Cơ hội lịch sử và bài toán tăng tốc của đặc khu Phú Quốc

"Khí thế thần tốc" của làn sóng đầu tư cơ sở hạ tầng thứ hai

Những ngày cuối năm, Phú Quốc không khác gì một đại công trường khổng lồ, nơi khí thế thi công rầm rộ đang lan tỏa trên các dự án trọng điểm, chạy đua với thời gian để chuẩn bị cho sự kiện quốc tế lớn chưa từng có tại đảo ngọc vào cuối năm 2027 - Hội nghị Thượng đỉnh APEC 2027.

Đã nhiều lần đặt chân đến Phú Quốc, song chỉ đến khi tận mắt chứng kiến những cần cẩu vươn lên dày đặc trên công trường Trung tâm Hội nghị và triển lãm Phú Quốc – biểu tượng cho tốc độ thi công thần tốc ở phía Nam đảo, PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, mới thực sự cảm nhận được niềm tự hào và “cảm giác phấn khích tột độ”.

Theo ông Thiên, đây không phải sự lộn xộn ngẫu nhiên của các công trường, mà là dòng năng lượng sục sôi của một cuộc lột xác mang tính chiến lược, hứa hẹn tạo nên "điều kỳ diệu" cho Việt Nam và mang lại vị thế mới cho hòn đảo này trên bản đồ thế giới.

Cảm giác ấy khiến ông liên tưởng đến hai thời khắc hiếm hoi từng chứng kiến trong đời. Lần thứ nhất là tại Dubai, khi khoảng 60% số cần cẩu của thế giới cùng hội tụ để kiến tạo một trung tâm kinh tế - giao thương toàn cầu. Lần thứ hai là trên dòng sông Mê Kông, nơi những đoàn tàu chở cát ở biên giới với Campuchia nối tiếp nhau, hàng trăm cần cẩu hoạt động không ngơi nghỉ, gợi lên hình ảnh một Việt Nam đang trỗi dậy, mạnh mẽ vươn mình.

Không chỉ ông Thiên, các chuyên gia đô thị của Singapore cũng nhận xét Phú Quốc đang phát triển với “tốc độ ánh sáng”, rất khó hình dung được tương lai của đảo ngọc sẽ đi nhanh đến mức nào.

Với những sự chuyển biến rõ nét, nhiều chuyên gia đánh giá, APEC 2027 đang thúc đẩy một làn sóng đầu tư cơ sở hạ tầng lần thứ hai mang tính chiến lược tại Phú Quốc, mở ra cơ hội phát triển rất lớn trong thời gian tới.

Ở làn sóng đầu tư đầu tiên cách đây hơn chục năm trước, việc khánh thành Cảng hàng không quốc tế Phú Quốc cùng với hệ thống đường trục Bắc – Nam và đường quanh đảo đã mở ra cơ hội cho các nhà đầu tư lớn đến Phú Quốc như Sun Group, Vingroup, CEO Group, kiến tạo nên các khu nghỉ dưỡng, khu đô thị quy mô lớn trên đảo ngọc.

Nhờ đó, từ một hòn đảo hoang sơ, Phú Quốc đã vươn lên trở thành một trong những điểm đến hàng đầu Việt Nam với cơ sở hạ tầng du lịch, nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí quy mô lớn. Từ chỗ lèo tèo vài khách sạn, Phú Quốc giờ đây có số lượng phòng khách sạn cao cấp không thua kém Hạ Long hay Đà Nẵng.

Làn sóng đầu tư hạ tầng thứ hai đang diễn ra và được kích hoạt bởi APEC 2027 mà Phú Quốc đăng cai tổ chức, tạo nền tảng để Phú Quốc vươn tới mục tiêu lớn hơn là "một trong những điểm đến hàng đầu quốc tế".

Hàng loạt các dự án lớn, trọng điểm tại Phú Quốc đang được gấp rút thi công như dự án đầu tư mở rộng Cảng hàng không quốc tế Phú Quốc, Trung tâm tổ chức hội nghị APEC, tuyến đường tỉnh ĐT.975 kết nối Cảng hàng không quốc tế Phú Quốc và trung tâm tổ chức hội nghị APEC, cùng nhiều công trình quan trọng khác.

Đáng chú ý, dự án đầu tư mở rộng Cảng hàng không quốc tế Phú Quốc được chấp thuận đầu tư ngày 19/6/2025, do Công ty cổ phần Cảng hàng không Mặt Trời thuộc Tập đoàn Sun Group thực hiện theo hình thức đầu tư kinh doanh, tổng vốn gần 22.000 tỷ đồng.

