Du lịch Quảng Ninh và những dịch chuyển chiến lược

Khi giá trị trở thành thước đo của tăng trưởng

Du lịch Quảng Ninh đang trải qua một giai đoạn chuyển dịch chiến lược có tính nền tảng. Thay đổi này thể hiện rõ qua cấu trúc khách đến, hành vi chi tiêu và cách điểm đến này tái định vị giá trị của mình trên bản đồ du lịch Việt Nam.

Trong nhiều năm, tăng trưởng du lịch Quảng Ninh gắn chặt với số lượng. Vịnh Hạ Long trở thành điểm đến bắt buộc trong hành trình Bắc Bộ, nhưng thời gian lưu trú ngắn, chi tiêu tập trung vào một vài dịch vụ cơ bản. Giá trị kinh tế tạo ra trên mỗi lượt khách còn thấp so với tiềm năng của một di sản thiên nhiên thế giới.

Những năm gần đây, cấu trúc thị trường bắt đầu thay đổi đáng kể. Theo số liệu công bố chính thức, năm 2024 Quảng Ninh đón khoảng 19 triệu lượt khách, trong đó hơn 3,5 triệu lượt là khách quốc tế, tổng doanh thu du lịch đạt trên 46.000 tỷ đồng. Sang năm 2025, Quảng Ninh dự kiến cán đích với 21 triệu lượt khách, tổng doanh thu du lịch toàn tỉnh dự kiến có thể tiệm cận 57.000 - 58.000 tỷ đồng.

Tỷ trọng khách quốc tế quay lại theo hướng chọn lọc hơn, với sự gia tăng rõ rệt của phân khúc trung và cao cấp. Khách châu Âu, Bắc Mỹ và Úc có xu hướng kéo dài thời gian lưu trú, ưu tiên trải nghiệm riêng tư, dịch vụ cá nhân hóa và các yếu tố bền vững. Khách Đông Bắc Á tăng nhanh ở nhóm sản phẩm nghỉ dưỡng chất lượng cao, chăm sóc sức khỏe và trải nghiệm trọn gói.

Số liệu từ Sở Văn hóa, thể thao và du lịch Quảng Ninh cho thấy, mức chi tiêu bình quân của khách du lịch đã đạt khoảng 2,75 triệu đồng/lượt, tăng đáng kể so với các năm trước. Thời gian lưu trú của du khách cũng kéo dài trung bình 2,7 ngày.

Mức tăng chủ yếu nhờ va·sự mở rộng danh mục trải nghiệm, bao gồm ẩm thực, văn hóa, vận chuyển, hoạt động trên bờ và trên vịnh. Điều này phản ánh sự hấp dẫn của các sản phẩm du lịch độc đáo, chất lượng cao và trải nghiệm ngày càng phong phú tại Quảng Ninh. Dòng tiền du lịch vì thế có độ lan tỏa sâu hơn vào kinh tế địa phương.

Sự thay đổi trong hành vi chi tiêu phản ánh một dịch chuyển quan trọng trong chiến lược điểm đến. Thay vì tập trung tối đa hóa lượt khách, Quảng Ninh ưu tiên nâng cao giá trị trên mỗi lượt khách. Việc kiểm soát số lượng tàu, nâng tiêu chuẩn dịch vụ, siết chặt yêu cầu môi trường và an toàn trên vịnh cho thấy lựa chọn chiến lược về chất lượng, trải nghiệm và sự bền vững dài hạn.

Theo ông Phạm Hà, Chủ tịch LuxGroup, trong bối cảnh du lịch toàn cầu sau đại dịch, xu hướng này phù hợp với nhu cầu mới của thị trường. Du khách quốc tế ngày càng quan tâm đến không gian ít đông đúc, dịch vụ tinh tế và những điểm đến thể hiện cam kết rõ ràng với bảo tồn thiên nhiên.

Khi di sản định hình chiến lược điểm đến

Đặt Quảng Ninh trong tương quan với các trung tâm du lịch biển lớn của Việt Nam như Đà Nẵng và Nha Trang cho thấy những khác biệt rõ nét về chiến lược.

Đà Nẵng phát triển theo mô hình đô thị du lịch đa năng. Thế mạnh nằm ở hạ tầng đồng bộ, khả năng tổ chức sự kiện, MICE và năng lực đón lượng lớn khách trong thời gian ngắn. Thị trường khách của Đà Nẵng có biên độ rộng, chi tiêu trung bình ổn định, tốc độ quay vòng nhanh. Đây là mô hình phù hợp với một thành phố du lịch định hướng đại chúng kết hợp cao cấp.

Nha Trang trong nhiều năm là trung tâm nghỉ dưỡng biển, thu hút mạnh khách Đông Bắc Á và Nga. Mô hình phát triển dựa trên khu nghỉ dưỡng, khách sạn quy mô lớn và du lịch nghỉ dưỡng đại trà. Sau giai đoạn tăng trưởng nóng, Nha Trang đang đối mặt với yêu cầu tái cấu trúc để cân bằng giữa số lượng và chất lượng, giữa khai thác và bảo tồn.

Quảng Ninh đi theo một hướng khác. Sở hữu di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, không gian phát triển bị giới hạn bởi yêu cầu bảo tồn. Chính giới hạn này định hình chiến lược du lịch theo hướng chọn lọc. Giá trị không đến từ quy mô mà từ chiều sâu trải nghiệm nên Quảng Ninh xác định phải cạnh tranh bằng chất lượng điểm đến và khả năng tạo ra trải nghiệm khác biệt.

