Giải mã con số tăng trưởng kỷ lục của kinh tế Việt Nam năm 2018
Số liệu công bố của Tổng cục Thống kê cho thấy kinh tế Việt Nam quý IV/2018 tăng trưởng ở mức 7,31%. Tính chung cả năm 2018, GDP ước tăng 7,08%, mức tăng cao nhất sau khủng hoảng tài chính 2008 - 2009.
Lý giải về con số tăng trưởng kỷ lục này, tại buổi Tọa đàm "Công bố Báo cáo Kinh tế Vĩ mô quý IV và cả năm 2018" do Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) tổ chức, TS. Nguyễn Đức Thành Viện trưởng VEPR cho rằng, chu kì tăng trưởng đi lên của kinh tế Việt Nam từ năm 2013 vẫn đang được duy tri suốt 5 năm qua.
Trong đó, ngành bán buôn và bán lẻ trong năm 2018 tiếp tục là ngành tăng trưởng nhanh nhất khu vực chiếm 8,51% và đóng góp nhiều nhất vào mức tăng trưởng chung của nền kinh tế (0,92%). Các ngành khác như hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm, dịch vụ lưu trú và ăn uống, hoạt động kinh doanh bất động sản cũng đóng góp đáng kể.
Đáng chú ý, du lịch tiếp tục là điểm sáng với lượng khách quốc tế tới Việt Nam năm 2018 đã vượt qua con số 15 triệu, tăng gần 20% so với năm 2017, theo số liệu từ Tổng cục Du lịch.
Khu vực nông, lâm, ngư nghiệp chứng kiến sự phục hồi vững chắc với những yếu tố thuận lợi từ thời tiết và thị trường thế giới. Mức tăng trưởng 3,76% là mức tăng cao nhất trong giai đoạn 2012-2018. Trong đó, ngành thuỷ sản, đặc biệt là nuôi cá tra, vẫn tiếp tục là điểm sáng của khu vực này nhờ thị trường tiêu thụ tăng trưởng mạnh.
Trong khi đó, khu vực công nghiệp và xây dựng năm 2018 có mức tăng khá 8,85%, cao hơn tương đối nhiều so với cùng kỳ các năm trước (2016: 7,57%; 2017: 8,00%).
Theo ông Thành, đây cũng là khu vực đóng góp nhiều nhất cho tăng trưởng chung của nền kinh tế. Ngành công nghiệp chế tác với đầu tàu Samsung tiếp tục là động lực tăng trưởng chính của khu vực này với mức tăng cao 12,98%.
Đáng chú ý, thặng dư thương mại đạt kỷ lục, thương mại quý IV tiếp tục có những bước tiến tích cực, tuy không còn ghi nhận mức tăng trưởng cao như cùng kỳ các năm trước. Cụ thể, xuất khẩu và nhập khẩu lần lượt tăng 9,2% và 13,7% so với cùng kỳ năm 2017. Đây cũng là quý thứ sáu liên tiếp Việt Nam có thặng dư thương mại và đạt 0,9 tỷ USD.
Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa cả năm 2018 ước đạt 244,72 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu tới từ nhóm doanh nghiệp FDI chiếm tỷ trọng chủ yếu. Xuất khẩu từ khu vực này đạt 175,52 tỷ USD, chiếm 71,7% tổng kim ngạch và tăng 13,1% so với cùng kỳ năm 2017. Xuất khẩu từ khu vực trong nước cũng có sự cải thiện đáng kể khi tăng đến 18,2%.
Trong khi đó, tổng kim ngạch nhập khẩu năm 2018 tăng trưởng khoảng 12,5% và ước đạt 237,51 tỷ USD. Trong đó, nhập khẩu của khu vực FDI chiếm 142,71 tỷ USD và khu vực trong nước là 94,80 tỷ USD. Điều này dẫn tới tình trạng xuất siêu 32,81 tỷ USD của khu vực vốn đầu tư nước ngoài và nhập siêu 25,60 tỷ USD của khu vực trong nước trong năm 2018.