Dự án có tổng diện tích 1.050ha, nâng công suất khai thác của sân bay lên 20 triệu hành khách mỗi năm, gấp 4,5 lần công suất hiện tại và tầm nhìn đến 2050 sẽ đón 50 triệu khách. Đây cũng là một trong những công trình có tốc độ thi công thần tốc khi hoàn thiện chỉ sau 18 tháng thi công, tốc độ thi công kỷ lục trong ngành hàng không.

Ngày 19/12 tới, Sun Group và UBND tỉnh An Giang sẽ khởi công tuyến tàu điện đô thị nhẹ đầu tiên tại Phú Quốc, với tổng vốn gần 9.000 tỷ đồng. Hệ thống tàu điện dài gần 18km, chạy song song với tuyến đường tỉnh 10 làn. Công trình dự kiến hoàn thiện trong quý II/2027, vận hành trước thời điểm diễn ra APEC 2027.

Hai công trình này sẽ kết nối trực tiếp cảng hàng không quốc tế Phú Quốc với đại lộ APEC, dẫn tới trung tâm hội nghị và triển lãm APEC, đảm bảo kết nối thuận tiện cho các sự kiện quốc tế.

Bên cạnh ý nghĩa về giao thông, hệ thống tàu điện cũng được kỳ vọng tạo sự chuyển biến rõ rệt về trải nghiệm du lịch. Nhờ kết nối trực tiếp từ sân bay đến tổ hợp khu nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí, quảng trường sự kiện và trung tâm hội nghị, tuyến tàu điện có thể trở thành phương tiện lý tưởng cho dòng khách quốc tế - nhóm có nhu cầu cao về di chuyển nhanh, ổn định.

Với hạ tầng đường bộ, Phú Quốc đang nâng cấp tuyến ĐT.975, dài 19,26km, chiều rộng 62m với tối thiểu 10 làn xe, được bổ sung 15m dành riêng cho tàu điện. ĐT.975 là trục xương sống kết nối sân bay với trung tâm hội nghị APEC, được xem như "sợi dây" định hình cấu trúc đô thị đa trung tâm của Phú Quốc.

Bên cạnh các dự án hạ tầng giao thông, các công trình trọng tâm phục vụ APEC cũng đang được thành phố đảo gấp rút thực hiện. Đáng chú ý là tổ hợp trung tâm tổ chức hội nghị, với tổng mức đầu tư 21.860 tỷ đồng, quy mô 16,06ha, gồm công viên APEC, nhà hát đa năng và trung tâm hội nghị triển lãm, thiết kế theo triết lý cân bằng "Trời tròn - Đất vuông" trong văn hóa phương Đông.

Điểm nhấn của trung tâm hội nghị là phòng hội nghị chính không cột vượt nhịp 81m, diện tích 11.050m2, sẽ trở thành phòng hội nghị lớn nhất thế giới, vượt qua Caesars Forum tại Las Vegas.

Công trình hiện hoàn thành phần móng và đạt hơn 30% phần thô. Công tác lắp dựng kết cấu thép dự kiến hoàn thành vào 31/1/2026, hoàn thiện mặt ngoài vào 30/6/2026 và hoàn thiện nội thất vào 31/1/2027.

Hiện nay, Tập đoàn Sun Group đang bắt tay cùng đối tác nghệ thuật hàng đầu thế giới Cirque du Soleil để xây dựng chương trình biểu diễn độc bản của Phú Quốc ngay khi trung tâm hội nghị đi vào hoạt động.

Ngoài ra, các công trình phục vụ dân sinh cũng đang được Phú Quốc đầu tư mạnh mẽ. Ban quản lý Khu kinh tế Phú Quốc đã lựa chọn được nhà đầu tư thực hiện dự án xử lý rác thải Bãi Bổn và dự án nhà máy cấp nước Cửa Cạn. Các dự án này sẽ giúp bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống và trải nghiệm du lịch của Phú Quốc.

Bên cạnh đó, một số nhà đầu tư lớn cũng đang đẩy mạnh đầu tư vào đảo Ngọc. Đáng chú ý nhất là Sun Group, ngoài các dự án hiện hữu, doanh nghiệp này ngày càng hoàn thiện hệ sinh thái dịch vụ với việc triển khai Bệnh viện quốc tế Sun Group ở Nam Đảo.

Sun Group cũng đang hé lộ thông tin đầu tư dự án tổ hợp căn hộ cao tầng tọa lạc trên sườn núi Ông Quán với quy mô lên tới chín tòa tháp biểu tượng.

Theo ông Thiên ước tính, tổng số vốn của các dự án đang triển khai tại Phú Quốc hiện đạt hơn 20 tỷ USD. Sau khi các dự án này được hoàn thiện sẽ mang lại một diện mạo hoàn toàn mới cho thành phố đảo này.

