Mặc dù mặt bằng lãi suất cho vay giảm nhưng tăng trưởng tín dụng đến ngày 29/9/2023 chỉ tăng 6,92%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 12 – 14% được đề ra. Trước thực trạng đó, Chính phủ đã phát đi thông điệp tới ngành ngân hàng, tạo sức ép tới các ngân hàng thương mại để đẩy mạnh tín dụng trong giai đoạn tới.
Chia sẻ tại Hội thảo "Vai trò của xếp hạng tín nhiệm trong quản trị rủi ro tín dụng”, ông Nguyễn Quang Thuân, Tổng Giám đốc FiinRatings cho rằng dù chịu sức ép từ Chính phủ, bản thân các ngân hàng cũng khó cho vay.
Mỗi ngân hàng đều có hệ thống quản trị rủi ro của riêng mình. Việc yêu cầu thúc đẩy tín dụng vào lĩnh vực mà ngân hàng không mong muốn là bất hợp lý, có thể làm tăng tình trạng nợ xấu, ông Thuân nói.
Ông Nguyễn Quang Thuân CEO FiinRatingsSau giai đoạn Covid-19, nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng không có đơn hàng , không có dòng tiền. Những doanh nghiệp này nếu có cho vay cũng không biết dùng tiền làm gì, dòng tiền sẽ lại chảy vào các kênh đầu cơ, chứng khoán.
"Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, khi làm đánh giá độc lập, FiinRatings nhận thấy vẫn có nhiều doanh nghiệp có khả năng đáp ứng nợ rất tốt, kể cả doanh nghiệp trong lĩnh vực bất động sản. Nếu nguồn tín dụng chảy được vào những doanh nghiệp này rủi ro sẽ được giảm thiểu đáng kể", ông Thuân chia sẻ.
Vấn đề ở đây, theo ông Thuân, đó là cần xếp hạng tín nhiệm được tín dụng từng ngành, từng doanh nghiệp, từ đó đưa ra chính sách tăng trưởng tín dụng, cho vay phù hợp.
Chẳng hạn, lĩnh vực bất động sản, có thể bất động sản dân cư đang gặp khó khăn, nhưng bất động sản văn phòng vẫn đang phát triển ổn định, hoàn toàn có thể cho vay. Như vậy, nếu các lĩnh vực được xếp hạng chi tiết, tín dụng sẽ càng đến trúng đích.
Đánh giá ưu điểm của việc xếp hạng tín nhiệm, TS. Nguyễn Quốc Hùng Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam khẳng định xếp hạng tín nhiệm là công cụ hữu hiệu giúp các hoạt động trên thị trường tài chính diễn ra minh bạch, công khai, qua đó thúc đẩy các thị trường tài chính tiền tệ, thị trường vốn phát triển an toàn và bền vững hơn.
Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc xếp hạng tín nhiệm còn hạn chế, chưa trở thành quy định bắt buộc như kiểm toán độc lập. Đến nay, mới có 3 đơn vị xếp hạng tín nhiệm được cấp phép tại Việt Nam là FiinRatings, VIS Rating và Saigon Ratings, với hoạt động của các công ty này còn tương đối hạn chế.
“Tỷ lệ doanh nghiệp sử dụng xếp hạng tín nhiệm còn rất thấp cho thấy doanh nghiệp chưa quan tâm đến vấn đề này. Trong khi chưa có quy định yêu cầu bắt buộc xếp hạng tín nhiệm nên các nhà đầu tư cũng không cho đó là điều quan trọng để ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của mình”, ông Hùng cho biết.
Thúc đẩy cả hai phía cung - cầu
Theo ông Thuân, một lý do khiến chưa có nhiều doanh nghiệp sẵn sàng xếp hạng tín nhiệm đến từ việc chưa cân đo được lợi ích của xếp hạng tín nhiệm. Mục đích cuối cùng của xếp hạng tín nhiệm là đánh giá khả năng đáp ứng trả nợ trong tương lai của doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp nếu xếp hạng tín nhiệm tốt sẽ tiếp cận nguồn vốn ngân hàng nhanh chóng với ưu đãi, cũng như giao dịch với đối tác trong và ngoài nước được ưu đãi về giá cả, dịch vụ.
Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp không có kết quả tốt có thể tác động lớn tới khả năng vay vốn. Đó cũng là lý do FiinRatings chỉ công bố kết quả của một nửa trong số những doanh nghiệp mình từng tham gia xếp hạng tín nhiệm.
“Tín hiệu tích cực là Chính phủ cũng bắt đầu thúc đẩy các doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm bắt buộc. Theo đó, từ đầu năm 2024 sẽ áp dụng quy định về việc bắt buộc áp dụng xếp hạng tín nhiệm đối với một số trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ nhằm minh bạch thông tin”, ông Thuân chia sẻ.
Mặt khác, bên cạnh phía cung, theo ông Thuân, cũng cần thúc đẩy phía cầu trái phiếu, nghĩa là cần nhiều thành phần tham gia mua trái phiếu hơn.
Thị trường trái phiếu được phát triển nhằm đáp ứng nguồn vốn dài hạn, song hiện chưa có sự tham gia sâu rộng của các quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí, hay các định chế tài chính trong và ngoài nước.
Người đứng đầu FiinRatings gợi ý, có thể biến việc xếp hạng tín nhiệm như một cơ sở để nhà đầu tư giải ngân. Tại một số quốc gia như Thái Lan, Malaysia, các quỹ mở sử dụng tiền của công chúng để đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp thì bắt buộc phải được xếp hạng tín nhiệm ở các mức độ khác nhau. Đây đều là các quốc gia có tỷ lệ trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm rất cao.
“Đương nhiên, xếp hạng cao không có nghĩa là không có rủi ro vỡ nợ, nhưng việc xếp hạng chi tiết sẽ góp phần giảm thiểu rủi ro, tăng thanh khoản trên thị trường”, ông Thuân chia sẻ.
Một số quỹ đầu tư đã quan tâm tới vấn đề này. Bà Trịnh Quỳnh Giao, Tổng Giám đốc PVIAM cho biết, mặc dù theo quy định của Chính phủ từ năm 2024 mới bắt buộc phải xếp hạng tín nhiệm nhưng với các doanh nghiệp chủ động thực hiện quá trình này, đây cũng là một điểm cộng để các quỹ đánh giá khi đầu tư.
Xếp hạng tín nhiệm như một bộ lọc đầu tiên để các nhà đầu tư cân nhắc khi đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp. Đây cũng là công cụ để nhà đầu tư không chuyên sử dụng nhằm đánh giá doanh nghiệp phát hành, thông qua đó giảm rủi ro cho nhà đầu tư và lấy lại niềm tin cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp.
