Trí tuệ nhân tạo của người Việt

Bước tiến của AI ở Việt Nam

Trí tuệ nhân tạo (AI) và ứng dụng của công nghệ này đang được nhắc đến ngày càng nhiều tại Việt Nam. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam xác định tập trung phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) - một mũi nhọn được dự báo trở thành ngành công nghệ đột phá nhất trong 10 năm tới.

Mặc dù còn nhiều khó khăn cả về nguồn vốn và con người, sự đầu tư của những doanh nghiệp Việt cho thấy khát vọng phát triển AI để khẳng định chỗ đứng của Việt Nam trong bản đồ công nghệ thế giới.

Tại Việt Nam, AI được biết đến thông qua những ứng dụng rất nhỏ, như máy ảnh tự nhận diện khuôn mặt, trợ lý ảo trên smartphone, xe tự lái, robot Nano của FPT, Zalo Brain và Zalo Assistant của VNG...

Đặc biệt, AI đang là làn sóng mới, hứa hẹn thay đổi hoàn toàn bộ mặt của các doanh nghiệp có ứng dụng AI cũng như của nền kinh tế Việt Nam. Các tên tuổi công nghệ hàng đầu Việt Nam hiện nay đều đã bắt tay vào nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI cho các sản phẩm của mình.

Có thể kể đến thành quả của các kỹ sư và nhà khoa học Zalo AI trong năm qua chính là trợ lý ảo Ki-Ki. Sự khác biệt của Ki-Ki với những trí tuệ nhân tạo do các hãng công nghệ trên thế giới phát triển nằm ở khả năng nhận diện khá tốt giọng nói của người Việt và Ki-Ki có thể trả lời bằng giọng của cả ba miền Bắc, Trung, Nam khá tự nhiên...

Viettel cũng là một doanh nghiệp Việt đã đầu tư vào lĩnh vực AI. Trung tâm không gian mạng (VTCC) của tập đoàn này đã được thành lập và AI là một trong những trọng tâm nghiên cứu. Đến nay, VTCC.AI đang phát triển công nghệ nhận dạng giọng nói, xử lý ngôn ngữ tự nhiên cho tiếng Việt.

AI cũng đang hỗ trợ đắc lực ở lĩnh vực giao thông. Xe tự lái bằng AI tự động tránh người, tự động tránh vật cản đang được sử dụng trong khu đô thị Ecopark. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, AI giúp giám sát camera giao thông, điều chỉnh tín hiệu đèn.

Còn trên phạm vi toàn quốc, hệ thống giám sát hành trình do Tổng cục đường bộ đặt hàng hiện theo dõi khoảng một triệu xe khách, xe kinh doanh vận tải. Đây là hệ thống giám sát hành trình có phạm vi lớn nhất thế giới, và nếu không có sự hỗ trợ của AI, việc giám sát này sẽ trở nên bất khả thi.

Trong lĩnh vực y tế, ứng dụng AI cũng được coi là nhu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả, khắc phục các rủi ro, sự cố y khoa, giảm quá tải bệnh viện.

Có thể kể đến, Bệnh viện nhân dân 115 và Bệnh viện Gia An 115 TP Hồ Chí Minh là 2 bệnh viện đầu tiên tại Việt Nam ứng dụng phần mềm trí tuệ nhân tạo Rapid trong chẩn đoán và điều trị đột quỵ.

Và gần đây, có thêm Trung tâm Đột quỵ (Bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ) - bệnh viện đầu tiên ở khu vực phía Bắc, đã triển khai ứng dụng công nghệ tiên tiến này. Như vậy, ngoài Thái Lan, Indonesia, Việt Nam là quốc gia thứ 3 tại Đông Nam Á sở hữu bản quyền phần mềm AI này....

Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, Việt Nam có nhiều tiềm năng ứng dụng AI trong giải mã gene, xây dựng bản đồ gene người Việt…

Phát triển AI vẫn là bài toán khó

Với kinh nghiệm gần 10 năm nghiên cứu và phát triển AI, ông Đặng Hoàng Vũ - Giám đốc Khoa học Tập đoàn FPT cho rằng, 2020 sẽ là năm "bình dân hóa AI" bởi nó đã bùng nổ trên cả thế giới và dần phổ biến trong mọi lĩnh vực.

