Hãy thử tưởng tượng rằng bạn là một người nổi tiếng. Một hôm, bạn đang lang thang trên mạng thì đập ngay vào mắt bạn là một bức ảnh ai đó chụp bạn ở một góc rất độc đáo, thú vị. Bạn đơn giản là tải hình ảnh đó về và đăng lên một mạng xã hội phổ biến nào đó. Và một ngày đẹp trời nọ, nhiếp ảnh gia chụp bức ảnh kia bỗng nhiên… kiện bạn.
Nghe có vẻ kì lạ, nhưng những sự việc như thế đã xuất hiện tương đối nhiều ở một số quốc gia trên thế giới, đặc biệt là ở một quốc gia có ngành công nghiệp giải trí cực kỳ phát triển với luật bản quyền đặc trưng như ở Hoa Kỳ.
Liên tiếp các vụ kiện vì đăng tải hình ảnh của chính mình
Vào thứ Sáu, ngày 9 tháng 9, nhiếp ảnh gia Robert Barbera đã đệ đơn kiện Miley về hành vi vi phạm bản quyền khi cô đăng tải lại một bức ảnh mà Robert chụp cô vào năm 2020. Trong bức ảnh, Miley đang vẫy tay chào khán giả khi ra khỏi một tòa nhà.
Bức ảnh đã được Robert đăng ký bản quyền với Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ vào ngày 11/4/2022. Và một tháng sau đó, Miley đã chia sẻ hình ảnh này với hơn 180 triệu người theo dõi của mình trên Instagram mà không có sự cho phép của Robert.
Theo trang Law360, Robert khẳng định bức ảnh này đã góp phần “làm tăng lưu lượng truy cập” vào tài khoản của Cyrus, đồng thời khiến doanh thu từ việc bán nhạc và những hoạt động kinh doanh khác của Miley Cyrus tăng lên.
Tháng 6 vừa qua, Robert cũng đã đệ đơn kiện Dua Lipa. Lá đơn do luật sư Craig Sanders soạn thảo, cho biết: “Bị đơn đã lựa chọn, sao chép, lưu trữ và đăng tải bức ảnh được bảo vệ bản quyền của nguyên đơn mà không có sự cho phép từ phía nguyên đơn”. Không lâu sau đó, Dua Lipa đã xóa hình ảnh này ra khỏi tài khoản Instagram của cô.
Trước đó, vào năm 2019, Robert cũng đã kiện Justin Bieber và Ariana Grande vì họ đã đăng tải những hình ảnh của họ do Robert chụp lên các tài khoản mạng xã hội mà không có sự cho phép của anh.
Quy định của Luật bản quyền Hoa Kỳ
Tin tức về vụ kiện gần đây nhất của Miley Cyrus không làm cho công chúng ngạc nhiên bằng tần suất đệ trình dày đặc của những vụ kiện tụng loại này. Từ những sự việc này, nhiều người đã đặt ra những câu hỏi như: Tại sao những người nổi tiếng lại liên tục đăng hình ảnh của họ mà không xin phép nhiếp ảnh gia? Và tại sao người nổi tiếng lại không thể đăng tải hình ảnh một nhiếp ảnh gia chụp họ?
Luật bản quyền Hoa Kỳ đã quy định rất rõ ràng rằng: các nhiếp ảnh gia là chủ sở hữu bản quyền đối với hình ảnh mà họ chụp và việc ai đó sử dụng những ảnh đó khi chưa được sự cho phép của nhiếp ảnh gia đó sẽ được coi là hành vi vi phạm. Việc một người nổi tiếng xuất hiện trong một bức ảnh không có nghĩa là người nổi tiếng này là đồng sở hữu của bức ảnh đó. Tương tự, họ sẽ không có quyền đăng tải hình ảnh đó một cách miễn phí hay không cần sự cho phép từ tác giả của bức ảnh.
Việc các tay săn ảnh kiện siêu mẫu Gigi Hadid về hành vi vi phạm bản quyền vào năm 2019 là một ví dụ điển hình. Nhận định về trường hợp này, vào thời điểm đó, luật sư bản quyền Aaron Stark của tờ Rangefinder đã viết: “Mặc dù hành động chụp những người nổi tiếng của các tay thợ săn ảnh ở nơi công cộng một cách thiếu lương tâm có thể rất phản cảm, luật pháp cho phép họ có quyền làm như vậy và họ là người sở hữu bản quyền đối với bất kỳ hình ảnh nào mà họ chụp. Vì vậy, việc Hadid đăng tải hình ảnh đó lên Instagram đã cấu thành hành vi vi phạm pháp luật”.
Hadid cho rằng, trong trường hợp này cô ấy đã quay mặt về phía máy ảnh và mỉm cười nên cô ấy là đồng tác giả của bức ảnh, hoặc ít nhất là được phép sử dụng bức ảnh đó, bởi bức ảnh đã khắc họa nét dễ thương của cô ấy.
Ông Stark cho biết: “Trường hợp đồng tác giả xảy ra khi nhiều bên cùng làm việc với nhau để tạo ra một tác phẩm có bản quyền. Ý kiến đưa người mẫu trở thành đồng tác giả của tác phẩm nhiếp ảnh là một đề xuất đáng sợ. Điều này sẽ ảnh hưởng đáng kể đến cách các nhiếp ảnh gia tạo ra hình ảnh trong mọi bối cảnh. Để trở thành đồng tác giả của một tác phẩm, bạn phải hoàn thành vai trò của một tác giả. Cụ thể, bạn phải đưa nhiều yếu tố sáng tạo hơn mức tối thiểu vào một tác phẩm. Đơn giản, hành động mỉm cười của Gigi không vượt qua ngưỡng sáng tạo này”.
Ở Hoa Kỳ, trừ trường hợp giữa người sử dụng lao động hoặc cơ quan của người sáng tạo có những thỏa thuận pháp lý về quyền sử dụng, bản quyền sẽ được trao cho người sáng tạo. Sau khi dính vào một vụ kiện tương tự với siêu mẫu Hadid, người mẫu kiêm diễn viên Kim Kardashian đã thuê nhiếp ảnh gia riêng để chụp ảnh, tránh những tranh chấp pháp lý phiền hà sau này.
Mỗi trường hợp trên đều có những đặc điểm và sắc thái riêng. Nếu bạn là một nhiếp ảnh gia và một bức ảnh của bạn bị một ai đó vi phạm bản quyền, hãy đảm bảo rằng hình ảnh này đã được đăng ký với Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ. Nếu vậy, bạn có thể thu được từ 750 đến 30.000 đô la Mỹ từ phí bồi thường vi phạm bản quyền. Nếu có thể chứng minh rằng hành vi vi phạm này là “cố ý”, số tiền bồi thường đó sẽ lên tới mức 150.000 đô la Mỹ.
Nếu bạn đã đăng ký bản quyền hình ảnh của mình với Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ trước vi phạm hoặc trong vòng ba tháng kể từ ngày hình ảnh được xuất bản lần đầu tiên, bạn sẽ đủ điều kiện để được bồi thường phí luật sư và thiệt hại theo luật định.
