Cấp bách cứu lúa gạo đồng bằng sông Cửu Long

Khó khăn dồn dập tại "vựa lúa" đồng bằng Sông cửu Long

Việc 19 tỉnh/thành phố phía Nam đang giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 trong khi khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã bước vào thời điểm chính vụ thu hoạch lúa Hè Thu 2021 đang gây khó khăn rất lớn cho công tác sản xuất và xuất khẩu gạo.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Intimex cho biết, nếu tính cả số lượng đơn hàng bị hủy từ tháng 7/2021 dồn qua thì tháng 8/2021, Intimex phải xuất theo hợp đồng đã ký gần 120.000 tấn gạo. Tuy nhiên, bên giao hàng chỉ có khả năng vận chuyển hàng đi được tối đa 30.000-35.000 tấn. 

Nguyên nhân là do hiện nay các cảng đều đang thiếu công nhân do thực hiện các quy định phòng, chống dịch bệnh (không tập trung đông, giãn cách 2m…) khiến không có người bốc xếp hàng từ xe lên băng chuyền để đưa vào container. Chưa kể đến việc các đơn hàng xuất đi châu Phi không có tàu lớn vào cảng do lo ngại dịch bệnh; xà lan đi từ địa phương lên khó, bị giữ lại, không vào bốc hàng được.

Tương tự, đại diện Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) cũng tiết lộ, doanh nghiệp này đang có lượng hàng lưu kho lên đến 85% do nhiều vướng mắc trong xuất khẩu. Khâu vận chuyển từ nhà máy chế biến đến các cảng xuất khẩu bị ách tắc, hàng loạt các phương tiện vận tải biển phải tạm ngưng hoạt động.

Không chỉ hoạt động của các doanh nghiệp, trên những cánh đồng, việc thu hoạch lúa của người dân cũng gặp rất nhiều khó khăn do dịch bệnh và cách lệnh giãn cách xã hội.

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, tính đến ngày 12/8/2021, vụ Hè Thu tại các tỉnh/thành phố khu vực ĐBSCL đã thu hoạch được 780 nghìn ha với năng suất khoảng 5,8 tấn/ha, sản lượng đạt khoảng hơn 4,5 triệu tấn. Dự kiến thu hoạch rộ trong tháng 8 và dứt điểm khoảng vào giữa tháng 9.

Tuy nhiên, việc áp dụng Chỉ thị 16 đang khiến nhiều địa phương thiếu hụt trầm trọng lực lượng lao động thời vụ trên đồng, từ người đi thu mua cho đến người gặt lúa, bốc vác xuống ghe. Bên cạnh đó, các ghe vận chuyển lúa cũng không thể di chuyển từ vùng này sang vùng khác, đặc biệt là giữa các địa phương.

Vụ Hè Thu thu hoạch rộ ngay thời điểm mưa nhiều nên lúa phải được sấy bằng thiết bị sấy. Song, việc vận chuyển lúa từ ruộng đến nhà máy bị gián đoạn, dẫn đến tình trạng ùn ứ lúa tươi chưa được xử lý, làm giảm chất lượng gạo.

Đối với những nhà máy tổ chức sản xuất theo hình thức “3 tại chỗ”, năng suất hoạt động giảm hẳn, chỉ duy trì từ 50% trở xuống do thiếu hụt lực lượng nhân công.

Bên cạnh đó, các cảng cũng giảm công suất hoạt động (trong đó có Bến 125 tại Tân Cảng Cát Lái là một trong những bến xuất gạo bằng container chính của khu vực TP.HCM đã ngừng hoạt động gần 1 tháng nay) nên một số thương nhân phải đưa container về đóng tại kho/trên sà lan. Do đó, tiến độ giao hàng bị chậm trễ, hãng tàu phạt, chi phí tăng.

Điều này đã ảnh hưởng lớn đến tiến độ thực hiện các hợp đồng xuất khẩu đã ký kết trước đó của các doanh nghiệp.

Do quá trình lưu thông, phân phối hàng hóa bị gián đoạn nên tồn kho thóc gạo tại các thương nhân vẫn còn nhiều dù đã đến thời điểm bổ sung tồn kho thường kỳ. 

Lượng hàng tồn kho chưa được giải phóng, dòng vốn cũng bị ách tắc theo và thương nhân không thể tiếp tục thu mua thóc gạo. 

Trong khi đó, do giá trị hàng hóa cao nên các thương nhân xuất khẩu gạo hầu hết đều sử dụng đòn bẩy tài chính lớn, các chi phí phát sinh sau Chỉ thị 16 cũng thành một gánh nặng mới.

Theo nhiều chuyên gia và doanh nghiệp, tình trạng này nếu tiếp diễn chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến kim ngạch ngành và nguy cơ mất thị trường xuất khẩu, nhất là các thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc, Malaysia vào các đối thủ cạnh tranh khác trong khu vực như Thái Lan, Ấn Độ.

Theo số liệu từ Bộ Công thương, kết quả xuất khẩu gạo Việt Nam lũy kế 7 tháng đầu năm 2021, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt gần 3,5 triệu tấn, trị giá gần 1,9 tỷ USD, giá bình quân 540USD/tấn; so với cùng kỳ năm 2020 về số lượng giảm 12,69%, về trị giá giảm 3,1% và giá bình quân tăng 53,5 USD/tấn.