"Không cần các giáo sư gạo cội, người siêu giỏi, các lập trình viên Việt Nam vẫn có thể sử dụng công cụ sẵn có để ứng dụng AI. Hiện việc ứng dụng AI ngày càng dễ và không cần đầu tư quá lớn, chỉ cần vài trăm triệu có thể xây dựng ứng dụng nhỏ", ông cho biết.

Tại Việt Nam, ngành kinh doanh vẫn đi đầu trong việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Các doanh nghiệp về công nghệ, công ty thương mại điện tử đang sử dụng chúng để chăm sóc khách hàng và sẽ đẩy mạnh AI trong năm 2019. Bên cạnh đó, ngành tài chính - ngân hàng đang sốt sắng ứng dụng AI bởi chính sách chỉ đạo và hỗ trợ của Chính phủ.

Dù các ngành khác đang đi chậm hơn, ông Vũ vẫn đánh đánh giá cao tiềm năng phát triển của trí tuệ nhân tạo của Việt Nam. Với nền tảng khoa học tự nhiên tốt, người Việt có trình độ nghiên cứu nhỉnh hơn so với các nước có điều kiện tương đồng. Cộng đồng Việt Nam ở nước ngoài cũng có nhiều người hoạt động trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật. Nhiều startup về AI cũng do người Việt ở “Silicon Valley” đầu tư và kéo vốn về nước.

"Bản thân nền kinh tế Việt Nam cũng có nhiều vấn đề cần giải quyết nên có ‘đất dụng võ’ để công nghệ nói chung và AI phát triển", Giám đốc Khoa học FPT nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo vị chuyên gia, Việt Nam vẫn còn gặp nhiều khó khăn khi nguồn lực dần cạn kiệt, các trường đào tạo không đủ cho nhu cầu trong khi những người có trình độ cao lại ra nước ngoài làm việc. Với chính sách đầu tư, phát triển AI mạnh mẽ của Trung Quốc, Việt Nam cũng bị ảnh hưởng bởi làn sóng này khi đất nước tỷ dân có thể lấn sân cạnh tranh với các thị trường lân cận và chiêu mộ nhân tài.

Ông Vũ cho rằng, muốn phát triển nhanh hơn đối thủ, Chính phủ cần có chính sách xã hội hóa AI, vận động các doanh nghiệp sử dụng trí tuệ nhân tạo trong hoạt động kinh doanh. "Xã hội hóa AI phải bắt đầu từ giới doanh nghiệp bởi nếu họ ứng dụng trí tuệ nhân tạo, người dân sẽ cần sử dụng, có các kỹ năng để làm, để biết, từ đó cần học và AI sẽ ngày càng phổ biến", chuyên gia cho biết.

Theo nghiên cứu của Hãng công nghệ Cisco (Mỹ), trong 10 năm tới, khoảng 28 triệu người lao động ASEAN có nguy cơ bị trí tuệ nhân tạo thay thế, trong đó có cả Việt Nam. 

Đánh giá về điều này, Giám đốc Khoa học FPT lấy dẫn chứng từ Cựu Chủ tịch Google Eric Schmidt khi cho rằng, mỗi lần cách mạng công nghiệp sẽ có hàng loạt người mất việc nhưng ngay sau đó sẽ "đẻ" ra nhiều việc mới hơn. Đó là sự dịch chuyển từ những công việc đơn giản, lặp đi lặp lại, sang những công việc có tính chất phức tạp, đòi hỏi kỹ năng, tư duy và trình độ cao hơn.

"Máy móc sẽ làm tăng năng suất lao động và AI cũng thế, từ khi bắt đầu cách mạng công nghiệp đến 20-30 năm sau chưa bao giờ làm giảm số việc làm", Giám đốc Khoa học của FPT nói.

Theo báo cáo về thị trường trí tuệ nhân tạo Việt Nam năm 2018 của đơn vị xây dựng cộng đồng rubikAI, có gần 60% công ty làm trí tuệ nhân tạo ở Việt Nam vẫn còn non trẻ dưới 2 năm tuổi, trong khi chỉ có 34% gọi được vốn đầu tư trên 4 tỷ đồng.

Cũng theo khảo sát từ báo cáo này, hai rào cản lớn nhất vẫn là nhân tài và khả năng tiếp cận dữ liệu. Do đó, sự kết nối hiệu quả giữa cộng đồng và doanh nghiệp lớn, giữa các thành phần trong hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo sẽ là yêu cầu bức thiết để lĩnh vực này thực sự bứt phá ở Việt Nam.

