Hai thế hệ doanh nhân, một cuộc chơi M&A

Làn sóng mua bán - sáp nhập (M&A) đang trở lại Việt Nam, nhưng điều thay đổi không chỉ nằm ở quy mô dòng vốn, mà ở cách doanh nghiệp nhìn nhận M&A. Với thế hệ doanh nhân đi trước, M&A là quy luật tất yếu của thị trường, một công cụ để bảo toàn giá trị và vượt qua các chu kỳ kinh tế. Với lớp lãnh đạo trẻ, đó là chiến lược chủ động nhằm mở rộng quy mô, chuẩn hóa vận hành và vươn ra sân chơi toàn cầu. Hai góc nhìn này đang song hành và định hình cách doanh nghiệp Việt bước vào chu kỳ M&A sôi động hơn.

Nền tảng cho làn sóng mới khá rõ ràng. Năm 2025, tăng trưởng GDP Việt Nam dự kiến đạt khoảng 8%, mức cao nhất kể từ năm 2007. Dòng vốn FDI tiếp tục duy trì vai trò điểm sáng, với tổng vốn đăng ký lũy kế 11 tháng đạt 33,7 tỷ USD, tăng 7,4% so với cùng kỳ. Riêng kênh góp vốn, mua cổ phần ghi nhận mức tăng hơn 50%, lên trên 6 tỷ USD, phản ánh sự trở lại mạnh mẽ của các thương vụ M&A quy mô lớn.

Theo giới phân tích, sự dịch chuyển này cho thấy niềm tin của nhà đầu tư quốc tế vào triển vọng trung và dài hạn của Việt Nam đang được củng cố. Sau nhiều năm chịu tác động từ biến động toàn cầu, thị trường M&A trong nước đang bước vào giai đoạn sôi động nhất kể từ trước đại dịch.

Trong bối cảnh đó, tầm nhìn của hai nhà quản trị cấp cao: ông Đặng Văn Thành, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TTC và ông Đỗ Quang Vinh, Phó chủ tịch HĐQT kiêm Phó tổng giám đốc ngân hàng SHB, đã cho thấy sự giao thoa giữa kinh nghiệm và nhiệt huyết là những yếu tố rất quan trọng, góp phần làm nên thành công của một thương vụ M&A.

Góc nhìn từ thế hệ 'lão làng'

Với ông Đặng Văn Thành, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TTC, M&A không phải là giải pháp tình thế, càng không đồng nghĩa với việc “bán khi yếu”. Đó là một phần trong kỷ luật vận hành của kinh tế thị trường, nơi doanh nghiệp cần chủ động tái cấu trúc để bảo vệ lợi ích cổ đông và duy trì sức cạnh tranh dài hạn.

Chia sẻ tại M&A Vietnam Forum 2025, ông Thành cho rằng trong những giai đoạn thị trường kém thuận lợi, M&A là lựa chọn chiến lược mà doanh nghiệp cần cân nhắc. Với TTC, mua bán - sáp nhập đã trở thành một công cụ quen thuộc từ rất sớm.

“Ngay từ năm 2001, chúng tôi đã hoàn tất M&A hai ngân hàng là Ngân hàng TMCP Nông thôn Thạnh Thắng và Ngân hàng Đông Phương. M&A là quy luật của kinh tế thị trường, tạo cơ hội cho cả bên mua và bên bán”, ông Thành nói.

Theo ông Thành, để đón dòng vốn ngoại, doanh nghiệp Việt không thể chỉ dựa vào chính sách hỗ trợ. Yếu tố quyết định nằm ở năng lực nội tại: quản trị theo chuẩn mực quốc tế, minh bạch tài chính và khả năng thu hút nhà đầu tư chiến lược dài hạn. Trong bối cảnh Việt Nam vẫn được xem là thị trường giàu tiềm năng, đặc biệt khi các chính sách mới tạo thêm dư địa cho khu vực tư nhân, việc nâng chuẩn quản trị trở thành điều kiện tiên quyết.

Không chỉ dừng ở vai trò bên bán, ông Thành còn nhấn mạnh khả năng doanh nghiệp Việt chủ động thực hiện M&A ngược. Thương vụ TTC mua lại Nhà máy đường Bourbon năm 2010 là bước đi mang tính bản lề, mở đường cho chiến lược mở rộng vùng nguyên liệu và chuỗi giá trị thông qua các thương vụ tiếp theo trong ngành mía đường.

Thế hệ lãnh đạo trẻ: M&A là đòn bẩy tăng trưởng

Ở góc nhìn khác, ông Đỗ Quang Vinh, Phó chủ tịch HĐQT kiêm Phó tổng giám đốc SHB – tiếp cận M&A như một chiến lược chủ động để mở rộng biên tăng trưởng và hội nhập sâu hơn vào hệ thống tài chính toàn cầu.

