Người gieo hồn Việt vào từng viên ngọc

Cơ duyên định mệnh

Có những bước ngoặt tưởng chừng ngẫu nhiên, nhưng khi ngoái nhìn, ta mới nhận ra đó là định mệnh. Ít ai ngờ người đặt nền móng cho ngành ngọc trai mang bản sắc Việt lại từng là một kỹ sư công nghệ thông tin  lĩnh vực chẳng hề liên quan đến đại dương, sinh học biển hay nghề chế tác ngọc trai xa xỉ.

Thuở đôi mươi, Hồ Thanh Tuấn là chàng trai năng động, tốt nghiệp CNTT từ một trong những trường đại học hàng đầu, từng mơ ước viết phần mềm thay đổi thế giới. Với anh khi ấy, ngọc trai chỉ là thứ ánh sáng xa vời, không thuộc về thế giới logic của bo mạch và mã lệnh.

Thế nhưng định mệnh có cách dẫn lối rất riêng. Năm 2001, khi nhận lời hỗ trợ một nhóm chuyên gia Pháp khảo sát vùng biển Việt Nam, anh không ngờ công việc tưởng như “phụ” ấy lại mở ra cánh cửa cuộc đời. Những tháng ngày lặn lội qua Bình Định, Phú Yên, Nha Trang, Côn Đảo đã giúp anh chạm đến một phát hiện làm thay đổi tất cả: biển Việt Nam sở hữu tiềm năng to lớn để nuôi cấy những loại trai ngọc quý hiếm bậc nhất thế giới - từ Akoya Nhật Bản, Tahiti Pháp, Maxima Úc đến trai nước ngọt Trung Quốc. Điều đáng kinh ngạc là kho báu ấy vẫn còn nguyên sơ, chưa được khai thác.

Đồng hành cùng các chuyên gia, Hồ Thanh Tuấn không chỉ say mê vẻ đẹp của ngọc trai mà còn nhìn thấy một tương lai có thể viết lại - tương lai của ngành ngọc trai Việt Nam, nếu có người đủ bản lĩnh dấn thân. Từ người hỗ trợ, anh trở thành học viên miệt mài rồi cộng sự thực thụ. Trong suốt 8 năm, anh được đào tạo bài bản về kỹ thuật nuôi cấy, xử lý xà cừ, ghép nhân, chăm sóc trai, chế tác trang sức, vận hành chuỗi cung ứng, điều hành thương hiệu - tất cả theo quy trình nghiêm ngặt chuẩn châu Âu.

Khoảng thời gian ấy, tuy gian khổ - sống xa nhà, ăn ở trong lán trại, ngày ngày lặn biển và làm việc chân tay - nhưng lại là những năm tháng quý giá nhất. Ở đó, anh học cách lắng nghe tiếng biển, tiếng trai và cả tiếng lòng mình. Chính tại đây, anh thực sự hiểu thế nào là lao động bằng cả trái tim vì một lý tưởng lớn hơn bản thân.

Thế rồi năm 2008, khủng hoảng tài chính toàn cầu khiến đối tác Pháp buộc rút lui, dự án dừng lại. Cơ sở vật chất tan biến, công sức tám năm hóa thành bọt nước. Hồ Thanh Tuấn trở về gần như trắng tay: nghề cũ không thể quay lại, nghề mới chưa đủ tư cách để đứng tên. Anh rơi vào trạng thái bơ vơ, cô độc và tuyệt vọng - nhưng chính nơi tận cùng ấy lại là điểm khởi đầu cho hành trình vươn lên bằng ý chí và khát vọng.

“Lúc ấy, tôi như đứng trước ngã ba không lối thoát. Một phần muốn buông xuôi để làm lại cuộc đời theo hướng dễ dàng hơn, một phần khác trong tôi không cho phép mình từ bỏ sau ngần ấy năm đã đổ mồ hôi và cả máu cho nghề,” anh Tuấn tâm sự.