Cấu trúc sản phẩm của Quảng Ninh vì thế thiên về du lịch trải nghiệm, du lịch cao cấp và các mô hình gắn với văn hóa, di sản và thiên nhiên. Khách đến Quảng Ninh được kỳ vọng ở lại lâu hơn, chi tiêu nhiều hơn và có mức độ gắn kết cao hơn với điểm đến. Chiến lược này giúp giảm áp lực lên tài nguyên, đồng thời nâng cao giá trị kinh tế trên mỗi lượt khách.

Một điểm khác biệt quan trọng nữa nằm ở cách Quảng Ninh lựa chọn thị trường. Thay vì mở rộng không kiểm soát, tỉnh này tập trung vào các thị trường có khả năng chi trả cao, yêu cầu dịch vụ cao và ý thức tốt về môi trường. Điều này thể hiện qua định hướng phát triển hạ tầng hàng không, cảng biển, cũng như các tiêu chuẩn dịch vụ và quản lý điểm đến.

Trong bức tranh chung của du lịch Việt Nam, Quảng Ninh đang định vị mình như một điểm đến chất lượng cao, đặt di sản thiên nhiên vào trung tâm của chiến lược phát triển. Sự dịch chuyển này định hình lại kỳ vọng của thị trường về giá trị mà du lịch Quảng Ninh mang lại.

Để làm rõ hơn con đường phát triển du lịch chất lượng cao, Chủ tịch LuxGroup cho rằng, cần một cách tiếp cận khác về tư duy quản trị điểm đến, trong đó trải nghiệm của du khách phải được đặt ở vị trí trung tâm.

Trước hết, việc khai thác hang động và bãi biển cần được tổ chức linh hoạt hơn, thay vì áp đặt các tuyến tham quan cố định. Khi du khách đã chi trả cho dịch vụ, họ nên có quyền lựa chọn không gian và điểm đến phù hợp với sở thích cá nhân. Cách tiếp cận này vừa giảm áp lực cho những điểm đang quá tải, vừa tạo điều kiện để cá nhân hóa trải nghiệm, yếu tố đặc biệt quan trọng đối với phân khúc cao cấp.

Ở góc độ liên kết vùng, ông Hà cho rằng các quy trình trung chuyển hiện nay vẫn mang nặng tư duy hành chính. Việc buộc du khách phải lên bờ tại Gia Luận rồi đổi tàu để tiếp tục hành trình ngủ đêm phá vỡ tính liền mạch của chuyến đi và không phù hợp với chuẩn mực du lịch cao cấp.

Giải pháp được ông Hà đề xuất là cho phép tàu được liên thông trên các vùng nước theo hành trình đã được phê duyệt, đảm bảo an toàn nhưng không làm gián đoạn trải nghiệm.

Một vấn đề khác đang tác động trực tiếp đến chất lượng cảm xúc của du khách là ô nhiễm ánh sáng và tiếng ồn. Việc tập trung quá nhiều tàu lưu trú qua đêm tại một khu vực khiến vịnh dần mang dáng dấp của một khu đô thị nổi, trong khi du khách cao cấp tìm kiếm sự tĩnh lặng và riêng tư. Theo ông Hà, cần cho phép neo đậu phân tán có kiểm soát, dựa trên sức chịu tải sinh thái và nhu cầu thực tế, thay vì gom tàu một cách cơ học.

Song song đó, hạ tầng số cần được coi là một phần không thể thiếu của du lịch cao cấp. Việc phủ sóng kết nối ổn định trên toàn vịnh không chỉ giúp du khách duy trì liên lạc với công việc và gia đình, mà còn nâng cao năng lực điều phối, đảm bảo an toàn và gia tăng giá trị dịch vụ cũng như thời gian lưu trú.

Ông Hà cũng nhấn mạnh yếu tố thẩm mỹ trong đội tàu du lịch. Việc áp đặt đồng loạt một kiểu thiết kế hay màu sơn sẽ làm nghèo đi hình ảnh điểm đến. Khi đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn về kỹ thuật, an toàn và môi trường, sự đa dạng trong thiết kế, bản sắc và câu chuyện của từng con tàu sẽ góp phần làm giàu trải nghiệm thị giác và cảm xúc của du khách.

Hạ tầng bến bãi và tiếp cận cũng cần được nâng cấp tương xứng với tham vọng phát triển phân khúc cao cấp. Từ quy hoạch bến neo đậu, luồng di chuyển đến không gian đón trả khách, mọi khâu đều cần hướng tới sự văn minh, trật tự và hạn chế xung đột.

Ở khía cạnh vận hành, dự báo thời tiết cần chính xác hơn, được công bố sớm và thống nhất giữa các cơ quan để doanh nghiệp và du khách chủ động kế hoạch. Những quyết định cấm sát giờ hay thông tin thiếu nhất quán khiến cả doanh nghiệp lẫn khách rơi vào thế bị động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin.

Đặc biệt, ông Hà cho rằng cần phân loại tàu theo cấp độ chịu sóng gió để quản lý theo rủi ro thực tế. Việc áp dụng lệnh cấm đồng loạt, kể cả với những tàu đạt tiêu chuẩn cao, dễ gây thất vọng cho du khách đã chi trả chi phí lớn cho trải nghiệm cao cấp. Quản lý an toàn cần dựa trên năng lực phương tiện và điều kiện cụ thể, thay vì tư duy cấm đoán để đảm bảo an toàn hành chính.

Cuối cùng, các chính sách liên quan đến giá vé, hoạt động kayak hay lệnh cấm trên vịnh cần được xây dựng hợp lý và minh bạch. Khi du khách không được giải thích rõ ràng về lý do, phạm vi và thời gian áp dụng, hình ảnh điểm đến sẽ bị xói mòn. Minh bạch thông tin chính là cách thể hiện sự tôn trọng, giúp du khách cảm thấy mình là một phần của trải nghiệm.