Theo kết quả khảo sát chỉ số công khai ngân sách tỉnh 2020 (POBI 2020), do Liên minh Minh bạch ngân sách (BTAP) chủ trì, Trung tâm Phát triển và hội nhập (CDI) và Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) thực hiện, điểm trung bình năm 2020 đạt 69,09 điểm trên tổng số 100 điểm, tăng 3,54 điểm so với năm 2019.
Nhóm công khai đầy đủ tài liệu và thông tin về ngân sách nhà nước bao gồm 27 tỉnh, tăng 3 tỉnh so với khảo sát trước. Số tỉnh công khai tương đối đầy đủ là 29 tỉnh, tăng 2 tỉnh.
Trong xếp hạng công khai ngân sách POBI 2020, Vĩnh Long là tỉnh đứng đầu bảng xếp hạng, đạt 93,68 điểm, tiếp theo là Đà Nẵng (92,26 điểm) – đại diện duy nhất của nhóm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương – nhóm có mức chi tiêu ngân sách hàng năm lớn.
Hà Nội năm 2020 đã cải thiện điểm số POBI, đạt 83,78 điểm, xếp thứ 13 trong khi TP.HCM, Hải Phòng, Cần Thơ nằm dưới ngưỡng trung bình.
Hai tỉnh công khai ít thông tin nhất trong kết quả xếp hạng POBI 2020 là Bình Phước (3,84 điểm) và Đắk Lắk (23,41 điểm).
Tỉnh Lạng Sơn năm 2019 đứng áp chót bảng xếp hạng thì năm 2020 đã vươn lên thứ 16 với 82,3 điểm, thuộc nhóm tỉnh công khai đầy đủ thông tin.
Nhiều tín hiệu tích cực
Kết quả khảo sát cho biết năm 2020 ghi nhận nhiều thực hành tốt về công khai ngân sách của 63 tỉnh thành.
Cụ thể, báo cáo ngân sách nhà nước dành cho công dân là tài liệu có sự cải thiện nhiều nhất về tính sẵn có. Mặc dù đây không phải là tài liệu bắt buộc phải công khai theo Luật Ngân sách Nhà nước 2015 nhưng đã có 22 tỉnh có công khai tài liệu này trong năm 2020, tăng 8 tỉnh so với năm 2019.
Kết quả POBI 2020 cho thấy sự tiến bộ vượt bậc về tính thuận tiện khi 100% số tỉnh có thư mục công khai ngân sách và đa số các tài liệu được công khai dưới dạng Word/Excel hoặc định dạng PDF, dễ dàng sử dụng và chuyển đổi.
Năm 2020 là năm đầu tiên thực hiện khảo sát về tính liên tục của các tài liệu được công khai.
Kết quả khảo sát cho thấy có 49 tỉnh công bố tài liệu dự toán ngân sách tỉnh trình Hội đồng Nhân dân (HĐND) tỉnh liên tục trong ba năm, 52 tỉnh công bố tài liệu dự toán được HĐND tỉnh quyết định được duyệt liên tục trong ba năm.
Trong khi đó, có tới 51 tỉnh (80,95%) công bố báo cáo quyết toán ngân sách tỉnh đã được HĐND tỉnh phê chuẩn liên tục trong ba năm.
Trong số 5 tài liệu khuyến khích công khai (không tính điểm POBI 2020), tài liệu được các tỉnh công khai nhiều nhất là dự thảo kế hoạch tài chính tỉnh 5 năm 2021 – 2025 với 31 tỉnh có công bố.
Nỗ lực để cải thiện
Kết quả POBI 2020 cho thấy các tỉnh vẫn cần phải nỗ lực để tiếp tục cải thiện mức độ công khai minh bạch ngân sách và tạo cơ hội cho sự tham gia của người dân.
Cụ thể, về tính đầy đủ, mặc dù có sự cải thiện so với năm 2019, nhưng tài liệu dự thảo dự toán và dự toán được quyết định vẫn có số lượng các tỉnh công bố đầy đủ tương đối thấp, lần lượt chỉ là 26 và 28 tỉnh.
Đây là hai tài liệu rất quan trọng vì nó được sử dụng để lấy ý kiến góp ý không chỉ của các chuyên gia mà của cả người dân trong việc xây dựng dự toán ngân sách hàng năm của địa phương.
Bên cạnh đó, kết quả chấm POBI 2020 cho thấy vẫn còn có địa phương công bố thông tin không theo biểu mẫu của Thông tư 343.
Về tính tin cậy, kết quả khảo sát cho thấy việc lập dự toán ngân sách của các tỉnh chưa đảm bảo tin cậy cho quá trình thực hiện thực tế. Đặc biệt là đối với dự toán thu ngân sách, chỉ có 9 tỉnh có mức chênh lệch giữa số dự toán và số quyết toán dưới 5% trong khi có tới 35 tỉnh có mức chêch lệch trên 15%.
Tương tự như vậy, đối với dự toán chi đầu tư phát triển cũng chỉ có 8 tỉnh có mức chênh lệch dưới 5% và 35 tỉnh có mức chênh lệch trên 15%.
Về tính kịp thời, vẫn còn khoảng trên 20% số tỉnh chưa thực hiện đúng theo quy định, tức công bố chậm hơn so với thời hạn.
Về sự tham gia, nhìn chung các tỉnh vẫn ít tạo điều kiện để người dân tham gia vào quy trình ngân sách. Số điểm quy đổi trung bình của 63 tỉnh thành phố là 39.25 điểm, gần như không có sự cải thiện so với năm 2019 (38,02 điểm).
Chỉ có 25 trên tổng số 63 tỉnh có công khai quy chế/quy trình cung cấp thông tin cho người dân; 16 tỉnh/thành phố sử dụng các kênh mạng xã hội như Facebook, Zalo để dễ dàng hơn trong việc tương tác với người dân.
PGS.TS. Nguyễn Đức Thành, đại diện nhóm nghiên cứu, nhận định điểm tích cực năm nay là nhiều tỉnh trước đây thứ hạng rất thấp, chưa quan tâm thực hiện công khai minh bạch ngân sách thì năm 2020 đã có cải thiện đáng kể.
Ngoài ra nhóm điểm cao, nhóm các tỉnh có truyền thống công khai minh bạch ngân sách, tuân thủ luật ngân sách, thì vẫn giữ được phong độ ổn định.
Khảo sát POBI 2020 được thực hiện với sự tài trợ của Tổ chức Oxfam Việt Nam và Viện KAS tại Việt Nam.
Khảo sát được thực hiện hàng năm. Kết quả khảo sát là công cụ giúp các địa phương và cơ quan trung ương tham chiếu, đo lường mức độ công khai, minh bạch trong quản lý ngân sách nhà nước tại các tỉnh.
POBI cũng là công cụ hỗ trợ Việt Nam thực hiện cải cách hành chính và tài khoá tốt hơn, góp phần hoàn thành mục tiêu phát triển bền vững SDG 16 về minh bạch, giải trình có sự tham gia của người dân.
