Từ những năm 1990, bà con miền Tây đã biết cách sử dụng đầu tôm để chiết xuất chitin. Tuy nhiên, phương pháp chiết xuất chitin thủ công tiêu tốn nhiều nước sạch, đầu ra không được bao nhiêu, phụ phẩm sau quá trình chiết xuất không giảm bớt đáng kể, tiếp tục bị thải bỏ ra môi trường.
Hình ảnh người nông dân “mặc mỗi cái quần xà lỏn, đi chân đất” để phơi đầu tôm giữa trời nắng, hay những bãi vỏ tôm bị đổ trộm dưới sông, dù đã cách đây cả chục năm, vẫn in đậm trong ký ức ông Phan Thanh Lộc.
16 năm sinh sống, làm việc tại nước ngoài, với kinh nghiệm nhiều năm tư vấn chiến lược và quản lý chuỗi cung ứng cho các công ty đa quốc gia, tuy nhiên, phải đến khi về nước, chứng kiến thực trạng về phụ phẩm con tôm, vị doanh nhân mới thực sự nhận thức được tầm quan trọng của thực hành phát triển bền vững đối với môi trường cũng như sinh kế của bà con nông dân.
Doanh nhân Phan Thanh Lộc tại hội thảo “Kinh doanh bền vững, chìa khóa tạo lợi thế cạnh tranhCộng thêm lời khuyên của một vị chuyên gia nước ngoài về thủy sản, rằng “nếu chế biến được phụ phẩm, con tôm Việt Nam sẽ bán được giá cao hơn nữa”, ông Lộc thành lập Công ty CP Việt Nam Food, chuyên thu gom và xử lý sản phẩm “đồng hành từ tôm”.
Với tầm nhìn “phụ phẩm ngày hôm nay chính là tài nguyên ngày mai”, Việt Nam Food đề ra chiến lược khai thác triệt để những chất dinh dưỡng còn sót lại trong đầu, vỏ tôm, thay vì chỉ sấy rồi nghiền ra như nhiều doanh nghiệp khác. Từ đó, ông Lộc đầu tư mạnh cho nghiên cứu phát triển (R&D) và trở thành công ty đầu tiên tại Việt Nam có thể biến phụ phẩm trở thành thức ăn cho người, chưa kể đến những ứng dụng khác của phụ phẩm tôm như thức ăn chăn nuôi, dược liệu…
Năm 2019, Việt Nam Food cũng vinh dự là doanh nghiệp châu Á đầu tiên nhận giải thưởng Food Ingredients Award ở hạng mục Dinh dưỡng cho tương lai, một sân chơi về công nghệ thực phẩm tưởng chừng chỉ dành cho các doanh nghiệp đến từ châu Âu.
Ngành công nghiệp chế biến phụ phẩm, theo nhận xét của ông Lộc, là ngành “hầu như không có lợi thế cạnh tranh”, đặc biệt trong bối cảnh người tiêu dùng vẫn chưa nhận thức được đầy đủ tầm quan trọng của sản xuất và tiêu dùng bền vững. Lý do quyết tâm dấn thân vào lĩnh vực đầy thách thức như vậy được vị chủ tịch lý giải đơn giản chỉ là “những ai lo cho người dân, những ai có cái tâm sáng đều sẽ làm”.
Cái “tâm sáng” muốn góp phần xóa đói giảm nghèo, cải thiện sinh kế cho người dân cũng là cảm hứng và động lực để bà Nguyễn Thị Kim Thoa thành lập Công ty CP Sản xuất thương mại Abavina, mô hình hỗ trợ bà con canh tác nông nghiệp hữu cơ hiệu quả và chất lượng dựa trên những điều kiện sẵn có.
Ngay từ những ngày đầu hoạt động, Abavina đã cùng với bà con nông dân xây dựng những tiêu chuẩn, quy trình canh tác nông nghiệp bền vững, thuận tự nhiên, từ đó nâng cao chất lượng nông sản nhưng không gây hại cho thiên nhiên. Giá bán nông sản của Abavina cao hơn từ 2 – 3 lần, tiêu thụ ổn định qua các đối tác có yêu cầu cao về chất lượng đầu vào.
Bà Nguyễn Thị Kim Thoa tại hội thảo “Kinh doanh bền vững, chìa khóa tạo lợi thế cạnh tranh".Không chỉ giám sát việc thực thi đối với các nông hộ, những tiêu chuẩn, quy trình ấy còn được Abavina công bố rộng rãi trên các phương tiện truyền thông, được khách hàng và người tiêu dùng đón nhận.
Mô hình của Abavina không lớn nhưng giúp cộng đồng địa phương giải quyết được nhiều vấn đề về cả kinh tế, xã hội và môi trường. Đây cũng chính là lý do giúp Abavina được Bộ Kế hoạch và đầu tư lựa chọn trở thành 1 trong số 15 mô hình điển hình thực hiện hiệu quả 17 mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) theo chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc.
Những sản phẩm thuần Việt, chất lượng cao như của Abavina hay Việt Nam Food là những tiêu chí được ưu tiên lựa chọn phân phối trong chuỗi bán lẻ của Liên hiệp Hợp tác xã Mua bán TP.HCM (Saigon Co.op).
Trao đổi với cộng đồng doanh nghiệp, ông Huỳnh Thanh Tuấn, Giám đốc Quản lý chất lượng của Saigon Co.op, cho biết, là một chuỗi siêu thị thuần Việt, hoạt động theo mô hình hợp tác xã, Saigon Co.op luôn đặt lên cao trách nhiệm đối với cộng đồng và xã hội.
Chính vì vậy, không chỉ đồng hành với cộng đồng, Saigon Co.op còn là đơn vị tiên phong triển khai những sáng kiến phát triển bền vững, bắt đầu chỉ với những hoạt động ccown giản như tuyên truyền thay đổi hành vi khách hàng, phát động ngày không dùng túi nylon, sử dụng lá chuối thay cho bao bì nhựa hay xây dựng hệ thống xử lý nước thải sơ bộ cho toàn bộ hệ thống siêu thị.
Đến hiện tại, Saigon Co.op tiếp tục khuyến khích doanh nghiệp triển khai các hoạt động phát triển bền vững theo tiêu chuẩn ESG với lộ trình rõ ràng. Ông Tuấn khẳng định, Saigon Co.op sẽ ưu tiên doanh nghiệp có thực hành tốt, hỗ trợ doanh nghiệp có trách nhiệm để kết nối với người tiêu dùng.
Nói về những nỗ lực triển khai ESG của cộng đồng doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Thương Linh, Phó giám đốc Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) chi nhánh Cần Thơ, cho biết, ESG đang là xu thế tất yếu trên toàn thế giới và cũng là điều bắt buộc đối với doanh nghiệp tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long – điểm nóng về những tác động của biến đổi khí hậu.
Cụ thể, khoảng 10 năm trở lại đây, mô hình phát triển của Đồng bằng sông Cửu Long đang trở nên lỗi thời khi tỷ trọng GRDP trên GDP cả nước liên tục sụt giảm, có thời điểm số lượng doanh nghiệp phá sản, tạm ngừng kinh doanh còn cao hơn số lượng doanh nghiệp thành lập mới. Điều đó đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phải tìm được hướng đi mới, đáp ứng nhu cầu phát triển.
Bà Linh khẳng định, phát triển bền vững là con đường ngắn nhất để tăng cường năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng. Vì vậy, thực hành ESG hiện nay là điều bắt buộc chứ không chỉ còn là lựa chọn của doanh nghiệp.
