Đa Mi: Miền thác trắng, hồ xanh và văn hóa đa sắc giữa núi rừng

Giữa nơi giao thoa khí hậu giữa cao nguyên Bảo Lộc se lạnh và vùng duyên hải Phan Thiết đầy nắng gió, Đa Mi hiện lên như một miền đất mờ ảo trong sương, vừa hoang sơ vừa đa sắc văn hóa. Xã Đa Mi cũ (Hàm Thuận Bắc, Bình Thuận) vốn rộng 145,4 km2 với hơn 4.500 cư dân, được xem là “hợp chủng tỉnh” của Việt Nam khi có tới 33 trong 34 tỉnh thành và 26 trong 54 tộc người sinh sống. Nay thuộc xã La Dạ của tỉnh Lâm Đồng, vùng đất mở rộng lên 216km2 với 9.500 dân nhưng vẫn giữ trọn nét nguyên bản vốn có: phong cảnh tráng lệ, văn hóa đa dạng và nếp sống dung hòa hiếm gặp.

Vùng đất giao thoa hồ núi và văn hóa đa sắc

Đi dọc quốc lộ 55 gần 20 km, du khách bắt gặp bốn thôn Đa Tro, Đa Kim, Đaguri và La Dày nằm bình yên giữa núi rừng. Đa Mi được thiên nhiên ưu ái với hai mặt hồ rộng lớn: hồ Đa Mi rộng 700 ha và hồ Hàm Thuận rộng 2.520 ha, hồ thủy điện lớn thứ hai miền Nam sau Trị An.

Không chỉ có mặt nước mênh mông, nơi đây còn là xứ sở của gần chục con thác lớn nhỏ, trong đó thác Sương Mù cao gần 100 m, thuộc top 5 “Ngũ danh thác Việt”, sau Đỗ Quyên (Thừa Thiên Huế), Bạc (Lào Cai), Thần và Tiên (Hà Tĩnh). Các thác Chín Tầng, Mây Bay (Tè Trong) cùng những thác nhỏ quanh vùng góp phần tạo nên một bức tranh thiên nhiên sinh động và đầy cảm hứng.

Cảnh quan Đa Mi khiến ai đến lần đầu cũng dễ xiêu lòng bởi sự hòa quyện giữa rừng núi, mặt hồ và mây sương. Chùa Quan Âm, còn gọi Thiên Mai, Ngàn Thông hay chùa Mở, nằm ở độ cao 864 m, nhìn thẳng xuống hồ Hàm Thuận xanh biếc. Ngôi chùa không cửa, không vách, được phủ bóng bởi hơn 5.000 gốc mai và gần 10.000 gốc thông, sở hữu nhiều cây quý hiếm và đặc biệt có cả công trắng hiếm gặp. Chánh điện mới đang xây dựng dự kiến khánh thành trước Tết 2026, hứa hẹn trở thành điểm dừng chân tâm linh đặc sắc của vùng.

Trong khi đó, giáo xứ La Dày nổi bật với kiến trúc mô phỏng thần Kim Quy, hòa trộn tinh tế giữa chất dân gian và hơi thở hiện đại. Tháp chuông cao vút đứng cạnh tượng thánh Anton bằng cẩm thạch trắng cao 6,5 m trên bệ 2,5 m. Khuôn viên nhà thờ chứa nhiều rễ cây tạo hình độc lạ, cùng cặp k’nia và cây đa “bóp cổ” quấn chặt vào nhau đầy ấn tượng. Linh mục chánh xứ lại rất nhiệt thành, sẵn sàng hướng dẫn du khách như một “hướng dẫn viên du lịch” thứ thiệt.

Đến Đa Mi, hoạt động được chờ đợi nhất chính là đi thuyền trên hồ Hàm Thuận. Mặt hồ thay đổi theo từng khoảnh khắc: khi xanh trong như gương trời, khi bảng lảng khói mù sau mưa, tạo nên vẻ đẹp khó cưỡng. Từ ngày hồ Đa Mi chuyển sang nuôi cá tầm và phát triển điện mặt trời, hồ Hàm Thuận càng trở thành tâm điểm thu hút du lịch. Du thuyền ở đây đa dạng, từ thuyền nhỏ đến tàu vài chục khách, sẵn sàng đưa bạn len lỏi giữa hàng chục đảo với cảnh quan và dịch vụ khác nhau. Du khách có thể ăn trưa trên đảo, cắm trại, hái trái trong vườn, thưởng thức sầu riêng rụng hay macca tươi vừa tách vỏ, thứ hương vị được cho là ngon hơn cả macca rang sấy. 

