Gia tăng chi phí nhân sự, thiếu nguồn cung nhân lực có trình độ và thiếu hụt nhân lực có kỹ năng hoặc kinh nghiệm là những thách thức chủ yếu về nhân sự mà các doanh nghiệp Nhật ở Việt Nam phải đối mặt, theo một báo cáo nghiên cứu thực trạng phát triển nguồn nhân lực công nghiệp Việt Nam do JICA thực hiện.
Chi phí nhân sự được xếp là thách thức phổ biến nhất và ngày càng gay gắt hơn, đặc biệt trong ngành công nghệ thông tin.
Các công ty Nhật Bản tại Việt Nam đang phải đối mặt với thách thức về chi phí nhân sự ngày càng tăng, nguồn cung nhân lực không đủ, đặc biệt là cho các vị trí quản lý cấp trung.Bên cạnh đó, ngành công nghệ thông tin cũng đang đối mặt với sự thiếu hụt lớn về nguồn nhân lực có tay nghề cao, trong khi các doanh nghiệp sản xuất và xây dựng chủ yếu gặp tình trạng thiếu lao động. Lao động chưa đáp ứng được yêu cầu kỹ năng làm việc thực tế, đặc biệt là với lao động phổ thông.
Theo xu hướng chung, các công ty Nhật Bản tại Việt Nam cũng phải đối mặt với thách thức về chi phí nhân sự ngày càng tăng, nguồn cung nhân lực không đủ, đặc biệt là cho các vị trí quản lý cấp trung.
Các công ty lớn gặp khó khăn hơn trong việc tuyển dụng đủ lao động do số lượng tuyển dụng lớn, đặc biệt là tuyển dụng trong thời gian cao điểm. JICA cho biết, theo ý kiến của một số hiệp hội Nhật Bản tại Việt Nam, tình trạng thiếu nhân lực cấp quản lý địa phương được dự báo sẽ còn nghiêm trọng hơn đối với các doanh nghiệp Nhật Bản trong thời gian tới.
Yêu cầu mới với nhân lực công nghiệp
Theo nghiên cứu của JICA, do ảnh hưởng của xã hội già hóa và chi phí lao động tăng cao, Việt Nam sẽ sớm đánh mất lợi thế so sánh hiện tại về lao động giá rẻ. Ngoài ra, năng suất lao động ở Việt Nam còn thấp nhưng khi quá trình số hóa ngày càng được thúc đẩy, việc cần phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng cao và có khả năng sáng tạo để xây dựng năng lực cạnh tranh là rất cần thiết.
Trong bối cảnh mới, doanh nghiệp ở mọi lĩnh vực đều cần nhân sự có các kỹ năng mềm như làm việc nhóm và khả năng giải quyết vấn đề. Bên cạnh các kỹ năng cần thiết như kỹ thuật, kiến thức chuyên môn và ngôn ngữ, yêu cầu đối với nhân sự trong tương lai còn có khả năng giải quyết vấn đề, kiến thức công nghệ thông tin – truyền thông, khả năng học tập chủ động, kỹ năng sáng tạo.
Kỹ năng mềm là yêu cầu được ưu tiên hàng đầu đối với người lao động hiện nay, dù ở bất kỳ vị trí nhân sự nào. Đặc biệt, đối với cấp độ quản lý, các kỹ năng liên quan tới quản lý gồm kỹ năng lãnh đạo, kỹ năng quản lý tổ chức và kỹ năng đàm phán là yêu cầu bắt buộc.
Trong khi đó, đối với các vị trí nhân viên kỹ thuật, nhân sự chuyên môn thì kiến thức và kỹ năng ngành quan trọng hơn, sau đó là yêu cầu kỹ năng mềm liên quan tới năng lực hợp tác, làm việc nhóm và kỹ năng giải quyết vấn đề.
Các doanh nghiệp tham gia nghiên cứu của JICA cũng cho biết, điểm yếu lớn nhất của sinh viên tốt nghiệp đại học là thiếu các kỹ năng mềm, kỹ năng nhận thức nâng cao và kỹ năng chuyên ngành.
Hầu hết sinh viên tốt nghiệp đại học thường có kiến thức cơ bản, khả năng ngôn ngữ và kỹ năng công nghệ thông tin, những điều này dường như giúp họ đứng ở vạch xuất phát nhưng chưa đủ cho yêu cầu công việc thực tế. Mặc khác, sinh viên tốt nghiệp còn thiếu kỹ năng giải quyết vấn đề và kỹ năng kỹ thuật so với nhu cầu của doanh nghiệp.
Do đó, hầu hết người sử dụng lao động cần phải nỗ lực tổ chức các hoạt động đào tạo tại chỗ cho nhân sự được tuyển dụng. Bên cạnh đó, các xu hướng phát triển công nghiệp toàn cầu được cho là có ảnh hưởng đến nhu cầu nhân sự trong tất cả các ngành.
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số có ảnh hưởng lớn nhất đến ngành công nghệ thông tin và dịch vụ, đòi hỏi nhân viên tương lai phải nâng cao kỹ năng công nghệ thông tin, năng lực thích ứng và linh hoạt.
Yêu cầu nhân sự trong ngành sản xuất công nghiệp sẽ chịu ảnh hưởng bởi xu hướng đẩy mạnh tự động hóa, do đó dẫn tới nhu cầu về cả nâng cao kỹ năng và đào tạo lại kỹ năng cho người lao động. Trong khi đó, việc chuỗi giá trị toàn cầu sẽ dẫn đến sự cạnh tranh ngày càng tăng trong việc tuyển dụng lao động kỹ năng thấp và nhân sự cấp trung.
Trong tương lai, 5 yêu cầu hàng đầu là kỹ năng kỹ thuật/chuyên ngành, kỹ năng giải quyết vấn đề, kiến thức và kỹ năng công nghệ thông tin – truyền thông, ngôn ngữ tiếng Anh, và kỹ năng học tập chủ động.
Dưới ảnh hưởng của xu hướng toàn cầu và công nghiệp, các kỹ năng chuyên môn kỹ thuật vẫn được ưu tiên hàng đầu trong khi các kỹ năng nhận thức vẫn có tầm quan trọng cao. Bên cạnh đó, kỹ năng sáng tạo nổi lên như một trong những yêu cầu kỹ năng quan trọng nhất đối với thị trường lao động trong tương lai.
Đối với yêu cầu về bằng cấp, hiện nay, bằng tốt nghiệp đại học là yêu cầu phổ biến nhất đối với các cấp quản lý, nhân viên kỹ thuật/nghiệp vụ và nhân viên văn phòng. Trong khi đó, bằng cấp giáo dục nghề nghiệp chưa được các nhà tuyển dụng hiện nay coi trọng, hầu hết công ty được khảo sát không yêu cầu bất kỳ bằng cấp nghề nào khi tuyển dụng lao động phổ thông/công nhân.
Tuy nhiên, trong tương lai, yêu cầu bằng cấp cũng sẽ trở nên quan trọng hơn khi các doanh nghiệp cho thấy yêu cầu cao hơn về bằng cấp trình độ ở tất cả các nhóm nhân sự; trình độ trên đại học được yêu cầu cao hơn đối với cán bộ quản lý, bằng cấp giáo dục nghề nghiệp được yêu cầu cao hơn đối với lao động phổ thông/công nhân.
