra thức uốngKombucha trà Shan Tuyết gần một năm trước, tới thực trạng Covid-19 đang ảnh hưởngtiêu cực tới ngành du lịch nước nhà, mà cụ thể là Hà Giang, tôi liền ấp ủ về dựán có tên Fresheritage - Sản Vật Tinh Hoa. Dự án được lấy cảm hứng từ niềm tựhào dân tộc, khao khát nâng tầm sản vật Việt Nam, biến nó thành sản phẩm chứa đựngyếu tố văn hoá địa phương. Góp phần quảng bá du lịch Việt Nam không chỉ là điểmđến an toàn mà còn có ẩm thực an toàn.

Fresheritage? Đây quả thực là một ý tưởng táo bạo.

Lê Bá Hải Siêu: Xuất phát điểm của tôi là một sinh viên ngành du lịch. Có lẽ vì thế mà ý tưởng Fresheritage đã dần hình thành trong tôi qua từng năm tháng. Tôi tự nhủ, Việt Nam vang danh trên toàn thế giới với các di sản, nét văn hóa độc đáo, cho tới các sản vật vùng miền. Nhưng thực tế, tính liên kết giữa các mảnh ghép này vẫn còn yếu. Vậy tại sao chúng ta không tạo nên một dự án có sự kết hợp giữa du lịch, ẩm thực, văn hóa và con người?

Như Hà Giang là một minh chứng. Vẻ đẹp của Hà Giang là điều không ai có thể phủ nhận. Từ văn hóa, con người, cho tới cây trà Shan Tuyết, nếu được làm bài bản, đúng cách, đây sẽ là một điểm đến không thể bỏ qua với du khách cả trong và ngoài nước. Khi hệ sinh thái du lịch phát triển, cây trà Shan Tuyết được nâng tầm, đời sống của người trồng trà chắc chắn được cải thiện, mà đáng quý là cải thiện một cách bền vững.

Anh đánh giá thế nào về vai trò của mỗi thành tố trong dự án Fresheritage? Đâu sẽ là những thành tố được ưu tiên trước nhất?

Lê Bá Hải Siêu: Cần khẳng định, vai trò của mỗithành tố trong dự án là như nhau. Du lịch cần ẩm thực, ẩm thực cần văn hóa vàvăn hóa cần con người. Thiếu một thành tố, dự án sẽ thiếu thực chất, cũng như sứclan tỏa. Riêng với ẩm thực, cụ thể là thức uống, đội ngũ Fresh Saigon hết sức tựtin. Chúng ta thử hình dung, để ra một thức uống như Kombucha trà Shan Tuyết, đằngsau đó là bàn tay của các nghệ nhân – con người, câu chuyện về cây trà – vănhóa, và địa danh – du lịch. Có nghĩa, bản thân thành tố ẩm thực đã là tổng hòacủa các thành tố còn lại và không thể tách rời.

Hẳn anh phải có một tình yêu nồng nàn với các sản vật Việt Nam mới có thể cho ra đời một dự án mang nhiều ý nghĩa như vậy?

Lê Bá Hải Siêu: Cá nhân tôi không mong gì hơn là các mặt hàng nông sản đặc trưng của Việt Nam sẽ sớm được bạn bè quốc tế biết đến rộng rãi và đón nhận. Như chính sản phẩm Kombucha trà Shan Tuyết, với tôi đây không đơn thuần là một thức uống tốt cho sức khỏe, mà còn là một biểu tượng văn hóa đầy tự hào. Tôi vẫn thường nói với đội ngũ của mình, làm nông sản chất lượng cao không khó, quan trọng là phải có đam mê. Do đó, chúng tôi vạch ra mục tiêu cho Fresh Saigon là đưa nông sản của dân tộc Việt Nam ra thế giới.

Mục tiêu này theo anh có vừa sức với một doanh nghiệp trẻ như Fresh Saigon?

Lê Bá Hải Siêu: Thời gian đầu bắt tay vào dự án Fresheritage, các cố vấn khuyên tôi nên tiếp tục tập trung vào nước ép công nghệ HPP, vốn là thế mạnh của Fresh Saigon. Nhưng với tình yêu đất nước, tình yêu nông sản Việt Nam, tôi đã thuyết phục họ Fresheritage sẽ là một dự án để đời.

