“Làm gì ở Canada cũng phải minh bạch”
Ông Dương Tấn Phong - CFO Bệnh viện Quốc tế Mỹ, Chủ tịch T&K Service, một chuyên gia tư vấn dày dạn kinh nghiệm làm ăn ở Canada chia sẻ: Khi khởi sự kinh doanh đầu tư tại Canada, điều doanh nhân Việt e ngại nhất có lẽ là một mùa đông lạnh lẽo kéo dài. Nhưng theo tôi điều đó không phải là trở ngại, mà trái lại rất lãng mạn. Mùa đông ở Canada đúng là kéo dài và lạnh, nghe nói thì sợ, nhưng khi đã trải nghiệm rồi thì cũng thấy bình thường. Nói đến Canada mà không có tuyết về mùa đông sẽ rất buồn, đêm ở đây rất đẹp nếu có tuyết, tuyết trắng xoá khiến cho màn đêm sáng rực lên.
Trong bối cảnh tự do thương mại, việc tấn công sang các thị trường lớn của toàn cầu như Canada là điều mà doanh nhân Việt Nam đã thực hiện từ lâu, nhưng làm thế nào để tận dụng cơ hội mới này, nhất là với các startup? Thị trường tài chính và bất động sản ở Canada có gì đặc biệt? Làm thế nào để vượt qua rào cản ngôn ngữ và khác biệt văn hoá…
Hàng loạt câu hỏi đặt ra đã được ông Dương Tấn Phong trả lời khá chi tiết với 200 doanh chủ có mặt tại sự kiện “Kinh doanh và đầu tư toàn cầu”- Lựa chọn mới cho doanh nhân Việt Nam” do USIS Group phối hợp CLB CEO chìa khoá thành công, Investors Club và CLB 2030 tổ chức tại TP. HCM.
Ông Dương Tấn Phong, chuyên gia tư vấn đầu tư CanadaÔng Phong cho biết, Canada là quốc gia xuất khẩu năng lượng với trữ lượng dầu lớn, chiếm 13% trữ lượng dầu mỏ toàn cầu, có nguồn tài nguyên dồi dào như vàng, niken, nhôm, thép, quặng sắt…, tỉnh bang Quebec là một trong những nhà cung cấp điện cho New York. Đây là đất nước hiếm hoi sử dụng hai ngôn ngữ, cả tiếng Anh và tiếng Pháp, là một trong những quốc gia có chính sách tiếp nhận người nhập cư cởi mở nhất thế giới.
Ở Canada được tự do kinh doanh, đăng ký kinh doanh rất dễ, trực tiếp bằng online, chỉ trong vòng 30 phút là xong đăng ký thành lập doanh nghiệp và sau đó sẽ có mã số doanh nghiệp luôn. Nếu dự kiến doanh số trên 30 ngàn CAD trong vòng một quý, hoặc trong một năm thì việc đăng ký mã số thuế hàng hóa và dịch vụ cũng rất nhanh gọn (ngược lại thì không cần đăng ký mã số thuế). Các loại hình doanh nghiệp chính là công ty cá nhân, hợp doanh và cổ phần.
Các gói hỗ trợ chính phủ về nghiên cứu thị trường, tham gia hội chợ triển lãm rất dễ dàng qua kênh Expoworld, Global, Source, SICE…. Ngoài ra còn có hỗ trợ đầu tư Quebec (vay vốn lãi suất thấp). Thuế thu nhập doanh nghiệp khoảng từ 22-27%. Thuế hàng hoá và dịch vụ gồm 2 phần: GST của liên bang, áp dụng cho toàn Canada, thuế hàng hóa dịch vụ các tỉnh bang sẽ dao động từ 0-10%, trừ hàng nhu yếu phẩm và hàng hóa có quy định riêng.
Thuế người lao động khá cao tuỳ vào mức thu nhập. Tổng số lao động khoảng 8,5 triệu người, mức lương tối thiểu 10,06 CAD/giờ và mỗi tỉnh bang khác nhau.
Lưu ý nhất với các doanh nghiệp Việt là phải khai đầy đủ thuế hàng hoá và dịch vụ. Cơ quan thuế Canada (liên bang và tỉnh bang) kiểm soát ngẫu nhiên, hoặc khi họ nghi ngờ sẽ theo dõi rất sát sao, nếu bắt được hành vi gian dối thì có nguy cơ phải đóng cửa doanh nghiệp. Làm gì ở Canada cũng phải đàng hoàng, cứ đúng luật mà làm.
Đề cập đến những khác biệt về văn hoá kinh doanh, ông Phong cho biết, điều dễ nhận thấy nhất là xã hội Canada cực kỳ minh bạch, môi trường thông thoáng. Cơ quan công quyền ở đây làm việc đúng chức trách, bài bản. Doanh nghiệp làm việc với các nhân viên sở thuế rất thoải mái thân thiện, vì họ coi mình là người đem tiền đến cho dân họ mà.