"Tuy nhiên, việc kinh tế Việt Nam nói chung và khu vực xuất khẩu nói riêng phụ thuộc quá lớn vào khu vực FDI cũng chính là điểm yếu của nền kinh tế. Đặc biệt, thành tích xuất khẩu của khu vực FDI lại chịu chi phối bởi một số doanh nghiệp lớn như Samsung khi chỉ riêng xuất khẩu điện thoại và linh kiện ước chiếm 20% tổng kim ngạch xuất khẩu cả năm", ông Thành nhấn mạnh.
Về những điểm sáng của kinh tế Việt Nam 2018, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cũng cho rằng, doanh nghiệp tư nhân trong năm vừa qua cũng đã có nhiều bước phát triển tích cực đóng góp lớn cho tăng trưởng kinh tế chung của đất nước. Điển hình như việc khu vực doanh nghiệp tư nhân có hai tỷ phủ mới là ông Trần Bá Dương, Chủ tịch HĐQT Ô tô Trường Hải và ông Trần Đình Long, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hoà Phát.
Bên cạnh đó, nhiều dự án lớn của doanh nghiệp tư nhân như Vinfast, Sân bay quốc tế Vân Đồn của Sungroup đang cho thấy sự vươn lên mạnh mẽ của các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam.
Trước đây, các doanh nghiệp lớn của Việt Nam hầu hết đều đầu tư rất nhiều vào bất động sản nhưng hiện nay họ đã đầu tư sang công nghệ, công nghiệp, cơ sở hạ tầng và các lĩnh vưc khác, đây là điều đáng hoan nghênh của nền kinh tế, bà Lan nhận định.
Mặt khác, theo bà Lan, ngoài việc xuất khẩu tăng dựa vào khu vực FDI thì xuất khẩu của các doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu có sự chuyển dịch tăng 17%. Đặc biệt là xuất khẩu nông sản, các mặt hàng dệt may, da giày, gỗ đã đóng góp vào tăng trường.
Kinh tế Việt Nam trong dài hạn vẫn sẽ tiếp tục phụ thuộc vào FDI
Về triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2019, ông Thành cho rằng, mục tiêu tăng trưởng 6,6 - 6,8% của Quốc hội là có thể đạt được. Thậm chí, chỉ tiêu về tăng trưởng GDP hoàn toàn có thể vượt qua trong bối cảnh Việt Nam đang hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung
Ông Thành dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế sẽ đạt 6,9%, tăng 0,1% so với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2019 được Quốc hội khóa XIV thông qua. Tuy nhiên, triển vọng tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong dài hạn sẽ tiếp tục phụ thuộc vào FDI, kết quả gỡ bỏ rào cản thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước.
Trong bối cảnh đó, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước nên đặt nhiệm vụ trọng tâm là thu gọn đầu mối quản lý, xóa bỏ các lực cản để từ đó thúc đẩy tiến trình cổ phần hóa, thay vì sa đà vào việc cố gắng bảo vệ và duy trì khu vực doanh nghiệp nhà nước vốn dĩ không thể hoạt động hiệu quả bằng khu vực tư nhân.
Hoạt động thương mại và đầu tư quốc tế được kỳ vọng sẽ khởi sắc nếu các hiệp định thương mại tự do như CPTPP và EU chính thức được thông qua. Ngoài ra, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đang đặt Việt Nam trước một cơ hội lớn hiếm hoi trước xu hướng rời bỏ Trung Quốc của chuỗi cung ứng sản xuất.
Tuy nhiên, để cơ hội trở thành hiện thực đòi hỏi rất nhiều ở việc cải thiện môi trường thể chế, kinh doanh và chất lượng lao động trong nước của Việt Nam. Có như vậy, Việt Nam mới tìm được các động lực mới để tăng trưởng, ông Thành nhận định.