Bước đầu, dự án sẽ tập trung vào việc quảng bá văn hóa quốc gia. Sản phẩm thức uống chủ yếu được tặng để khách hàng dùng thử. Sau khi nghiên cứu và tinh chỉnh hương vị phù hợp với từng thị trường, chúng tôi sẽ đưa ra phiên bản thương mại Kombucha trà Shan Tuyết tới các quốc gia như Đài Loan, hay khu vực Châu Âu…

Trên con đường đưa sản phẩm Kombucha trà Shan Tuyết xuất ngoại, liệu có ai đồng hành cùng Fresh Saigon?

Lê Bá Hải Siêu: Phương trâm của Fresh Saigon là lựa chọn các đối tác đồng hành “từ tâm”. Tới đây, chúng tôi sẽ giới thiệu một người bạn đồng hành là chuyên gia nhượng quyền quốc tế - chị Nguyễn Phi Vân, với mục tiêu đưa nông sản Việt Nam ra thế giới, đồng thời còn có các đối tác xuất khẩu lớn với hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành.

Xuất khẩu nông sản là một chặng đường dài. Vậy trong ngắn hạn, anh đã đề ra những mục tiêu nào cho Fresh Saigon?

Lê Bá Hải Siêu: Năm nay, Fresh Saigon sẽ chỉ tập trung vào 2 mục tiêu chính là xây dựng cộng đồng sống khỏe và tập trung vào việc nghiên cứu các sản phẩm, công nghệ tốt nhất, để từ đó hạ giá thành sản phẩm hiện nay.

Chúng tôi xác định ngay từ đầu,khi tham gia vào cuộc chơi nông sản sạch, cũng như thức uống tốt cho sức khỏe,đội ngũ cần sự kiên nhẫn và bền bỉ. Fresh Saigon có thể không phải đơn vị nướcép HPP bán chạy nhất Việt Nam, nhưng sẽ là thương hiệu sản phẩm vì sức khỏe đượcyêu thích nhất, sáng tạo nhất, khẳng định giá trị tinh thần và văn hóa của ngườiViệt. Chúng tôi hiểu rằng, khi thực sự tạo ra được giá trị, sẽ không thiếu cácnhà đầu tư muốn gắn kết với Fresh Saigon, đưa thương hiệu Việt Nam ra biển lớn.

Theo anh, để theo đuổi cuộc chơi nông sản sạch, cũng như thức uống tốt cho sức khỏe, giá trị nào là quan trọng nhất?

Lê Bá Hải Siêu: Với tư cách là một người làm ngành thực phẩm, tôi phải thẳng thắn thừa nhận, con đường này chưa bao giờ bằng phẳng, nhưng quan trọng là mình làm với cái tâm. Quan điểm của tôi là năm 2021 sắp tới sẽ rất rộng mở, sự chân thành của Fresh Saigon sẽ lay động được các khách hàng, cho tới giới đầu tư, cũng như đối tác. Cộng hưởng với dự án Fresheritage, tôi tin là Fresh Saigon sẽ lan tỏa được thông điệp sống khỏe thông qua các sản phẩm thức uống của mình.

Anh có thể chia sẻ về thông điệp sống khỏe của Fresh Saigon?

Lê Bá Hải Siêu: Trước hết, góc nhìn của Fresh Saigon về cuộc sống sẽ là một hình ngũ giác méo, thay vì ngũ giác đều như trong triết lý phương Đông. Bởi lẽ con người không có ai hoàn hảo. Sống khỏe là hài lòng với những gì mình đang có, thay vì trở nên hoàn hảo.

Trong từng giai đoạn, chúng ta sẽ buộc phải chọn lựa thiên về một giá trị nhất định, giống như hình ngũ giác méo vậy. Ví dụ bạn đang lập nghiệp, bạn sẽ phải dành 12, thậm chí 16 tiếng mỗi ngày cho công việc. Điều này đồng nghĩa bạn sẽ khuyết thiếu những yếu tố khác. Nhưng không vì thế mà bạn được phép nản lòng.

Bạn sẽ phải chấp nhận chung sống với thực tế, tức là thuận theo tự nhiên. Trong đó, sức khỏe là gốc rễ của mọi vấn đề, sức khỏe tốt mới có tinh thần minh mẫn, và một trái tim ấm. Khi một thế hệ có sức khỏe thì cả đất nước sẽ phát triển. Khi một thế hệ có trái tim ấm thì cả đất nước sẽ thành công.

Xin chân thành cảm ơn anh!

The Founders' Journey - Hành trình khởi nghiệp

22/07/2020

Việt Hưng