“Chính phủ của họ là chính phủ phục vụ thực sự cho doanh nghiệp, giống như chăm sóc khách hàng. Điều này mình phải học người ta, học lâu dài. Mức độ tự động hoá trong các giao dịch rất cao, chính phủ điện tử giúp tiết kiệm được rất nhiều thời gian và chi phí trong các dịch vụ công… Một lưu ý nhỏ nhưng rất quan trọng với các bạn là tiền típ. Khi vào nhà hàng, tiền típ khoảng 15%, đi taxi tiền típ là 10%, đi du lịch thì tiền típ khoảng 3-5 CAD/ngày/người, còn ở khách sạn là 1 CAD/ngày”.
Gợi ý ngành nghề có khả năng mang lại lợi nhuận cao tại Canada, ông Phong cho biết: “Xuất nhập khẩu và bất động sản là hai cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt. Hiện nhu cầu nhập cư rất lớn kéo theo nhu cầu nhà ở ngày càng tăng tại Canada. Giá nhà 15 năm nay có xu hướng tăng đều. Đợt tăng giá nhiều nhất ở bờ Tây Canada từ 1997-2000 do làn sóng di cư khi Hongkong trả về Trung Quốc, cũng như từ các đợt định cư của người Trung Quốc đại lục sang Canada.
Về các mặt hàng nông sản, thuỷ hải sản, hiện nay khoảng 95% hàng hoá Việt Nam không xuất khẩu trực tiếp dưới thương hiệu Việt mà phải dùng thương hiệu các nước khác như Thái Lan, Malaysia, Singapore... (một hình thức làm OEM cho các thương hiệu ở các nước khác). Chỉ một phần nhỏ xuất khẩu trực tiếp với nhãn mác Việt Nam dưới sự hướng dẫn đầu tư và quy trình từ phía Canada, như thanh long chẳng hạn.
“Rào cản lớn nhất của việc các doanh nghiệp Việt Nam phải làm OEM cho các thương hiệu từ các nước châu Á là do thiếu sự đầu tư bài bản trong quy trình quản trị sản xuất và bán hàng, liên quan đến: kiểm tra chất lượng; chất lượng đồng bộ; nguyên liệu đầu vào; bao bì, nhãn mác theo tiêu chuẩn quốc tế; kênh phân phối hợp lý; chính sách bán hàng và marketing phù hơp... Thực tế, chúng ta không thiếu những sản phẩm chất lượng và mang đậm sắc thái Việt để chinh phục người tiêu dùng quốc tế. Đây là bài toán rất lớn cho doanh nghiệp Việt Nam”, ông Phong nói.
Lĩnh vực tiềm năng tiếp theo được ông Phong nhắc đến là dược, y tế, trang thiết bị chuyên dụng cho nhiều ngành nghề. Canada có hệ thống giáo dục miễn phí từ mẫu giáo đến hết trung học (hết lớp 12), bảo hiểm y tế chính phủ miễn phí, chính sách an sinh xã hội tốt hàng đầu thế giới.
Chẳng hạn ở Quebec, trẻ em từ 0-18 tuổi được trợ cấp hàng tháng các loại, cũng như các khoản trợ cấp khác khoảng 14 ngàn CAD/năm cho gia đình thu nhập thấp có hai con dưới 18. Canada cũng là quốc gia có cơ hội việc làm cao. Thuế thu nhập doanh nghiệp có nhiều chính sách giảm trừ đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (Định nghĩa doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Canada là doanh thu dưới 25 triệu CAD, sử dụng dưới 500 nhân viên).
Úc - Nơi thu hút doanh nhân tài năng thế giới
Phân tích về cơ hội kinh doanh đầu tư tại Úc, đất nước có thời tiết rất gần với Việt Nam, thời gian di chuyển ngắn, thị trường đa dạng, luật sư Tùng Nguyễn, Giám đốc sáng lập AIBC, chuyên gia tư vấn đầu tư Úc cho biết, hiệp định CPTPP giúp giao thương giữa Úc và Việt Nam rất thuận tiện. Úc gần Việt Nam, đồng tiền Úc bây giờ là thấp nhất, đây là lúc có thể đầu tư qua Úc. Nên kinh doanh mảng du lịch tại Úc, vì lượng người Việt đi du lịch Úc khá cao.
Người Úc đi làm có hai tháng nghỉ ngơi, không tất bật như người Mỹ, đó là cơ hội cho Việt Nam. Nếu kinh doanh ở Úc nên lấy visa ở Úc vì Úc cho song tịch để được sự bảo vệ của luật pháp Úc, di chuyển khắp thế giới được dễ dàng…
Đa số người Việt sang Úc kinh doanh phần lớn là mảng bất động sản, nhưng chỉ được kinh doanh mảng nhà mới thôi, không được kinh doanh nhà cũ, thuế rất cao. Nếu đã là thường trú nhân rồi thì được quyền mua mọi loại bất động sản. Úc có một số khu chính phủ có chính sách đặc biệt để kích cầu, mỗi tiểu bang chỉ có 1-2 khu. Nếu mua nhà cũ để đập đi xây nhà mới thì được phép.