Sau nhiều đêm thức trắng, đắn đo và suy nghĩ, anh quyết định chọn làm lại từ đầu nhưng lần này không phải với tư cách người học nghề, mà là người kiến tạo. Không còn những người thầy Pháp hướng dẫn, không còn hệ thống hậu thuẫn, không còn tài chính hỗ trợ mà có một con người nhiệt huyết với hai bàn tay, một trái tim đã lỡ yêu đại dương với màu xanh nước biển và những con sóng vô tận, một giấc mơ còn dang dở đó là xây dựng ngành ngọc trai Việt theo cách mà chưa ai làm.

Giấc mơ ngọc Việt từ đôi tay trắng

Không vốn, không chỗ dựa, không cơ sở vật chất, Hồ Thanh Tuấn bắt đầu hành trình khởi nghiệp bằng những gì ít ỏi còn lại. Đó là những viên ngọc thô và một tinh thần không chịu khuất phục. Anh tự tay mày mò chế tác, ứng dụng kỹ thuật cao trong chế tác kim hoàn đã học, rồi rong ruổi khắp các khu du lịch, khách sạn, trung tâm thương mại để giới thiệu sản phẩm. Mỗi đơn hàng nhỏ là một tia hy vọng, mỗi khách hàng chấp nhận là một chiến thắng.

Anh không chạy theo xu hướng lấp lánh, xa hoa, mà lựa chọn sự tinh tế, một phong cách hoàng gia châu Âu được thổi hồn vào từng viên ngọc bởi đôi tay của một người thợ Việt. Với niềm tin vào chất lượng và cái tâm với nghề, anh từng bước tạo dựng được chỗ đứng trên thị trường. Có khách, có vốn, anh mở xưởng, rồi mở lại trang trại nuôi trai tại vùng biển Khánh Hòa, nơi có nguồn nước phù hợp để cho ra đời những viên ngọc chất lượng nhất.

Năm 2009, Công ty TNHH Ngọc trai Hoàng Gia chính thức ra đời, do Hồ Thanh Tuấn làm chủ tịch. Đây không chỉ là tên một công ty, mà còn chứa đựng tuyên ngôn về khát vọng khôi phục, chấn hưng một nghề đã bị rơi vào lãng quên. Khi được hỏi vì sao chọn cái tên “Hoàng Gia”, anh kể rằng từ thời phong kiến, ngọc trai từng là cống phẩm dâng vua, vật quý để ngoại giao giữa các quốc gia. 

Nhưng người thực sự đeo ngọc lại là hoàng hậu, biểu tượng của vẻ đẹp, sự tinh tế và quyền uy nhưng cũng đầy kiêu sa mềm mại của một đất nước. Vì vậy để tiếp tục sứ mệnh đó, anh muốn làm ra các sản phẩm độc đáo từ ngọc trai để làm quà tặng bang giao giữa các nước. Đồng thời, mở rộng hơn giá trị của ngọc trai để tất cả phụ nữ trên thế giới đều có thể sử dụng món quà vô giá mà tạo hóa đã ban tặng cho con người từ lòng đại dương. Với hai sứ mệnh từ lịch sử và từ khát vọng hiện đại cùng tồn tại song song đã tạo ra ý nghĩa của cái tên ngọc trai Hoàng Gia.

Logo chim phượng hoàng cách điệu của thương hiệu cũng mang dụng ý ấy, không chỉ để tôn vinh vẻ đẹp cao quý của người phụ nữ, mà còn để tái hiện khí chất văn hóa phương Đông nơi sự sang trọng không phô trương mà lặng lẽ tỏa sáng.

Thế nhưng, Hồ Thanh Tuấn không dừng lại ở những viên ngọc làm đẹp. Ngọc trai Hoàng Gia của anh muốn kể chuyện. Một câu chuyện về lịch sử, văn hóa, bản sắc dân tộc thông qua từng sản phẩm. Và rồi một ý tưởng táo bạo xuất hiện, khắc họa văn hóa Việt ngay từ khâu nuôi cấy ngọc. Sau hàng trăm lần thất bại, thử nghiệm với đủ phương pháp, áp suất, nhiệt độ… cuối cùng Hồ Thanh Tuấn cũng thành công với ngọc trai có hoa văn trống đồng. Đó là viên ngọc đầu tiên trên thế giới có hoa văn trống đồng Đông Sơn ngay từ bên trong mà không phải là chạm khắc sau cùng.