Người Việt khởi nghiệp lĩnh vực AI

Những ngày cuối tháng 10/2019, Văn Đinh Hồng Vũ, nhà sáng lập ELSA Speak được Google đầu tư 7 triệu USD, trở về Việt Nam. Đáng chú ý bởi đây là sản phẩm phát triển dựa trên trí tuệ nhân tạo xuất phát từ mục đích phục vụ người Việt.

4 năm về trước, Vũ bắt đầu chặng đường mới, bỏ qua tất cả cơ hội và mức thu nhập trong mơ. Cô rời vị trí cấp cao tại Tập đoàn vận tải và năng lượng Maersk, Booz & Company (một trong 4 tập đoàn tư vấn đứng đầu nước Mỹ) để theo đuổi khát vọng mới.

Ứng dụng ELSA Speak được cô phát triển xuất phát từ mong muốn tạo ra một sản phẩm để người Việt có thể phát âm tiếng Anh tốt hơn, từ đó giúp mọi người tự tin hơn. Đây là điều chính bản thân Vũ gặp phải từ những ngày bắt đầu đặt chân lên đất Mỹ.

"ELSA có sứ mệnh toàn cầu giúp người học tiếng Anh toàn thế giới, nhưng Vũ muốn bắt đầu ở nơi mình đóng góp được nhiều nhất. Việt Nam cũng là nơi mình hiểu nhiều nhất, biết rõ được những lỗi sai nào trong việc phát âm của người Việt khi học tiếng Anh. Sản phẩm này là máy, nên phải bắt đầu từ một khởi điểm nào đó để đưa dữ liệu vào cho máy học", nhà sáng lập này chia sẻ.

Hai năm qua chứng kiến tốc độ phát triển của ELSA một cách vượt bậc. Từ năm 2017 - 2018, phần mềm này tăng trưởng 400% thì gần cuối năm 2019, tốc độ tăng trưởng lên đến 700%. Sản phẩm đang được đa số người Việt sử dụng trong cộng đồng người sử dụng ở 100 nước trên thế giới với tốc độ tăng trưởng hiện nay là 6 - 7 lần so với lúc ban đầu. Sản phẩm này cũng giải quyết một “văn hóa” cốt tử của người Việt là ngại nói tiếng Anh trước người khác vì xấu hổ.

"Vũ chọn dự án này có ý nghĩa cá nhân và biết sẽ đem lại tác động lớn cho cộng đồng. Làm được việc gì cho cộng đồng luôn là điều hạnh phúc. Mình có thể bắt đầu chọn thị trường khác, như Ấn Độ chẳng hạn... Nhưng mình chọn cộng đồng Việt Nam như một lựa chọn không thể khác. Mình ở đâu không quan trọng, miễn sao chọn một công việc có thể đóng góp được cho cộng đồng người Việt của mình", Vũ nói.

Ở quy mô lớn hơn, ông Trần Mạnh Quân (VTCC) chia sẻ câu chuyện làm AI ở Viettel. Khoảng 50% phần việc chăm sóc khách hàng đã được AI thay thế. AI có thể hiểu câu hỏi của con người, đưa ra trả lời với độ chính xác cao và gợi ý những dịch vụ hữu ích.

"20% cuộc gọi của khách hàng đến trung tâm không được trả lời. Trung bình, mỗi cuộc hội thoại dài 2 phút. Đó là những tổn thất mà chúng ta có thể khắc phục nhờ máy móc với công nghệ tự động trả lời", ông Quân cho biết.

Việc áp dụng AI được kỳ vọng sẽ giúp Viettel giảm 30% chi phí so với hiện tại. Tỷ lệ máy móc trả lời khách hàng tăng lên 65-80%.

Bên cạnh việc tiếp nhận cuộc gọi, AI cũng giúp thực hiện các cuộc gọi tự động đến khách hàng mà không cần điện thoại viên. Máy đã tự động gọi điện thoại thông báo hạn mức cước đối với các thuê bao trả sau của nhà mạng. Trước đó, AI đã hỗ trợ đắc lực trong việc kéo giảm tin nhắn rác, từ hàng triệu tin nhắn một ngày xuống chỉ còn vài chục nghìn.