EVFTA kỳ vọng tạo sự đột phá lớn cho xuất khẩu tôm Việt Nam

Theo khảo sát của Eurobarometer (cuộc điều tra thường xuyên của Ủy ban châu Âu), EU là thị trường tiêu thụ thủy sản lớn nhất thế giới năm 2018. Người tiêu dùng EU chi tiêu cho các loại thủy sản cao cấp gấp đôi so với người tiêu dùng Mỹ, đồng thời đánh giá cao lợi ích sức khỏe và vị ngon của thủy sản.

Người tiêu dùng khu vực này có thói quen mua thủy sản từ siêu thị hoặc các cửa hàng thực phẩm. Các sản phẩm được ưa chuộng chủ yếu là tươi hoặc đông lạnh và gần 60% người tiêu dùng không ưa thích các sản phẩm cá tẩm bột hoặc các bữa ăn liền.

Theo thống kê của Eurostat, mặc dù là thị trường cung cấp thủy sản lớn thứ 2 cho EU, nhưng thị phần thủy sản Việt Nam trong tổng lượng nhập khẩu của EU từ thị trường ngoài khối chỉ chiếm 4,45% trong 3 tháng đầu năm 2019.

EU đã và đang là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn thứ 2 của Việt Nam, sau Mỹ, khi luôn chiếm 17 – 18% trong tổng giá trị xuất khẩu mặt hàng này. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng của mặt hàng này vào thị trưởng EU đang có dấu hiệu chững lại sau khi tăng mạnh tới gần 22% vào năm 2017.

Năm 2018, kim ngạch xuất khẩu hàng thủy sản sang EU đạt 1,47 tỷ USD, chỉ tăng nhẹ 0,7% so với năm 2017.

Trong đó, riêng với sản phẩm tôm, EU là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm 22% tổng giá trị xuất khẩu tôm của Việt Nam ra thị trường quốc tế. 

Theo số liệu của Tổng cục Hải Quan, năm 2018, kim ngạch xuất khẩu tôm của Việt Nam sang EU đạt 840 triệu USD, giảm 2,2% so với với năm 2017. Tuy nhiên, thị phần tôm Việt Nam trong tổng nhập khẩu của EU lại tăng. 

Do đó, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) được chờ đợi sẽ là cú huých rất lớn cho xuất khẩu của Việt Nam ngay sau khi có hiệu lực, giúp đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu, đặc biệt là các mặt hàng như thủy sản vốn có nhiều lợi thế cạnh tranh trước đó.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), EU chủ yếu nhập khẩu tôm nguyên liệu đông lạnh và tôm chế biến từ Việt Nam.

Ngay khi EVFTA có hiệu lực, thuế xuất khẩu một số mặt hàng tôm Việt Nam sang EU sẽ về 0%, bao gồm tôm nguyên liệu mã HS 03061100 (tôm hùm xanh ướp đá; tôm sú HOSO, DP đông lạnh; tôm sắt PD tươi đông lạnh; tôm hùm xanh ướp đá; tôm mũ ni vỏ, nguyên con, xẻ đông lạnh…) từ mức hiện tại 12,5%;

Tôm mã HS 03061710 (tôm sú PD đông lạnh, tôm sú nguyên con HOSO đông lạnh, tôm sú lặt đầu còn vỏ, tôm sú tươi đông lạnh, tôm sú thịt đông lạnh, tôm sú HLSO tươi đông lạnh, tôm sú đông IQF, tôm thẻ thịt đông lạnh…) từ mức hiện tại 20%; Tôm mã HS 03061791, 03061792, 03061793, 03061799 từ mức 12% hiện tại.

Ngoài ra, sau 5 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, tôm mã HS 03061794 sẽ giảm về 0% từ 18%.

Đối với sản phẩm tôm chế biến, tôm mã HS 16052110 (tôm dạng bột nhão) và tôm mã HS 16052190 (tôm khác) sẽ được điều chỉnh từ mức 20% về 0% sau 7 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực vào năm 2024.

Năm 2018, Việt Nam là thị trường cung cấp tôm chế biến lớn nhất cho EU với thị phần chiếm 22,6% về lượng.

Hiện tại, mức thuế GSP mà EU dành cho Việt Nam đối với tôm nguyên liệu đông lạnh (HS 030617) là 4,2%; tôm chế biến đông lạnh (HS 160521) là 7%, đã giúp Việt Nam có lợi thế hơn so với 2 nước đối thủ là Thái Lan và Trung Quốc khi 2 nước này không được hưởng mức thuế GSP từ EU. Tuy nhiên, sản phẩm của Việt Nam phải đáp ứng các tiêu chuẩn xuất xứ của EU để được hưởng mức thuế này.

EU là thị trường trọng điểm của xuất khẩu tôm Việt Nam trong năm 2019

EU hiện chiếm khoảng hơn 30% tổng giá trị nhập khẩu tôm của toàn thế giới. Nhập khẩu tôm của EU dao động từ 6-8 tỷ USD/ năm.

Theo số liệu của Trung tâm Thương mại Thế giới (ITC), năm 2018, nhập khẩu tôm vào EU đạt hơn 7 tỷ USD; tăng 0,5% so với năm 2017. Tây Ban Nha và Pháp là 2 thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của EU. Giá trị nhập khẩu tôm của Tây Ban Nha đạt 1,2 tỷ USD, giảm 2%; Pháp đạt 937,6 triệu USD, giảm 1% so với năm 2017.

Xuất khẩu tôm sang EU những tháng đầu năm nay giảm một phần do nguồn cung tôm thế giới tăng, kéo giá tôm xuất khẩu giảm, những xáo trộn về kinh tế, chính trị đang diễn ra tại EU cũng tác động tới xuất nhập khẩu tôm tại thị trường này.

Anh, Đức, Hà Lan là 3 thị trường đơn lẻ lớn nhất về nhập khẩu tôm Việt Nam trong khối EU. Giá trị xuất khẩu sang 3 thị trường này đều giảm ở mức 2 con số trong những tháng đầu năm.

Trên thị trường EU, Việt Nam phải cạnh tranh chủ yếu với Ấn Độ, Ecuador, Thái Lan. Trong khi Ấn Độ có xu hướng giảm xuất khẩu tôm cho EU do vấn đề chất lượng. Ecuador cũng có xu hướng tăng cường xuất khẩu tôm thị trường này sau khi FTA giữa Ecuador và EU có hiệu lực.

Theo Vasep, với EVFTA, doanh nghiệp Việt Nam cũng phải đối mặt với các thách thức về quy tắc xuất xứ, nguy cơ về các biện pháp phòng vệ thương mại. Trong quá trình EVFTA đang được phê chuẩn, doanh nghiệp cần chủ động nắm vững các cam kết của Việt Nam và đối tác để có kế hoạch xuất khẩu phù hợp.

Tuy giá trị xuất khẩu tôm giảm trong những tháng đầu năm nhưng với EVFTA dự kiến có hiệu lực trong năm nay cộng với những lợi thế về thuế quan mà các đối thủ cạnh tranh là Ấn Độ và Thái Lan không có, EU vẫn được coi là thị trường trọng điểm của xuất khẩu tôm Việt Nam trong năm 2019.

EU là một trong những thị trường có nhiều quy định kỹ thuật khá khắt khe với mục đích là bảo vệ tốt nhất sức khỏe con người, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững. Các doanh nghiệp cũng cần đáp ứng tốt các yêu cầu tiếp cận thị trường. Nếu không đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật thì hàng hóa của Việt Nam sẽ không vào được EU dù có lợi thế FTA.