Hưng Hà, Thái Bình: Vùng đất 'Nữ nhi tam kiệt'

Do đặc điểm giới tính, phân công tự nhiên và nhiều lý do khác, trong tiến trình lịch sử nhân loại, hình ảnh người phụ nữ có phần khiêm tốn hơn so với nam giới. Các thiên tài hầu hết đều là đàn ông. Không ít người ngộ nhận, cho rằng đàn ông có vẻ thông minh hơn phụ nữ và gánh các gần như toàn bộ trọng trách xã hội. 

Nghe chuyện, mẹ tôi chỉ tủm tỉm cười khó hiểu rồi phán “Mọi chuyện quan trọng trên đời, phụ nữ nhường hết cho đàn ông. Từ tướng lĩnh ưu tú cho đến các các khoa học xuất sắc trên mọi lĩnh vực. Bao đời nay, phụ nữ chỉ nhận nhiệm vụ đơn giản – sản sinh và nuôi dưỡng các thiên tài nhân loại”.

Lịch sử Việt Nam, hình ảnh phụ nữ luôn sát cánh với nam giới, từ thủa đất nước sơ khai cho đến tận hiện tại. Điều đáng buồn là lâu nay, việc đánh giá và nhìn nhận công trạng của phụ nữ còn chưa đầy đủ. Đền thờ các nữ kiệt có mặt rải rác khắp nơi, nhưng vùng quê Hưng Hà (Thái Bình) có “Nữ nhi tam kiệt”.

Huyện lúa Hưng Hà, vùng đất cổ sản sinh nhiều danh nhân, làm rạng rỡ lịch sử dân tộc. Nơi nhà Trần (1225 - 1400) khởi nghiệp, xây Hoàng thành, làm tôn miếu, dựng lăng tẩm. Xã Đoan Hùng, nơi Bát Nàn Vũ Thị Thục dấy binh khởi nghĩa cùng hai chị em Trưng Trắc và Trưng Nhị. Xã Hồng Minh, từng là cứ địa kháng chiến của Lý Nam Đế (Lý Bôn 503 - 548) và Triệu Việt Vương (Triệu Quang Phục 524 - 571). Xã Liên Hiệp có Thái sư Trần Thủ Độ (1194 - 1264); Linh Từ quốc mẫu Trần Thị Dung. 

Xã Canh Tân có hai anh em Thái phó Lưu Khánh Đàm, Thái úy Lưu Khánh Ba (nhà Lý). Xã Độc Lập có Tiến sỹ Lê Phú Thứ (1693 - 1783) và con trưởng là Bác học Lê Quý Đôn (1726 - 1784). Xã Tân Lễ có Tam nguyên Phạm Đôn Lễ (1457 - 1531), Lễ nghi học sĩ Nguyễn Thị Lộ. Xã Hòa Tiến có Tiến sĩ Nguyễn Tông Quai (1692 - 1767). Xã Văn Cẩm có chí sỹ Kỳ Đồng Nguyễn Văn Cẩm (1875 - 1929) ...

Xã Đoan Hùng, có đền Tiên La, thờ Bát Nàn Vũ Thị Thục (Trinh Nương 17 - 43). Bà không chỉ xinh đẹp mà còn văn võ song toàn. Bị Tô Định giết cha và chồng, ép làm vợ lẻ, bà dấy binh khởi nghĩa cùng Trưng Trắc, Trưng Nhị, được giao quyền thống lĩnh các nữ tướng. Sau khi hạ được 65 thành trì, Trưng Trắc lên ngôi, xưng là Trưng Nữ vương, bà được phong làm Uy viễn đông nhung đại tướng quân.

Sau 39 ngày bị vây hãm và giáp công quyết tử, ngày 17/3/43 (Quý Mão), bà tả xung hữu đột, phá được vòng vây và chạy đến Gò Kim Quy (đền Tiên La ngày nay) mình đầy thương tích. Bà xuống ngựa rồi tự vẫn, không để giặc bắt. Người dân xót thương chôn giấu thi hài bà cùng ngựa chiến tại Gò Kim Quy và dựng đền thờ bằng tranh tre trên mộ, nhiều đời sau thay bằng gỗ và đá.

Bà được tôn thờ là Thượng Đẳng Phúc Thánh, Tối linh, Tối cao. Tương truyền trong tâm linh người Việt Nam là bà hiển linh kiêm cả ba ngôi vị Thánh Mẫu Thượng Thiên, Thánh Mẫu Thượng Ngàn, Thánh Mẫu Thoải Phủ trong trong Đạo Thánh Mẫu Việt Nam.

Xã Tân Lễ có “Nữ học sĩ linh từ” (Đền thiêng Nữ học sĩ), thờ Nguyễn Thị Lộ (? - 1442). Bà nổi tiếng xinh đẹp, thông minh, giỏi thơ văn của làng chiếu Hải Triều. Giai thoại đối đáp khẩu khí bài thơ Chiếu Gon với Nguyễn Trãi đã se duyên bà với danh nhân văn hóa thế giới sau này. Dù “Xuất đối dị, đối đối nan” (ra đối dễ, đối lại khó) nhưng bà vẫn đối lại ngay, cực chuẩn, khiến Nguyễn Trãi nể phục.