Một viên ngọc nhỏ nhưng mang theo cả chiều dài văn hóa, lịch sử. Và không ngờ, chính bài báo đầu tiên viết về sản phẩm này lại lọt vào tầm mắt của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, mở ra một bước ngoặt với anh và Ngọc trai Hoàng Gia. Năm 2015, khi Việt Nam chuẩn bị đón chuyến thăm của Chủ tịch nước Trung Quốc, ông Tập Cận Bình và phu nhân, chính Hồ Thanh Tuấn đã được chọn để chế tác món quà ngoại giao đặc biệt. 

Đó là bộ trang sức ngọc trai khắc hoa văn trống đồng không chỉ thể hiện chiều sâu văn hóa dân tộc, mà theo yêu cầu của Ban đối ngoại trung ương lúc đó bộ quà tặng phải đáp ứng đủ 3 tiêu chí; là sản phẩm được sản xuất hoàn toàn tại Việt Nam, từ khâu nuôi cấy đến chế tác, không hề nhập khẩu, sản phẩm phải thể hiện được yếu tố văn hóa dân tộc và điều đặc biệt hơn cả là sản phẩm phải hàm chứa hoặc mang thông điệp biển đông. 

Thật trùng hợp ngọc trai trống đồng do anh sáng chế được nuôi cấy và chế tác ngay trên vùng biển Khánh Hòa, là chính địa phương có huyện đảo Trường Sa, đây không chỉ là niềm tự hào của Hồ Thanh Tuấn, Ngọc trai Hoàng Gia mà còn cả nghề ngọc trai từng bị lãng quên. 

Từ đó, hành trình mang ngọc trai Việt trở thành sứ giả văn hóa trong các nghi lễ ngoại giao cấp cao chính thức bắt đầu. Một năm sau, vào năm 2016, Hồ Thanh Tuấn tiếp tục được vinh dự chế tác bộ trang sức dành cho đệ nhất phu nhân Tổng thống Mỹ, bà Michelle Obama. Không chỉ có vậy, năm 2017 trong dịp Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe sang thăm Việt Nam, Hồ Thanh Tuấn tiếp tục thành công khi chế tác một chiếc trâm cài áo hình hoa sen, Quốc hoa Việt Nam với nhụy sen là viên ngọc trai trống đồng độc đáo.

Những món quà cùng chung một sứ mệnh là đưa hình ảnh Việt Nam ra thế giới thông qua sự tinh tế của viên ngọc và chiều sâu của văn hóa. Đằng sau mỗi món quà là một câu chuyện văn hóa được gửi gắm đậm nét nhưng không phô trương, sắc sảo và đầy tinh tế. Những viên ngọc đó không đơn thuần là trang sức mà là sứ giả của bản sắc Việt trên thị trường và trên trường quốc tế.

Khát vọng nâng tầm ngành kim hoàn Việt

Với Hồ Thanh Tuấn, mỗi viên ngọc không đơn thuần là một sản phẩm trang sức, mà là một sinh thể sống động, một hành trình lặng lẽ của sự chịu đựng và chuyển hóa. Ngọc trai, loại trang sức quý duy nhất được sinh ra từ một sinh vật sống, vẻ đẹp được kết tinh từ sự kiên trì, bền bỉ. Khi bị dị vật xâm nhập, con trai không từ bỏ mà âm thầm tiết lớp xà cừ bao bọc từng lớp, từng lớp, bền bỉ và kiên nhẫn cho đến khi biến thành viên ngọc lấp lánh.

Câu chuyện của viên ngọc, với Hồ Thanh Tuấn cũng là chính là hành trình của đời mình, từ những năm tháng mất phương hướng sau khủng hoảng, đến khi dấn thân học nghề, sáng chế kỹ thuật mới và từng bước kiến tạo nên một thương hiệu truyền cảm hứng cho cả một ngành nghề.

