Điện mặt trời vào Quy hoạch điện VIII: Nhà đầu tư thấp thỏm trong vùng xám

Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hoàng Long vừa ký quyết định phê duyệt cập nhật Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII, bổ sung 142 dự án điện mặt trời đã vận hành thương mại tính đến ngày 13/1/2025 vào cơ cấu nguồn điện quốc gia.

Phần lớn các dự án này nằm trong danh mục chờ giải quyết vướng mắc theo Nghị quyết 233, được Chính phủ ban hành vào tháng 12/2024 nhằm tháo gỡ các vấn đề nổi cộm được Thanh tra Chính phủ kết luận giữa năm 2023.

Theo kết luận này, Bộ Công thương đã phê duyệt bổ sung 154 dự án điện mặt trời vào quy hoạch mà không có căn cứ pháp lý rõ ràng. Trong đó, 123 dự án bị xác định là nguyên nhân chính gây mất cân đối hệ thống, ảnh hưởng đến cơ cấu nguồn điện và lãng phí nguồn lực xã hội. Trước tình hình này, Chính phủ chấp thuận phương án tháo gỡ để tránh lãng phí và bảo vệ niềm tin của nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, giới đầu tư vẫn lo ngại khi nhiều dự án có nguy cơ bị xét lại giá FIT theo hướng hồi tố. Tuần trước, 26 nhà đầu tư trong và ngoài nước với 56 dự án điện mặt trời và điện gió đã kiến nghị giữ nguyên hợp đồng mua bán điện (PPA) và không điều chỉnh giá FIT, theo tinh thần của Nghị quyết 233.

Các nhà đầu tư cảnh báo rằng bất kỳ sự thay đổi nào về thời điểm vận hành thương mại có thể gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng và ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư, đặc biệt là dòng vốn FDI vào ngành năng lượng.

Chờ giải pháp từ Chính phủ

Ba tháng sau khi Nghị quyết 233 có hiệu lực, các dự án điện gió và điện mặt trời liên quan vẫn đang chờ hướng dẫn chi tiết từ các cơ quan chức năng. Bộ Công thương gần đây đã yêu cầu UBND 35 tỉnh thành và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) khẩn trương giải quyết các vướng mắc và báo cáo trước ngày 10/3.

Tính đến thời điểm hiện tại, Bộ Công thương đã nhận được báo cáo từ 24 tỉnhthành và EVN, nhưng đánh giá rằng các tài liệu này chưa làm rõ các vấn đề về thẩm quyền, phương án xử lý và trách nhiệm cụ thể.

Trên quan điểm và nguyên tắc tháo gỡ được Chính phủ đồng ý, Bộ Công thương đề xuất Thủ tướng cập nhật danh mục dự án điện mặt trời trong cơ cấu nguồn điện mặt trời đến năm 2030 theo Quy hoạch điện VIII và Kế hoạch thực hiện tương ứng.

Đồng thời, cơ quan này đưa ra hai biện pháp chính nhằm xử lý các vấn đề tồn đọng. Thứ nhất là lưỡng dụng quy hoạch tức là đánh giá dự án theo tiêu chí hiệu quả kinh tế và loại bỏ các trường hợp vi phạm quy định về an ninh quốc phòng.

Thứ hai là xác định lại giá FIT, thu hồi các khoản ưu đãi không phù hợp bằng cách bù trừ thanh toán tiền mua điện – một nhiệm vụ được giao cho EVN.

Tuy nhiên, các biện pháp này đang gặp phản ứng mạnh từ các nhà đầu tư, đặc biệt là những bên có dự án bị xét lại giá FIT. Một số doanh nghiệp yêu cầu EVN thanh toán đầy đủ tiền mua điện theo hợp đồng PPA thay vì trả chậm hoặc không đủ từ tháng 9/2023 đến nay.

Theo Kết luận 1027 của Thanh tra Chính phủ, các dự án vướng mắc bao gồm 14 dự án điện mặt trời hưởng giá FIT không đúng đối tượng, cùng các dự án chồng lấn quy hoạch tại Ninh Thuận, Bình Thuận, Đắk Nông và Đắk Lắk.