Các homestay CBT đứng vững giữa đại dịch Covid-19

Đại dịch Covid-19 như thế chiến thứ 3, tấn công hơn 210 quốc gia và vùng lãnh thổ, làm đảo lộn trật tự thế giới, hủy hoại nghiêm trọng kinh tế toàn cầu, gây tử vong cho gần 200.000 người. Mấy tỷ người lao đao, hàng chục triệu doanh nghiệp bị phá sản.

Việt Nam, sát ngay ổ dịch nguyên phát Trung Quốc và tâm dịch Asean nhưng nhờ nhà nước chủ động, kiên quyết “chống dịch như chống giặc” và sự ủng hộ hết mình của toàn dân nên thiệt hại tương đối nhẹ so với nhiều nước. Chỉ lây nhiễm 268 ca và không có tử vong. Dù vậy, do giãn cách xã hội, các hoạt động gần như đóng băng nên hậu quả không nhỏ. Thiệt hại chưa thể thống kê cụ thể. Ước tính hơn chục triệu người mất việc làm, cả trăm ngàn doanh nghiệp bị xóa sổ.

Du lịch là ngành chịu ảnh hưởng đầu tiên, năng nề nhất và phục hồi chậm nhất. Hết dịch, nhiều ngành hoạt động bình thường ngay nhưng du lịch phải gượng từng bước. Đi làm, có tiền ưu tiên trả nợ và những khoản thiếu hụt lúc thất nghiệp. Khi rủng rỉnh mới tính chuyện đi chơi. Phải mất cả năm, du lịch mới hy vọng trở lại bình thường với điều kiện kinh tế các nước không suy thoái.

Homestay là loại hình lưu trú của ngành du lịch. Vì nhiều lý do, bình thường homestay nhiều nơi đã thua lỗ. Covid-19 càng làm cho các homestay điêu đứng. Không ít nơi phải cầm cố, đóng cửa. Giữa bức tranh ảm đảm của du lịch nói chung và các homestay nói riêng, hệ thống homestay CBT được tư vấn và bảo hành vẫn đứng vững. Nhiều nơi tranh thủ thời cơ rảnh rỗi làm mới dịch vụ, nâng cấp trang thiết bị. Có nơi còn hối hả chuẩn bị khai trương.

Hệ thống Homestay CBT hiện có tại 20 bản làng, thuộc 8 tỉnh với 49 homestay, 828 chỗ ngủ. Đa phần ở vùng sâu, vùng xa. Một số ít ở vùng ven. Các homestay hầu hết được cải tạo từ nhà ở hiện có. Mọi dịch vụ và trang thiết bị theo chuẩn quốc gia. Chi phí đầu tư chừng 300 - 600 triệu, tùy cải tạo hay xây mới. 

Bên cạnh cung cấp thiết kế, hỗ trợ trang trí, chọn mua vật dụng phù hợp theo vùng, huấn luyện nghiệp vụ, nhất là bếp, CBT còn bàn giao Bộ quy chuẩn du lịch cộng đồng cho từng bản làng, Bộ Sản phẩm Tours cho từng nơi, hỗ trợ truyền thông và tìm nguồn khách cho từng điểm.

Các chủ hộ homestay vẫn giữ kinh tế gia đình, du lịch ban đầu chỉ là kinh tế phụ. Các tỉnh hỗ trợ lãi vay chứ không tặng tiền mặt, kiên quyết tặng cần câu chứ không cho cá, tạo tâm lý ỷ lại, chờ bao cấp. Nhờ cách làm hiệu quả, các homestay CBT sau vài năm là có lời. Tiền lời lại dùng để nâng cấp hoặc làm thêm chỗ ngủ, phòng riêng. Ban đầu là “Xóa đói giảm nghèo”, dần dà thành “Làm giàu chính đáng”. Khởi đầu là kinh tế phụ, sau đó là thu nhập chính nhưng vẫn không thoát ly nông nghiệp.