Không chỉ là người chế tác, anh còn là người Việt đầu tiên được cấp bằng sáng chế cho kỹ thuật khắc hoa văn chi tiết lên nhân ngọc và thanh công trong phương pháp nuôi cấy ra loại ngọc hoa văn mới cho thế giới. 

Đây là kỹ thuật kết hợp giữa khoa học và nghệ thuật, đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về sinh học, tay nghề tinh xảo, óc thẩm mỹ và cả trực giác văn hóa. Bởi không chỉ đơn thuần tạo hình, mỗi viên ngọc dưới bàn tay anh đều phải kể được một câu chuyện độc bản và không thể sao chép.

“Chạm ngọc bằng trái tim”, đó là cách mà Hồ Thanh Tuấn định nghĩa công việc của mình. Với anh, giá trị của ngọc trai không nằm ở độ lớn, độ tròn hay màu sắc mà ở cái hồn mà nó mang. Bởi không có viên ngọc nào giống viên nào kể cả dưới kính hiển vi. 

Sự độc nhất ấy không chỉ tạo nên vẻ đẹp vật lý, mà còn khơi gợi một chiều sâu cảm xúc như chính con người, chỉ sau những thử thách và tổn thương, mới thật sự tỏa sáng. Và có lẽ, cũng chính vì vậy mà ngọc trai dưới bàn tay của Hồ Thanh Tuấn không còn là một món trang sức mà đã trở thành một biểu tượng sống động của nghị lực, của văn hóa và của niềm tin vào vẻ đẹp bền bỉ mang tên Việt Nam.

Ở vai trò Phó chủ tịch Hội Kim hoàn TP.HCM, anh không ngừng trăn trở với các rào cản phát triển ngành: thủ tục nhập khẩu nguyên liệu còn rườm rà, cơ chế chưa thông thoáng khiến doanh nghiệp Việt khó tiếp cận thị trường toàn cầu, thua thiệt trước các đối thủ Trung Quốc. Nhưng anh vẫn tin nếu chính sách kịp thời thay đổi, Việt Nam có thể vươn lên tầm cao mới bởi “ta có tay nghề, có văn hóa và có những người dám đi đến tận cùng để tìm vẻ đẹp”.

Mới đây, dự án Ngọc trai sông Mê Kông tại Đồng Tháp được anh triển khai với tâm huyết lớn. Hồ Thanh Tuấn kỳ vọng nơi đây sẽ trở thành trung tâm ngọc trai nội địa lớn nhất miền Tây. Đây không chỉ là nơi sản xuất, mà còn là điểm đến trải nghiệm, nơi du khách có thể “chạm vào ngọc để nghe những câu chuyện văn hoá, lịch sử Việt.”

“Con đường” 20 năm của Hồ Thanh Tuấn là một hành trình của niềm tin: Việt Nam không chỉ có thể làm ra sản phẩm đẹp, mà còn có thể khiến thế giới lắng nghe bằng chính những câu chuyện văn hóa của mình. Và trong hành trình ấy, viên ngọc trai Hoàng Gia với dáng vẻ lặng lẽ, nhưng lấp lánh khí chất phương Đông chính là một biểu tượng rực rỡ nhất cho khát vọng mang tên Việt Nam.

Bài viết đăng trên Đặc san TheLEADER với chủ đề PHỤNG SỰ xuất bản tháng 8-2025. Đặc san dày 196 trang, gồm 4 phần: Chính sách phụng sự, Lãnh đạo phụng sự, Doanh nghiệp phụng sự và Báo chí phụng sự.

Tạp chí điện tử Nhà Quản Trị - TheLEADER
Tòa soạn thường trực: Tầng 2, tòa nhà số 5 ngõ 535 Kim Mã, phường Giảng Võ, Hà Nội
Điện thoại: (024) 6687 6808 - Hotline: 08887 08817


Văn phòng đại diện tại Thành phố Hồ Chí Minh
Địa chỉ: Lầu 2, tòa nhà VNO, số 29 Huỳnh Văn Bánh, phường Phú Nhuận, TP.HCM
Điện thoại: 08867 08817