Trên thị trường, việc không thể tiêu thụ lúa tươi tại ruộng dẫn đến giá lúa gạo nội địa khu vực ĐBSCL giảm liên tục trong nhiều tuần qua. Hiện giá bình quân lúa tươi loại thường tại ruộng từ ngày 1/5 là 6.200 đồng/kg, từ 1/6 là 5.800 đồng/kg, từ 1/7 là 5.200 đồng/kg và đến ngày 5/8 giảm xuống chỉ còn 4.700 đồng/kg.

Khẩn trương mở luồng xanh cho vận tải đường thủy "cứu" lúa gạo miền Tây

Trước những khó khăn rất lớn của ngành lúa gạo do dịch bệnh, nhằm đảm bảo tiêu thụ kịp thời thóc, gạo hàng hóa cho người nông dân, Bộ Công thương vừa có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ tháo gỡ khó khăn cho tiêu thụ thóc, gạo hàng hóa trong bối cảnh dịch Covid-19.

Về nhóm giải pháp cấp bách cho ngành lúa gạo, Bộ Công thương đề nghị Chính phủ khẩn trương nghiên cứu, mở luồng xanh cho vận tải đường thủy. 

Với đặc thù địa hình kênh rạch chằng chịt, đa phần các nhà máy sản xuất, chế biến lúa gạo cập bờ sông/bờ kênh, thóc, gạo sản xuất ở vùng ĐBSCL được vận chuyển 95% bằng đường thuỷ. 

Vì vậy, việc khơi thông dòng chảy phương tiện chuyên chở sẽ góp phần đáng kể giúp các thương nhân xuất khẩu gạo duy trì được chuỗi cung ứng lúa gạo hàng hóa từ đồng ruộng ra đến cảng xuất khẩu.

Bộ Công thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, giao Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế và các Bộ ngành, địa phương liên quan sớm xây dựng và báo cáo phương án “luồng xanh”cho vận tải đường thủy, đảm bảo yêu cầu về phòng chống dịch Covid-19 nhưng vẫn giải tỏa được ách tắc hiện nay.

Theo đó, Bộ Y tế, Bộ Giao thông vận tải có thể xem xét, áp dụng linh hoạt hai phương án. 

Phương án thứ nhất, chấp nhận các xét nghiệm nhanh tại ấp/xã, đăng ký thông tin, lịch trình di chuyển với cơ quan quản lý nhà nước tại ấp/xã,… và áp dụng tương tự đối với lực lượng bốc xếp thóc xuống/lên ghe. 

Đặc biệt xem xét ưu tiên phân luồng xanh (xét nghiệm nhanh tại chốt kiểm dịch trên sông) cho các phương tiện vận chuyển lúa tươi từ đồng ruộng về hệ thống nhà máy sấy vệ tinh trong khu vực gần nhất (cùng xã/huyện) để đảm bảo chất lượng thóc tồn trữ đạt yêu cầu.

Phương án thứ hai, trường hợp thương nhân đồng ý hỗ trợ cung cấp các bộ kit xét nghiệm nhanh cho các chốt trên sông, khi ghe/sà lan của các thương nhân di chuyển qua, đề nghị nhân viên chịu trách nhiệm trực chốt tiến hành xét nghiệm nhanh và đóng dấu thông hành cho các phương tiện tranh thủ di chuyển tiếp.

Đối với phương án này, bộ đề nghị các cấp lãnh đạo địa phương chỉ yêu cầu giấy xác nhận âm tính với Covid-19 (PCR) khi phương tiện rời bến/bờ (điểm đầu) và suốt quá trình di chuyển trên sông được phép sử dụng giấy xác nhận xét nghiệm nhanh tại các chốt để qua chốt kế tiếp cũng như cập bến/bờ (điểm cuối) của lộ trình.

Mặt khác, Bộ Công thương cũng đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xem xét, chỉ đạo các ngân hàng thương mại có hỗ trợ nhất định về lãi suất cho các doanh nghiệp; và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp được thế chấp vay vốn bằng chính sản phẩm sẽ thu mua để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn thu mua thóc, gạo hàng hóa.

Về các nhóm giải pháp đồng bộ khác, Bộ Công thương kiến nghị Chính phủ Giao Bộ Giao thông vận tải chủ trì, làm việc với Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn để sớm mở lại tất cả máng đóng rút gạo trong thời gian sớm nhất nhằm giảm bớt tình trạng ùn tắc container xuất khẩu gạo và cân nhắc về phí phụ thu để tạo thuận lợi cho xuất khẩu trong bối cảnh dịch Covid-19 do bến này là một trong những bến chính chuyên đóng hàng gạo bằng container.

Bộ Giao thông vận tải phối hợp Bộ Công thương tiếp tục theo dõi, làm việc và yêu cầu các hãng tàu, các doanh nghiệp kinh doanh ngành logistic phải công khai, minh bạch về giá cước vận chuyển container cũng như có sự điều chỉnh giá cước vận chuyển về mức hợp lý để tạo điều kiện cho hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp được thuận lợi hơn trong bối cảnh dịch Covid-19 như hiện nay.