Chuyển cao tốc Bắc - Nam sang đầu tư công: Cần cam kết đảm bảo tiến độ

Theo tờ trình điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020, Chính phủ đã kiến nghị điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án và đề xuất chuyển đổi 3 dự án thành phần (Mai Sơn - Quốc lộ 45, Vĩnh Hảo- Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây) từ đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) sang đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công và bổ sung 23.461 tỷ đồng vốn Nhà nước.

Hai lý do để Chính phủ đưa ra kiến nghị này: Thứ nhất, theo kết quả sơ tuyển, 7/8 dự án thành phần có từ 2 nhà đầu tư trở lên đã qua vòng sơ tuyển; 1 dự án thành phần (Vĩnh Hảo - Phan Thiết) không có nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển. 

Tuy nhiên, Chính phủ cho rằng các nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển chủ yếu là các nhà thầu có năng lực thi công tốt nhưng không có thế mạnh tài chính. Do đó, mặc dù đã qua vòng sơ tuyển nhưng có thể sẽ khó lựa chọn được nhà đầu tư khi tổ chức đấu thầu do nhà đầu tư khó có thể huy động được nguồn vốn tín dụng. 

Trường hợp đấu thầu không thành công mới báo cáo Quốc hội xin chuyển đổi hình thức đầu tư thì có thể đến năm 2022 mới triển khai thi công được.

Thứ hai, việc chuyển đổi hình thức đầu tư từ PPP sang đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công sẽ góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công, hỗ trợ tăng trưởng, đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội.

Về vấn đề này, theo ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đa số ý kiến thành viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cơ bản nhất trí với sự cần thiết phải điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án và thống nhất chuyển đổi 3 dự án thành phần từ đầu tư theo phương thức PPP sang đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công, đồng thời tiếp tục thực hiện đầu tư theo phương thức PPP đối với 5 dự án thành phần còn lại.

Việc lựa chọn các dự án thành phần nêu trên cũng phù hợp khi dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết đến nay không có nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển, do đó cần thiết phải chuyển đổi.

Đối với việc lựa chọn dự án Mai Sơn - Quốc Lộ 45 và dự án Phan Thiết - Dầu Giây, mặc dù đã có nhà đầu tư qua vòng sơ tuyển, nhưng do 2 dự án thành phần này có tỉ lệ vốn Nhà nước tham gia ít, cần huy động số vốn lớn, nhất là vốn tín dụng, nên việc lựa chọn được nhà đầu tư có thể gặp khó khăn.

“Việc chuyển đổi hai dự án thành phần này sang hình thức đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công sẽ bảo đảm khả năng thành công cho các dự án thành phần này. Đây cũng là hai dự án kết nối các trung tâm kinh tế lớn của đất nước là Hà Nội và TP. HCM, giải quyết được tình trạng quá tải trên tuyến Quốc lộ 1 đoạn Dầu Giây - Phan Thiết (Quốc lộ 1 có hai làn xe)”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết.

Cần có cam kết chuyển đổi hình thức đầu tư sẽ bảo đảm tiến độ

Ủng hộ Chính phủ về việc lựa chọn một số tuyến trong dự án đường cao tốc Bắc – Nam phía Đông để chuyển đổi hình thức đầu tư, song Tổng thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho rằng, tờ trình của Chính phủ chưa thực sự thuyết phục. Ví dụ như việc Chính phủ cho rằng qua sơ tuyển cho thấy các nhà đầu tư tuy có năng lực thi công tốt nhưng tiềm lực về tài chính không phải là thế mạnh; trong khi đó qua trao đổi với các nhà đầu tư thì đều có cam kết về nguồn lực thực hiện.

Bên cạnh đó, việc Chính phủ cho rằng khó chọn nhà đầu tư sau đấu thầu; hay như Chính phủ nhận định chuyển đổi hình thức đầu tư để đẩy nhanh tiến độ thi công dự án trong khi thực tế triển khai các công trình lớn cho thấy các dự án do tư nhân thực hiện tiến độ nhanh hơn rất nhiều so với dự án do nhà nước đầu tư. 

Ông Phúc lấy dẫn chứng từ dự án sân bay Vân Đồn và dự án sân bay Long Thành để chứng minh cho thực trạng này và đề nghị Chính phủ cam kết về việc thực hiện chuyển đổi hình thức đầu tư sẽ bảo đảm tiến độ.

Cùng quan điểm, đại biểu Đỗ Văn Sinh (Quảng Trị) cho biết, tại kỳ họp này Quốc hội sẽ xem xét thông qua dự án Luật PPP với nhiều cơ chế đối mới như bảo đảm cân đối ngoại tệ và chia sẻ rủi ro do sự thay đổi quy hoạch, chính sách, pháp luật của nhà nước để thu hút đầu tư từ xã hội nhưng nay lại chuyển đổi hình thức đầu tư từ PPP sang đầu tư công thì liệu mục tiêu của luật có đạt được.

Hơn nữa, với lý do Chính phủ đề xuất chuyển đổi hình thức đầu tư là do việc triển khai các dự án đã rất chậm, đại biểu Đỗ Văn Sinh cho rằng, nguyên nhân chủ yếu là do cách triển khai thực hiện có vấn đề.

Về một số đoạn đường Chính phủ đề xuất chuyển đổi hình thức đầu tư, theo ông Sinh, đoạn Mai Sơn - Quốc lộ 45 và đoạn Phan Thiết - Dầu Giây là những đoạn có lưu lượng xe rất lớn, giá trị thương mại tốt nếu để đầu tư theo hình thứ PPP thì rất có tiềm năng. Trong khi đó, nếu đầu tư bằng vốn đầu tư công thì đây là hai đoạn có số vốn đầu tư lớn nhất. 

Điều này đi ngược với chủ trương và tinh thần của Luật PPP. Việc chuyển đổi hình thức đầu tư này cũng sẽ ảnh hưởng đến uy tín của Nhà nước đối với nhà đầu tư. Cùng với thực trạng chất lượng tiến độ triển khai các công trình hiện nay cũng khó lòng thuyết phục.

Do đó, ông đề nghị Chính phủ xem xét lại để bảo đảm thực hiện chuyển đổi hình thức đầu tư sao cho khoa học, khách quan, hiệu quả. Nếu chuyển đổi hình thức đầu thì thì nên chọn những dự án không có nhà đầu tư tham gia, lưu lượng xe thấp.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng khẳng định, đất nước đang trong quá trình phát triển, nhu cầu đầu tư hạ tầng là rất lớn. Việc triển khai dự án cao tốc Bắc - Nam mang lại nhiều lợi ích lớn, 60% dân số được hưởng lợi, kết nối nhiều hạ tầng sân bay, cảng biển, khu du lịch, văn hóa và góp phần đảm bảo quốc phòng an ninh.

Nước nào muốn phát triển đều phải làm cao tốc rất nhanh nên cần phải làm, làm sớm đường cao tốc và không còn lý do gì để chậm trễ nữa. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư khẳng định chủ trương đã có, quy hoạch có, tiền cũng bố trí được đủ, phần khó khăn nhất là giải phóng mặt bằng hiện nay cũng đã thực hiện được 74% và dự kiến đến quý III/2020 sẽ hoàn thiện việc giải phóng mặt bằng. 

Việc Chính phủ đã xác định tiêu chí lựa chọn các dự án chuyển đổi sang đầu tư công rất rõ ràng. Nếu chuyển đổi hình thức đầu tư đối với 3 dự án thành phần như Chính phủ trình thì dự kiến tháng 8/2020 có thể thi công, ông Dũng nhấn mạnh.