APEC 2027 – Cơ hội lịch sử để Phú Quốc "tiến vượt"

Theo các chuyên gia, với sự vào cuộc quyết liệt của địa phương và sự đồng hành tâm huyết của những nhà đầu tư chiến lược trong việc đầu tư các công trình trọng điểm, APEC 2027 không chỉ là một sự kiện chính trị trọng đại mà còn là một cơ hội vàng để đảo ngọc quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới, một cú hích để Phú Quốc bứt phá mạnh mẽ, vươn tầm quốc tế và kiến tạo một đặc khu kinh tế mới của thế giới.

Theo ông Thiên, APEC 2027 chính là cơ hội vàng, một thời cơ mang tính lịch sử mà Phú Quốc phải nắm lấy, không thể bỏ lỡ. Sự kiện APEC không chỉ mang ý nghĩa của một hoạt động đơn lẻ mà sẽ góp phần định hình chân dung tương lai của Phú Quốc trong một đến hai năm tới. "Đó sẽ là chân dung của một Phú Quốc phát triển ở tầm cao mới", ông nói.

Ông Thiên nhìn nhận lịch sử Việt Nam từng gắn với những chiến công hào hùng mang hai từ “thần tốc” và “tiến vượt” và trong công cuộc xây dựng mới, tinh thần ấy vẫn còn nguyên khi Phú Quốc đang hừng hực khí thế thần tốc để “tiến vượt”.

"Chúng ta đi sau nhưng không đi theo, đi sau để vượt lên. Phú Quốc đang thực hiện đúng tinh thần đó. Trước đó, Đà Nẵng cũng từng là nơi mà Sun Group bắt đầu tạo đột phá theo cách “đi sau, vượt lên”, ông Thiên nhận xét và thêm rằng, Phú Quốc cần mượn sức APEC để tăng tốc giống như cách Singapore, Thái Lan, Hàn Quốc đã tận dụng APEC để tạo động lực bứt phá.

Đặt nhiều kỳ vọng cho sự phát triển của đảo Ngọc, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cũng cho rằng, APEC sẽ mở ra cơ hội phát triển rất lớn cho Phú Quốc. "Đây chính là một nền tảng rất tốt để Phú Quốc cất cánh", ông nói.

Ông Thành liên tưởng đến Đà Nẵng, sau hội nghị APEC, thành phố biển miền Trung gần như không có công trình bị bỏ hoang. "Đó là cuộc chơi dài hạn về kinh doanh, là một “vườn ươm” của các sáng kiến phát triển và các sáng kiến kinh doanh, đầu tư", ông Thành nói.

"Vì vậy, việc chuẩn bị cho hội nghị APEC 2027 phải gắn quy hoạch, tầm nhìn mới với Phú Quốc, với sáng kiến để trao đổi, để lôi kéo, để thu hút đầu tư. Tại APEC 2017 ở Đà Nẵng, chúng ta ký kết MOU và ký hợp tác được khoảng 16-17 tỷ USD. APEC này phải hơn thế", ông Thành kỳ vọng.

Đồng quan điểm, TS. Trần Du Lịch, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia cũng cho rằng, với lợi thế tự nhiên, vị trí nằm ở trung tâm ASEAN, thời tiết ổn định, biển đẹp, quỹ đất tương đối lớn, sân bay quốc tế, Phú Quốc hội tụ tất cả các cơ hội để phát triển.

"Tôi từng đến Bali, Cancun và nhiều nơi khác, có thể nói, không nơi nào vượt được Phú Quốc", ông Lịch dẫn chứng và nhấn mạnh, nếu có cơ chế vượt trội, Phú Quốc có thể trở thành động lực tăng trưởng như Jeju của Hàn Quốc hay Dubai của UAE.

Theo đó, APEC giống như một “siêu” sự kiện MICE, mang đến lợi ích lớn cho thương hiệu điểm đến, sẽ để lại di sản dài hạn cho Phú Quốc. Các trụ cột sản phẩm chủ đạo gắn với APEC tại Phú Quốc sẽ là du lịch MICE, du lịch nghỉ dưỡng và sức khỏe cao cấp, du lịch trải nghiệm văn hoá - cộng đồng biển đảo, kinh tế đêm và du lịch sáng tạo.

"Đây chính là bước phát triển nền tảng để Phú Quốc tăng tốc, vươn mình ra thế giới, trở thành biểu tượng phát triển mới của Việt Nam trong 10 đến 20 năm tới", ông Lịch kỳ vọng.

