Đại gia rượu ngoại Diageo nhận trái đắng với vodka Hà Nội

Giữa tháng 4 vừa qua, Ủy ban chứng khoán Nhà nước (SCC) thông báo về việc CTCP Cồn rượu Hà Nội (Halico) niêm yết trên sàn UpCOM với mã chứng khoán là HNR.

Việc Halico đăng ký trở thành công ty đại chúng và lên sàn chứng khoán có thể là bước đi tái khởi động thương vụ thoái vốn của bia Hà Nội (Habeco) khỏi Halico. Hiện tại, Habeco đang là cổ đông lớn nhất, nắm giữ 54,3% cổ phần tại Halico. Một cổ đông lớn khác là công ty rượu Diageo (Anh) nắm giữ 45,5%.

Nổi tiếng với thương hiệu rượu số 1 Việt Nam – vodka Hà Nội, Halico từng có quá khứ rất hoành tráng khi dẫn đầu thi phần rượu trong nước. Trong giai đoạn từ 2008 – 2011, doanh thu của công ty liên tục tăng trưởng. Năm 2011, Halico ghi nhận doanh thu kỷ lục 1.067 tỷ đồng và lợi nhuận 116 tỷ đồng.

Những yếu tố tích cực khiến một đại gia rượu ngoại Diageo, hãng rượu lớn nhất thế giới, sở hữu nhiều thương hiệu toàn cầu như Smirnoff, Johnnie Walker, Bailey bày tỏ ý định thâu tóm lại Halico với mức giá lên tới 213.600 đồng/cổ phiếu. Con số này tương đương với việc Halico được định giá khoảng 4.300 tỷ đồng.

Thời điểm đó, việc các DNNN bán vốn cho nước ngoài chưa phổ biến như hiện nay, và việc được định giá cao như Halico cũng là trường hợp hiếm gặp. Diageo muốn có Halico để đặt chân vào phân khúc cồn rượu bình dân của Việt Nam. Thêm vào đó, Halico cho thấy mình là một doanh nghiệp có những yếu tố cơ bản rất tốt. Ngay cả khi Nhà nước tăng mức thuế tiêu thụ đặc biệt vào các loại rượu có nồng độ cồn cao từ 20 độ trở lên thêm 45%, Halico vẫn tự tin vào khả năng tăng trưởng lợi nhuận đều đặn.

Bản thân Diageo, thông qua nhiều tổ chức tài chính hỗ trợ như VinaCapital, đã đi được nửa chặng đường thâu tóm lại Halico. Năm 2011, Diageo đã bỏ 800 tỷ đồng trong đợt để mua 18,67% vốn cổ phần của Halico từ VinaCapital. Tới giữa năm 2012, Diageo mua thêm 26,83% cổ phần Halico, qua đó trở thành cổ đông lớn thứ 2 tại đây với 45,5% cổ phần.

Ước tính Diageo đã tiêu tốn hơn gần 2.000 tỷ đồng để mua số cổ phần trên của Halico. Theo thỏa thuận, Diageo sẽ hỗ trợ Halico đẩy mạnh năng lực của mình, bao gồm việc phát triển sản phẩm, thương hiệu, cung ứng cũng như hệ thống phân phối. Trong đó, thương hiệu vodka Hà Nội sẽ là trọng tâm phát triển.

Mặc dù vậy, ngay sau khi Diageo gia nhập Hội đồng quản trị, hãng rượu ngoại này mới nhận ra, kế hoạch thâu tóm Halico không phải là một thương vụ sáng suốt.

Tháng 9/2012, Halico bị phát hiện tham gia hoạt động buôn lậu và trốn thuế. 2000 thùng rượu vodka sang Lào bị phát hiện tại cửa khẩu Cầu Treo khiến công ty bị khởi tố hình sự. Kể từ đó, kết quả kinh doanh của Halico cứ thế đi xuống. Năm 2013, công ty chỉ đạt doanh thu 640 tỷ và mức lợi nhuận khiêm tốn, khoảng 30 tỷ đồng.

Kết quả kinh doanh của Halico 'lao dốc' trong các năm gần đây, từ công ty lãi hàng trăm tỷ mỗi năm thành công ty thua lỗ. Năm 2016 công ty lỗ 21 tỷ đồng, năm 2017 lỗ hơn 80 tỷ đồng. Tính đến cuối năm 2017 công ty lỗ lũy kế 255 tỷ đồng. Cùng với sự đi xuống của doanh thu và lợi nhuận, vị thế của thương hiệu vodka Hà Nội cũng dần mai một.

Chưa kịp hoàn thành mục tiêu thâu tóm, Diageo đã gánh chịu kết quả nặng nề. Báo cáo thường niên của Diageo cho hay, trong năm tài chính kết thúc ngày 30/06/2015 công ty phải trích lập 41 triệu bảng Anh (khoảng 1,200 tỷ đồng) cho khoản đầu tư vào Halico.

Với kết quả kinh doanh tệ hại trong nhiều năm, Halico hiện tại được định giá thấp hơn rất nhiều so với mức mà Diageo đã mua cách đây vài năm. Habeco, cổ đông đang nắm giữ hơn 54% cổ phần Halico khó lòng thoái vốn với mức giá cao như VinaCapital năm 2011.

Đây có thể là cơ hội để Diageo mua lại số cổ phần này và kiểm soát toàn bộ công ty Halico sau đó tiến hành tái cơ cấu. Trước đó, khi sở hữu 45% cổ phần của Halico, Diageo đã cử người tham gia vào HĐQT và Ban điều hành của Halico.

Tuy vậy, thị trường bia rượu hiện nay đã thay đổi rất nhiều so với thời điểm Diageo đầu tư lần đầu vào Halico cách đây 7 năm. Quy mô thị trường đã tăng trưởng mạnh nhiều năm lên tiếp, nhiều tập đoàn nước ngoài tham gia vào thị trường hơn, xu hướng tiêu dùng ưa thích các sản phẩm đồ uống nước ngoài....