Phản biện quan niệm “doanh nghiệp chỉ bán vốn khi gặp khó”, ông Vinh cho rằng M&A ngày nay không còn mang ý nghĩa phòng thủ. Ngược lại, nhiều doanh nghiệp Việt chủ động tìm kiếm đối tác nước ngoài để nâng cao hiệu quả vận hành, mở rộng quy mô và tận dụng mạng lưới toàn cầu của nhà đầu tư.

"M&A không còn là ‘bán khi yếu’, mà là chiến lược vươn ra quốc tế", ông Vinh nói.

Theo ông Vinh, việc có thêm cổ đông ngoại tạo ra áp lực tích cực buộc doanh nghiệp phải chuẩn hóa toàn bộ hệ thống – từ quản trị rủi ro, báo cáo tài chính đến các tiêu chí ESG. Đây không chỉ là yêu cầu để hoàn tất một thương vụ M&A, mà còn là nền tảng giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh trong dài hạn.

Chia sẻ về trải nghiệm thực tế, ông Vinh cho biết SHB đã triển khai các thương vụ chuyển nhượng vốn từ giai đoạn Covid-19, khi việc tiếp xúc trực tiếp gặp nhiều hạn chế. Tuy nhiên, việc tuân thủ quy trình và chuẩn mực quốc tế đã giúp các bên duy trì niềm tin và tiến độ trong suốt quá trình đàm phán.

"Việc có thêm cổ đông ngoại giúp doanh nghiệp nâng chuẩn vận hành, tăng hiệu suất và củng cố sức mạnh tài chính", ông khẳng định.

Nhà đầu tư ngoại yêu cầu gì? Ông Vinh đặt câu hỏi và lý giải rằng, yêu cầu đầu tiên và quan trọng nhất của các tập đoàn quốc tế trong thương vụ M&A là minh bạch tài chính, tuân thủ chuẩn mực báo cáo quốc tế và duy trì hệ thống quản trị rủi ro chặt chẽ. Đây là “bộ tiêu chí bắt buộc” để các thương vụ có thể được xem xét.

Triển vọng thị trường M&A

Ông Thành nhận định, giai đoạn 2021 - 2025 có nhiều thách thức, nhưng từ 2026 trở đi, thị trường sẽ bước vào “thế trỗi dậy mới”, mở ra không gian lớn cho M&A. Bởi lẽ, Việt Nam đang bước vào thời kỳ đặc biệt quan trọng khi Chính phủ đặt mục tiêu Net Zero vào năm 2030. Nhu cầu năng lượng tái tạo tăng nhanh chính là động lực để doanh nghiệp Việt Nam mở rộng quy mô, trong đó có việc sử dụng M&A như một chiến lược phát triển tất yếu.

M&A không chỉ mở ra cơ hội cho bên mua mà còn cho cả bên bán, và vấn đề cốt lõi nằm ở việc chọn đúng thời điểm. Theo ông Thành, bên bán cần “ra quyết định khi nội lực đang ở trạng thái tốt nhất”, bởi nếu đợi đến lúc suy yếu mới bán, doanh nghiệp khó được định giá cao.

Ở chiều ngược lại, bên mua phải đủ bản lĩnh “mua tương lai”, chấp nhận chi phí cơ hội và có chiến lược rõ ràng để tận dụng thời điểm thị trường. Đây cũng là tinh thần mà doanh nghiệp Việt cần hướng tới khi bước vào sân chơi toàn cầu.

“Kinh doanh hôm nay là cuộc đua mới giữa doanh nghiệp Việt và doanh nghiệp quốc tế. Để đi đường dài, doanh nghiệp phải có khát vọng, chiến lược và dám hành động. TTC đã sử dụng M&A như một công cụ quan trọng để thực hiện khát vọng đó”, ông Thành chia sẻ.

Còn theo ông Vinh, Việt Nam tiếp tục là thị trường tiềm năng khi còn dư địa rất lớn trong hầu hết ngành nghề. Đặc biệt, những doanh nghiệp theo đuổi năng lượng xanh, tài chính xanh, phát triển bền vững sẽ có nhiều cơ hội hơn khi dòng vốn quốc tế dịch chuyển theo hướng ESG.

Và trong cơ hội đó, ông Vinh nêu lên một khái niệm khá mới mẻ, đó là 'xu hướng niêm yết chiến lược'. Lý giải về vấn đề này, ông cho rằng 'niêm yết' để hợp tác đôi bên cùng có lợi.

"Chúng tôi ưu tiên nhà đầu tư có tầm nhìn dài hạn và chiến lược phát triển đồng điệu, nhằm đảm bảo hợp tác không chỉ dừng ở một giao dịch M&A mà trở thành quá trình cùng đồng hành, tạo giá trị lâu dài cho cả hai phía", ông khẳng định.