Không đầu tư lớn hay vay mượn tứ giăng, nhân sự là người trong nhà với nhau. Mấy tháng ngưng đón khách thì làm kinh tế như trước. Thu nhập chưa thể sánh với kinh doanh du lịch nhưng không ai đói. Tạm ngưng đón khách thì vẫn còn nương, ruộng, ao cá, vèo ếch…vẫn tất bật công việc đồng áng. Bình thường, quanh năm bận rộn. Muốn sửa chữa cũng khó vì vướng khách. Mùa dịch đóng cửa, các homestay tranh thủ tân trang dịch vụ và dưỡng sức.

Năm 2006, Cục phát triển quốc tế Luân Đôn (London Department for International Development) tổ chức nghiên cứu 150 homestay tại các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Năm 2008, ODI - Viện phát triển các nước (Overseas Development Institude) tiếp tục nghiên cứu 200 homestay tại châu Mỹ La Tinh.

Cả hai đoàn đều có chung nhận định, “Homestay là mô hình giúp người dân thoát nghèo, được các tổ chức phi chính phủ và nhà nước sở tại tài trợ. Khi nguồn tài trợ kết thúc, các homestay đều chững loại, hoạt động cầm chừng, thậm chí bị xóa sổ”.

Sau nhiều đợt khảo sát tại Việt Nam, năm 2017, mô hình homestay CBT, được Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) cùng Đại học Griffth (Úc) giới thiệu tại hội nghị và phát hành trong sách “Managing Growth and Sustainable Tourism Governance in Asia and the Pacific” (Quản lý tăng trưởng và quản trị du lịch có trách nhiệm tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương - Bản quyền © 2017).

Từ ngày 10 - 16/1/2020, đoàn các nhà học thuật gồm 10 giáo sư, tiến sĩ chuyên về du lịch đến từ 9 quốc gia Mỹ, Đức, Đan Mạch, Thụy Điển, Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines, Việt Nam thuộc TEFI (Tourism Education Futures Initiative) đã tổ chức Walking Workshop Community Benefit Tourism , Social Entrepreurship & Sustainable Developmenh (tạm dịch - Hội thảo "Điền dã doanh nghiệp xã hội phát triển bền vững và phúc lợi du lịch cộng đồng") lần thứ nhất tại Hà Nội, Hòa Bình, Sơn La, Thanh Hóa.

GS.TS Dianne Dredge chúc mừng, “Từ những khởi xướng sáng tạo đơn độc, bảy năm sau (2013 – 2020), hệ thống homestay CBT đã khẳng định vị thế, là điểm đến nghiên cứu, thực địa lý tưởng của các trường đại học quốc tế về du lịch cộng đồng”. Homestay CBT được các nhà học thuật quốc tế đánh giá là “mô hình hiệu quả, hoàn hảo so với thực trạng homestay thế giới”.

Homestay A Chu (người H’Mong ở Hua Tạt, Vân Hồ, Sơn La) được Tổng cục du lịch vinh danh là “Điểm du lịch cộng đồng tiêu biểu 2018”, được Phó thủ tướng Vương Đình Huệ chỉ đạo nhân rộng tại “Hội thảo quốc gia về phát triển du lịch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới” ở Lào Cai vào tháng 12/2018, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam tặng Bằng khen năm 2019. Homestay Minh Thơ (người Thái ở Mai Hịch, Mai Châu, Hòa Bình) được Tổng cục du lịch vinh danh “Chuẩn homestay Asean điển hình”…

Giữa cơn bão đại dịch Covid-19 càn quét và hoành hoành dữ dội, các homestay CBT vẫn vững vàng, càng khẳng định cách làm đúng hướng, hiệu quả, gắn liền với nông nghiệp, góp phần xây dựng nông thôn mới. Đó là nhờ sự đồng lòng hợp lực của Chính quyền - Hộ dân - Tư vấn, như một tam giác đều bền vững của thế chân vạc.