"Kiểm tra nhiều mà phát hiện ít, mời Bộ bãi bỏ thủ tục"

Tại buổi kiểm tra 11 bộ sáng 21/8 về tình hình cải cách các hoạt động quản lý, kiểm tra chuyên ngành với hàng hóa xuất nhập khẩu, Tổ công tác của Thủ tướng tập trung nghe giải trình từ 3 bộ có nhiều thủ tục nhất, phức tạp nhất là Bộ Công Thương, Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn.

“Cứ như báo cáo thì không cần sửa nữa”

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh khẳng định, Bộ đang và sẽ tiếp tục triển khai Nghị quyết 19, trong đó có nội dung về kiểm tra chuyên ngành, với nhiều giải pháp như áp dụng kiểm tra giảm (chỉ lấy mẫu kiểm tra bên ngoài hàng hóa, kiểm tra dán nhãn…), nếu 5 lần liên tiếp doanh nghiệp không có vấn đề gì sẽ chỉ kiểm tra hồ sơ (không lấy mẫu kiểm tra nữa).

“Cho tới ngày hôm qua, doanh nghiệp vẫn đề nghị phải bỏ thủ tục xác nhận khai báo hóa chất”, Chủ tịch Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam Vũ Tiến Lộc cho biết thêm.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Hà Công Tuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế Phạm Lê Tuấn cũng báo cáo về những nỗ lực và kết quả của các bộ này. Tuy nhiên, ngắt lời Thứ trưởng Phạm Lê Tuấn, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho rằng, “nếu cứ như báo cáo thế thì tốt quá, không cần rà soát nữa”.

Bộ trưởng nhắc tới Nghị định 38 năm 2012 về kiểm tra an toàn thực phẩm còn rất nhiều vướng mắc, như quy định làm thủ tục 15 - 30 ngày, nhưng có thực tế là “tới ngày 13 thì cán bộ gọi doanh nghiệp lên bổ sung hồ sơ, tính thời gian từ đầu, 3 lần như thế là mất vài tháng”.

Nghe Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) Nguyễn Thanh Phong trình bày với nhiều lý do như phải theo quy định của luật, nhiều khi doanh nghiệp cũng không làm đúng hồ sơ, thủ tục…, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Mai Tiến Dũng liên tục ngắt lời và nhấn mạnh tinh thần “không thả cửa nhưng kiểm tra hiện nay quá chồng chéo”.

“Thực tế không như báo cáo. Quan trọng nhất là kiểm tra nhiều nhưng phát hiện không ra. Phải rà soát lại những nội dung nào có thể cắt đi được. Nếu cần thì sửa đổi thông tư, nghị định và cao hơn là kiến nghị Quốc hội sửa luật. Đừng nói luật như vậy thì ta cứ làm vậy”, Bộ trưởng nói.

Tiếp lời, ông Nguyễn Đình Cung cho biết nhiệm vụ sửa đổi Nghị định 38 chưa được Bộ Y tế hoàn thành. Trên thực tế, các vụ ngộ độc thực phẩm chủ yếu xảy ra từ các bếp ăn tập thể, thức ăn đường phố…, nghĩa là nguy cơ mất an toàn nằm ở nhóm hàng hóa khác không nằm trong phạm vi điều chỉnh của Nghị định 38. Như vậy, cơ quan quản lý dành 98% nguồn lực vào chỗ rủi ro ít, trong khi những nơi có nhiều nguy cơ nhất lại không được quan tâm.

“Doanh nghiệp đã kêu như vậy, Chính phủ, Thủ tướng, Phó Thủ tướng đã chỉ đạo sửa đổi, tôi cho rằng cần bỏ thủ tục này và chuyển sang một phương thức quản lý khác tốt hơn. Còn duy trì một công cụ vừa tốn kém, vừa không có hiệu lực thì có thể làm đảo lộn những giá trị về quản lý”, ông Cung tiếp lời và lưu ý rằng “đừng để đến lúc doanh nghiệp chán nản không muốn phản ánh nữa”.

Tới đây, ông Nguyễn Thanh Phong tiếp tục đứng lên và bày tỏ đồng ý với nhiều vấn đề mà các đại biểu nêu ra, nhưng đề nghị các đại biểu “nói rõ cách quản lý như thế nào để thay đổi?”.

Nghe vậy, Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc nêu các cách thức như thay vì Bộ cấp xác nhận phù hợp thì doanh nghiệp sẽ thông báo cho Bộ và công bố chất lượng trên bao bì, các cơ quan chức năng kiểm tra sau…

Ông Nguyễn Thanh Phong cho biết một số nước như EU, Nhật Bản, Singapore đã làm theo cách như vậy và “làm thế là tốt nhất”, nhưng lại cho rằng “với ý thức chấp hành pháp luật của người dân và nguồn lực cho hậu kiểm như ở Việt Nam hiện nay thì chưa thể làm được”.