Luật sư Tùng NguyễnLuật sư Tùng Nguyễn cho biết, đầu tư bất động sản tại Úc, bạn phải trả lời được câu hỏi bán cho người địa phương hay cho người Việt tại Úc? Phải tìm hiểu dự án được quyền làm gì, có bao nhiêu phần trăm được phép bán cho người Việt? Thứ hai, vấn đề chuyển tiền từ Việt Nam ra nước ngoài, phải tìm hiểu kỹ, nếu làm không đúng quy định có thể 5-10 năm sau bị phát hiện sai trái cũng sẽ mất hết tiền.
Để mở công ty mới làm ăn tại Úc, luật bắt buộc phải có 1 người bên Úc làm đại diện. Số quản lý bên Úc phải nhiều hơn Việt Nam, kể cả đội ngũ bán hàng thì quy định người nước ngoài cũng khác trong nước.
Nhiều doanh nghiệp Việt qua Úc thất bại vì thấy xung quanh xây được 4-5 tầng, nghĩ mình cũng được như vậy. Nhưng thực tế không phải, từng dự án phụ thuộc vào quy hoạch, nên phải tìm hiểu kỹ quy hoạch trước khi mua. Nhiều người Việt mua bất động sản qua mạng, thấy chào giá quá rẻ, nhưng thực sự rất rủi ro, nếu không tìm hiểu kỹ sẽ dễ mắc bẫy.
Chia sẻ về những khác biệt trong văn hoá kinh doanh và định chế xã hội, ông Tùng Nguyễn cho biết: “Văn hoá Úc đa dạng, đa sắc tộc, dân số khoảng 25,3 triệu người, thời tiết rất phù hợp với người Việt Nam. Hệ thống giáo dục theo hệ thống của Anh là chủ yếu. Nước Úc đất rộng, người thưa, chính phủ chăm sóc người già cực kỳ tốt. Con người Úc nhẹ nhàng, cách làm việc thoải mái, không vội vàng. Khi đã là công dân Úc, mọi chi phí y tế đều do bảo hiểm Nhà nước lo.
Về môi trường kinh doanh, Úc là quốc gia phát triển bậc nhất thế giới về tài chính, sở hữu nguồn nhân lực đa dạng và giàu kỹ năng. Có ba hình thức kinh doanh: cá thể, công ty, Trust & Partnership. Thuế gồm có thuế doanh nghiệp, thuế thặng dư vốn, thuế phúc lợi, thuế hàng hoá và dịch vụ. Úc không có thuế đất, hoặc có thì rất thấp so với Mỹ và Canada.
Nếu đầu tư kinh doanh lớn ở Úc, hiện chính phủ Úc có 4 ưu đãi lớn cho công dân toàn cầu để có quốc tịch Úc.
Một là Chương trình đầu tư diện kinh doanh đổi mới 188 A, với mức đầu tư từ 200.000- 500.000 AUD vào doanh nghiệp mới hoặc doanh nghiệp đang hoạt động, mô hình và ngành nghề kinh doanh linh hoạt.
Hai là Chương trình đầu tư trái phiếu chính phủ Úc 188 B, mức đầu tư 1,5 triệu AUD.
Ba là Chương trình đầu tư trọng yếu 188 C với mức đầu tư là 5 triệu AUD và chỉ cần cư trú 40 ngày/năm, không cần trình độ quản lý, không cần tiếng Anh, không giới hạn độ tuổi.
Bốn là Chương trình đầu tư diện doanh nhân tài năng 132, với mức đầu tư từ 1,5 – 5 triệu AUD (tùy theo bang và ngành nghề) vào doanh nghiệp mới, hoặc doanh nghiệp đang hoạt động. Doanh nghiệp có quyền mang một số nhân viên từ Việt Nam sang Úc, sau đó họ có thể trở thành thường trú nhân với điều kiện biết tiếng Anh, dưới 40 tuổi. Nhưng phải thành lập công ty trước, có visa rồi, sau đó mới có thể bảo lãnh cho nhân viên của mình.
Thời gian nộp hồ sơ gồm 2 giai đoạn. Nộp chính phủ tiểu bang, mỗi tiểu bang có thời gian khác nhau, nhanh chừng 3 tuần, chậm là 9 tháng. Lên chính phủ liên bang thời gian giống nhau từ 13-18 tháng. Úc làm việc theo quota, hiện Hongkong nộp hồ sơ định cư qua Úc quá nhiều nên thời gian kéo dài hơn, khi hết quota họ không nhận hồ sơ nữa…
“Nhiều bạn hỏi tôi có nên ở trong khu người Việt khi mới sang không ? Theo tôi là nên, thời gian đầu bỡ ngỡ, gặp bác sĩ, luật sư Việt Nam sẽ dễ dàng hơn. Thứ hai là thực phẩm, rất quan trọng khi bạn thèm phở, bún mắm… có thể mua những món ăn Việt Nam về chế biến và thưởng thức ngay tại khu có người Việt Nam ở. Đó là điều rất quan trọng với cuộc sống khi mới đặt chân đến một đất nước xa lạ”, ông Tùng Nguyễn nói.