Trải nghiệm te cá lìm kìm, cá cơm, thử câu giăng kiểu Việt hoặc kiểu Ch’ro, hoặc câu cá hồ bằng cần chuyên nghiệp vào thời điểm “nhất chạng vạng, nhì rạng đông” cũng đem lại nhiều cảm giác thú vị khi được thưởng thức thành quả ngay tại chỗ.

Hành trình khám phá thác trắng, hồ xanh giữa đại ngàn

Đa Mi còn là điểm đến lý tưởng cho người yêu trekking. Hành trình chinh phục thác Sương Mù là thử thách lớn nhất với quãng đường gần 12km băng rừng, vượt suối và men theo triền núi cheo leo; yêu cầu mang theo đầy đủ thức ăn trưa, nước uống, thực phẩm tăng lực cùng thiết bị chuyên dụng và huấn luyện viên để xuống thác an toàn. Thác Mây Bay và thác Chín Tầng dễ đi hơn với quãng trekking 1-2 km qua rừng và suối, nơi dòng nước trắng xóa và không gian mát rượi khiến mọi trải nghiệm tắm thác, trượt nước hay massage thác trở nên vô cùng sảng khoái.

Về thôn bản, du khách có thể tham gia chăm sóc, thu hoạch cà phê, sầu riêng, bơ, mít, macca; đi xe máy hoặc xe đạp khám phá đời sống địa phương; ăn cơm nhà dân; đón bình minh trên hồ hoặc tại giáo xứ La Dày. Cung đường ven hồ Hàm Thuận dài 10,5 km đẹp như tranh vẽ, lý tưởng cho đạp xe, chạy bộ hay chụp ảnh trong ánh sương sớm.

Đa Mi chưa có khách sạn nhưng hệ thống homestay ven hồ lại rất độc bản. Nổi bật nhất là UFO Đa Mi, một công trình “đĩa bay” sinh thái theo chuẩn Net Zero, làm từ tre và đất sét thuần Việt, nằm trên thế “Tiền Thủy Hậu Sơn”. Homestay có 9 phòng với thiết kế vách đất sét, mái lá dừa nước, giúp cách nhiệt và cách âm tự nhiên, nhà tắm - vệ sinh tách biệt để đảm bảo sức khỏe. 

Sumi Homestay có 36 phòng nằm giữa vườn sầu riêng, phòng nào cũng hướng hồ; Gió và Mây Homestay sở hữu nhiều góc check-in độc lạ với 8 phòng tiện nghi. Nhà nghỉ giáo xứ La Dày có gần 100 chỗ ở, phục vụ khách đoàn lớn. Mỗi cơ sở đều chào khách bằng nước uống đậm chất thảo dược địa phương như trà bồ công anh, giảo cổ lam, đậu đen xanh lòng hay sâm Đa Mi.

Ẩm thực Đa Mi giản dị nhưng lại đầy sức hút. Lá bép, đặc sản Trường Sơn, từng được ví như “bột ngọt tự nhiên” của bộ đội, là món nổi bật nhất, giàu vitamin A, C, protein và chất xơ, thậm chí còn được người địa phương vui miệng gọi là “Viagra Đa Mi”. Xào tỏi, nấu canh chay, nhúng lẩu dê hay trộn mì gói, lá bép đều mang lại hương vị thanh ngọt rất riêng. UFO Đa Mi còn có những món lạ miệng “không đụng hàng” như crepe sầu riêng, tàu hủ sầu riêng, bánh gạo bơ sáp hay salad trái cây kiểu Nga. Cơm lam muối đậu, gà ngủ cây nướng mật ong, cá hồ như trắm, lăng, tầm hay khô lìm kìm chiên giòn đều là những món đậm đà bản sắc vùng hồ. Nhiều du khách còn truyền tai nhau rằng sầu riêng Musang King trồng tại Đa Mi thuộc hàng ngon nhất Việt Nam.

Trong thời đại du lịch đại chúng, Đa Mi vẫn giữ nguyên sự bình yên và vẻ đẹp nguyên sơ của mình. Vùng đất này không chỉ là nơi của nước và rừng, mà còn là nơi của những câu chuyện văn hóa đa tộc người, của nếp sống hiền hòa và trải nghiệm chân thật. Với những ai yêu thiên nhiên, thích khám phá và mong tìm về một chốn vừa mộc mạc vừa đặc sắc, Đa Mi chắc chắn là điểm đến đáng để trở lại nhiều lần.