Sẽ truy từng thủ tục tại từng Bộ

Kết luận buổi kiểm tra, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, Tổ trưởng Tổ công tác cho rằng, trong thời gian qua, các Bộ đã có nhiều cố gắng, thực hiện quyết liệt nhiều giải pháp đổi mới trong công tác quản lý, kiểm tra chuyên ngành. Tuy nhiên, vẫn còn 5 vấn đề nổi lên.

Thứ nhất là kiểm tra chồng chéo. Trong số các lô hàng phải kiểm tra chuyên ngành, có tới 58% phải thực hiện 2 - 3 lần bộ thủ tục kiểm tra. Đây là tỷ lệ rất lớn, điển hình như một mặt hàng chocolate cần 13 loại giấy phép, 12 nguyên liệu cần 12 loại giấy phép, cuối cùng phải xác nhận công bố thành phẩm.

Thứ hai, còn tình trạng độc quyền trong đánh giá sự phù hợp, kiểm định. Nhiều mặt hàng do các nhà sản xuất uy tín hàng đầu thế giới nhưng chúng ta vẫn kiểm định trong khi không đủ điều kiện về nhân lực, kỹ thuật. Có những đơn vị được Bộ chỉ định kiểm tra mang tính độc quyền, như cả nước chỉ có 1 đơn vị kiểm tra tại Hà Nội, “miền Nam cũng ra, miền núi cũng xuống, miền biển cũng phải lên”.

Thứ ba, việc ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối điện tử giữa các Bộ trên một cửa quốc gia còn rất hạn chế. Thủ tục còn thủ công rất nhiều. “Quan trọng nhất là kiểm tra rất nhiều, thủ tục rất nhiều, nhưng tỷ lệ phát hiện vi phạm rất thấp. Trong khi doanh nghiệp mất tới 28,6 triệu ngày công và 14.300 tỷ đồng để kiểm tra. Chi phí không chính thức cũng cực lớn mà không ai liệt kê được hết”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Thứ tư, việc đầu tư cơ sở vật chất, nguồn lực… cho hoạt động kiểm tra chuyên ngành còn hạn chế.

Cuối cùng, qua kiểm tra, nổi lên các thủ tục kiểm tra an toàn thực phẩm, đây là vấn đề được các doanh nghiệp, người dân và các cơ quan liên quan quan tâm nhất, đặc biệt là trong thực hiện Nghị định 38.

Tổ trưởng Tổ công tác cũng nêu rõ có 8 vấn đề cần tập trung xử lý trong thời gian tới. Trước hết, đề nghị các Bộ tiếp tục khẩn trương hoàn thành việc rà soát, sửa đổi bổ sung các văn bản mà Nghị quyết 19 và Quyết định 2026 của Thủ tướng đã giao. Tinh thần là lần kiểm tra sau, các bộ phải hoàn thành 100%.

Thứ hai, tiếp tục rà soát, thu hẹp danh mục hàng hóa phải kiểm tra, đây là nhiệm vụ tiên quyết. Danh mục hàng hóa phải kiểm tra cũng phải gắn liền với mã HS để công khai, minh bạch, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp làm thủ tục.

Thứ ba, rà soát số lượng các văn bản quy định về kiểm tra, quản lý chuyên ngành, theo hướng một văn bản có thể điều chỉnh nhiều mặt hàng, thay vì như hiện nay, một mặt hàng nguyên liệu sản xuất bánh kẹo phải thực hiện theo 4 văn bản cùng của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, gồm 3 thông tư và 1 quyết định của Bộ trưởng.

Thứ tư, rà soát, ban hành các quy chuẩn kỹ thuật để kiểm tra chuyên ngành. Qua đó chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, áp dụng quản lý rủi ro.

Thứ năm, tăng cường công nhận chất lượng sản phẩm với các nước.

Thứ sáu, khắc phục tình trạng một mặt hàng do nhiều Bộ cùng chủ trì kiểm tra. Tổ công tác sẽ kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng giao 1 bộ chủ trì việc kiểm tra, bộ đó sẽ mời các bộ khác cùng đi kiểm tra, “còn hiện nay các bộ không bao giờ đi cùng nhau, đợi ông kia về tôi mới đi”.

Thứ bảy, đẩy mạnh áp dụng cơ chế một cửa quốc gia.

Thứ tám, kiến nghị Chính phủ ban hành một nghị định sửa đổi cùng lúc các nghị định về kiểm tra chuyên ngành, theo đó sẽ cắt giảm thủ tục, giảm mặt hàng phải kiểm tra, tăng cường hậu kiểm, thay đổi hình thức quản lý… để kéo giảm tỷ lệ hàng hóa phải kiểm tra chuyên ngành xuống còn 15% thay vì 30-35% như hiện nay.

“Tới đây, Tổ công tác sẽ kiểm tra sâu từng thủ tục của từng bộ, mỗi Bộ phải công khai có bao nhiêu mặt hàng phải kiểm tra. Tại sao mặt hàng này phải kiểm tra, tại sao phải tiền kiểm mà không hậu kiểm, thời gian kiểm tra dài như thế thì phát hiện vi phạm bao nhiêu. Nếu phát hiện vi phạm thấp thì mời Bộ bãi bỏ”, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng khẳng định.