Vạn Xuân, tác phẩm nổi tiếng hơn 1.200 trang của nữ nhà văn Pháp - bà Yveline Feray viết về Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ, trong đó 211 trang về thảm án “Tấn bi kịch vườn Lệ Chi - một vĩ nhân sống trong một xã hội quá ư bé nhỏ và chật hẹp”.

Bà là “Lê triều Lễ nghi học sĩ, Nữ lưu đệ nhất công thần”, người phụ nữ đầu tiên dạy học cho hoàng tộc phong kiến Việt Nam. Bà cũng là người tài hoa trong văn học, sắc sảo trong chính trị, chu đáo trong ứng xử và thủy chung trong tình nghĩa. Lớn lao hơn, bà còn là người đã dâng trọn cuộc đời phục vụ cho sự bền vững của vương triều Lê và sự phồn vinh của non sông Đại Việt.

Xã Canh Tân có đền thờ Linh từ Quốc mẫu Trần Thị Dung (? – 1259). Vốn là người thông minh, sắc sảo, xinh đẹp, nhưng cuộc đời bà đầy sóng gió và chịu nhiều thành kiến của xã hội. Từng là nguyên phi, xuống ngự nữ, lên làm hoàng hậu rồi hoàng thái hậu, xuống làm công chúa, sau được sắc phong là Quốc mẫu. Trong bất cứ hoàn cảnh nào, bà đều biết cách vượt qua, đặt lợi ích quốc gia làm trọng, sẵn sàng hy sinh lợi ích riêng tư.

Đánh giá chung về bà, sử gia Ngô Sĩ Liên nhận xét, “Trời sinh ra Linh từ để mở nghiệp nhà Trần”. Bà được đánh giá với 3 cống hiến lớn: Một là góp phần lập vương triều Trần, hai là dàn xếp những mâu thuẫn nội bộ hoàng tộc, ba là sơ tán hoàng tộc ra khỏi Kinh đô Thăng Long, thu gom nông cụ rèn đúc vũ khí, góp sức cùng Thái sư Trần Thủ Độ và quân dân Đại Việt, làm nên chiến thắng Nguyên Mông oanh liệt (1258).

Cuộc đời của Linh Từ Quốc Mẫu Trần Thị Dung, xưa nay chưa thấy. Một huyện có tới 3 nữ kiệt lừng danh, theo hiểu biết của tôi, cả thế giới cũng chưa nước nào có.

Ngoài nữ nhi tam kiệt vừa kể, Hưng Hà hiện có 667 di tích lịch sử văn hóa, trong đó khu lăng mộ và đền thờ các vua Trần là di tích quốc gia đặc biệt; có 26 di tích di tích quốc gia; 89 di tích tỉnh; 138 đình, gần 170 đền, chùa; trên 30 phủ, đường; 25 lăng, văn chỉ… và hàng trăm lễ hội. 

Huyện còn lưu giữ nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn như thi cỗ cá, tế cá, kéo lửa nấu cơm cần, vật lầu, thả diều, đánh gậy, chọi gà, đi cầu kiều, chơi đu, pháo đất, bắt vịt, vật võ, cờ biển, cờ người, gói bánh chưng...

Huyện có 53 làng và 4 xã nghề gồm 20 làng dệt khăn, 21 làng dệt chiếu, 5 làng mây tre đan, 3 làng bún bánh, 2 làng mộc, 2 làng làm hương với giá trị sản xuất hàng ngàn tỷ. Huyện dẫn đầu tỉnh về năng suất lúa với những cánh đồng xanh mát hữu cơ, đan xen những vườn cây trái đặc sản như nhãn, cam đường, bưởi, cây cảnh…

Tiềm năng du lịch ngồn ngộn và chỉ cách Hà Nội 80km, du lịch Hưng Hà gần như chưa có gì.

Hưng Hà ba mặt giáp sông Hồng, cùng hai phân lưu là sông Luộc và sông Trà Lý với mạng lưới các sông nhỏ và kênh rạch đến tận nhiều xã. Nếu biết cách làm, du lịch đường thủy từ Hà Nội và các tỉnh phụ cận về Hưng Hà sẽ là điểm nhấn độc đáo. Trong khi chờ những khách sạn có sao, các làng xã nông thôn mới, có thể làm du lịch cộng đồng theo chuẩn quốc gia. Không làm kiểu phong trào, lấy số lượng để báo cáo.

Hãy bắt đầu từ những homestay thoáng đãng, chân quê, sạch đẹp, tiện nghị cạnh những di tích lịch sử, bờ sông, giữa các làng nghề hay đồng lúa, vườn cây, sẽ từng bước đưa Hưng Hà vào bản đồ du lịch Việt Nam với những trải nghiệm và khám phá bất ngờ, kỳ thú.

Rất nhiều việc phải làm. Tiền, nhân lực, giao thông không phải là chuyện khó. Khó nhất là thay đổi cách nghĩ về du lịch, đoạn tuyệt với tư duy cũ, dám phá cách và làm mới, bắt đầu từ lãnh đạo cho đến từng người dân.