"Chiếc áo cũ" đã quá chật - Phú Quốc cần những chính sách đặc thù

Với tiềm năng phát triển lớn, song nhiều chuyên gia cho rằng, nếu không có một thể chế vượt trội, Phú Quốc sẽ rất khó phát triển thần tốc.

Theo ông Thiên, Phú Quốc cần có quy chế đặc khu trực thuộc Trung ương. Việc giữ quy chế đặc khu trực thuộc tỉnh sẽ kiềm chế cơ hội phát triển, trói buộc năng lực của Phú Quốc và tự giới hạn khả năng tạo ra một “hình bóng quốc gia” để vươn ra thế giới.

“Chúng ta cần thảo luận và thống nhất để nâng tầm Phú Quốc vươn ra thế giới. Phú Quốc cần được tự quyết, tự làm, tự chịu trách nhiệm trước đất nước này, và thậm chí là trước cả cộng đồng quốc tế”, ông Thiên nói.

Còn theo ông Lịch, những gì đang áp dụng cho TP. Hồ Chí Minh theo Nghị quyết 98 nên được áp dụng cho Phú Quốc. "Chừng đó là đủ để Phú Quốc tạo đột phá", ông nói.

"Về thể chế, không quan trọng Phú Quốc trực thuộc ai. Quan trọng là cơ chế phân quyền và phân cấp đủ mạnh để Phú Quốc tự chủ và tự chịu trách nhiệm. Quan trọng nhất là quyền quyết định và quyền thực thi.

Tôi tin rằng nếu có cơ chế chính sách vượt trội, có nhà đầu tư chiến lược và môi trường cạnh tranh quốc tế, Phú Quốc sẽ trở thành biểu tượng phát triển mới của Việt Nam trong tương lai gần", ông Lịch kiến nghị.

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Sĩ Dũng, Uỷ viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng cũng cho rằng, tất cả những gì Phú Quốc quyết được thì cần phân quyền cho Phú Quốc. Bên cạnh đó, thời gian thuê đất cần được kéo dài để tạo điều kiện tốt nhất cho các nhà đầu tư.

Trên cả nước có 13 đặc khu, nhưng Phú Quốc mang đặc thù riêng của một đặc khu biển đảo có tiềm năng phát triển mạnh mẽ về du lịch, kinh tế. Vì thế, Phú Quốc cần được thí điểm áp dụng nhóm cơ chế, chính sách đặc biệt để phát huy tối đa sức mạnh và tiềm năng, đồng thời cần một khung tài chính - thể chế riêng nhằm thu hút nhà đầu tư chiến lược.

Mặt khác, theo nhiều chuyên gia, Phú Quốc cần có cơ chế riêng để hút khách quốc tế Hiện nay, Phú Quốc áp dụng miễn thị thực cho du khách quốc tế trong vòng 30 ngày, đây là một lợi thế lớn nhằm hút khách quốc tế.

Tuy nhiên, trong bối cảnh Phú Quốc đã được định vị nằm trong Top 3 hòn đảo đẹp nhất thế giới và đang đứng trước cơ hội vượt qua được những điểm đến nổi tiếng như Phuket, Maldives nhờ APEC 2027, đảo Ngọc cần có các cơ chế nới lỏng hơn nữa để tăng khả năng tiếp cận khách quốc tế chất lượng cao và khách lưu trú dài ngày.

Bên cạnh việc duy trì và mở rộng chính sách thị thực, Phú Quốc cần nghiên cứu e-visa riêng cho khách tham dự APEC và hậu APEC. Đồng thời cần nghiên cứu thí điểm trao quyền cho tư nhân, cộng đồng tham gia quản lý điểm đến.

PGS.TS Phạm Trung Lương, thành viên Tổ chuyên gia tư vấn quy hoạch quốc gia cũng cho rằng, từ những năm 2000, Phú Quốc đã đề xuất miễn visa cho toàn bộ khách quốc tế, và là đảo đầu tiên tại Việt Nam có điện lưới.

Nhưng visa chỉ dừng lại ở 30 ngày như hiện nay là không phù hợp nữa, ông Lương nhìn nhận. Phú Quốc cần tăng thời hạn visa lên ít nhất nửa năm, vì khách đến Phú Quốc hiện nay vừa đi du lịch, vừa đi làm việc. "Việc nâng thời hạn visa còn giúp thu hút nhân lực và trí tuệ của thế giới đến Phú Quốc", ông Lương nói.

Phú Quốc cần có chính sách hấp dẫn nhằm hút du khách đến du lịch, sống và làm việc dài hạn, tiến tới định cư lâu dài, từ đó tạo nên sức phát triển bền vững cho hòn đảo này, ông Lương nói.