Ngành thép là ngành công nghiệp nền tảng, vật liệu đầu vào cho các ngành kinh tế quan trọng của đất nước như cơ khí chế tạo, công nghiệp hỗ trợ… Bên cạnh đó, ngành này cũng đóng góp quan trọng cho quá trình dịch chuyển, đô thị hóa đất nước.
Tuy nhiên, “đến nay, ngành thép vẫn chưa đáp ứng tiềm năng hiện có”, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên nhận định tại buổi làm việc với các doanh nghiệp ngành thép ngày 27/5.
Nhu cầu thép của Việt Nam đều tăng ở mức 2 con số mỗi năm trong giai đoạn 2016 – 2020. Đáp ứng mức tăng ấy, sản lượng sản xuất thép của các doanh nghiệp trong nước cũng tăng mạnh theo từng năm.
Sản lượng phôi thép năm 2010 đã đạt khoảng 4,3 triệu tấn, đến năm 2016 đạt 7,8 triệu tấn và năm 2020 đạt 19,9 triệu tấn. Năng lực sản xuất toàn ngành năm vừa qua đạt khoảng 24 triệu tấn/năm.
Việt Nam đứng số 1 Đông Nam Á về sản xuất, tiêu thụ thép. Trên bản đồ thế giới, sản xuất thép thô đứng thứ 14.
Năng lực sản xuất của các nhà máy trong nước đáp ứng đủ nhu cầu thép xây dựng thông thường. Một số sản phẩm còn xuất khẩu cao như tôn mạ, ống thép, thép cuộn cán nguội.
Tuy nhiên, các chủng loại thép phục vụ lĩnh lực chế tạo, chế biến, cơ khí, công nghiệp hỗ trợ như thép cuộn cán nóng, thép hợp kim, thép chế tạo cơ khí, thép tấm cán nóng, thép tấm cán nguội… phần lớn còn phải nhập khẩu.
Đặc biệt, đối với thép cuộn cán nóng, chệnh lệch cung - cầu của mặt hàng này sẽ ngày càng lớn trong thời gian tới do nhu cầu thép phục vụ ngành cơ khí chế tạo và công nghiệp hỗ trợ ngày càng tăng.
Trong khi đó, công suất trong nước hiện đạt khoảng từ 5-6 triệu tấn. Năm 2020, Việt Nam đã nhập siêu thép cuộn cán nóng đến 9,3 triệu tấn, trong đó nhập khẩu 10 triệu tấn và xuất khẩu chỉ 0,7 triệu tấn. Do vậy, năm nay, Việt Nam sẽ vẫn tiếp tục phải nhập khẩu một lượng lớn thép cuộn cán nóng để phục vụ nhu cầu sản xuất trong nước.
Bên cạnh đó, nguồn nguyên liệu sản xuất đầu vào của ngành này đa phần phải nhập khẩu như quặng sắt, thép phế liệu, than mỡ luyện cốc, điện cực graphite… Do đó, giá thành sản phẩm sẽ phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố thị trường nước ngoài. Đây là thách thức lớn của ngành sản xuất thép trong thời gian tới khi thị trường quốc tế biến động.
Với vai trò đặc biệt của ngành công nghiệp này trong sự phát triển kinh tế, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh cần cơ chế, chính sách đủ mạnh và khả thi để có hướng đi rõ ràng cho ngành thép.
Theo đó, ông Trương Thanh Hoài, Cục trưởng Cục Công nghiệp đề xuất xây dựng nhà sản xuất thép thương hiệu Việt xứng tầm với quy mô trong khu vực cũng như trên thế giới.
Đồng thời khuyến khích các nhà đầu tư mới đầu tư Khu liên hợp sản xuất gang thép tại các vùng duyên hải, có cảng nước sâu nhằm đảm bảo nguồn cung thép cuộn cán nóng (thép HRC) cho tiêu thụ trong nước.
Đối với vấn đề thị trường, ông Hoài hy vọng mở rộng các thị trường nước ngoài đối với các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh; xuất khẩu các sản phẩm thép có giá trị gia tăng trong nước cao.
Ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch Hiệp hội thép Việt Nam đề xuất Bộ Công thương xây dựng chiến lược phát triển ngành thép thời gian tới gắn với nền kinh tế tuần hoàn, kinh tế số…
Là một trong những doanh nghiệp lớn của ngành thép Việt Nam, bên cạnh những thành công đạt được, Chủ tịch Tập đoàn Hòa Phát Trần Đình Long cho biết Tập đoàn cũng gặp một số khó khăn nhất định.
Ông đề xuất Bộ quan tâm đến vấn đề nhập khẩu quặng sắt và thép cuộn cán nóng HRC của doanh nghiệp thép. Đồng thời, ủng hộ doanh nghiệp ngành thép trong việc có ý kiến góp ý xây dựng bộ chỉ tiêu phù hợp, sát tình hình thực tế.
Đại diện tiếng nói của doanh nghiệp nhà nước, ông Nguyễn Đình Phúc, Tổng giám đốc Tổng công ty Thép Việt Nam đề xuất Bộ Công thương hỗ trợ tổng công ty phê duyệt sớm Quyết toán cổ phần hoá để hoàn thành việc quyết toán, đảm bảo tiến độ theo yêu cầu của Thủ tướng.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên tại cuộc họp ngày 27/5.7 giải pháp phát triển ngành thép theo hướng “đi tắt đón đầu”
Kế thừa những thành tựu trong công nghiệp sản xuất thép thời gian qua, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng cần đẩy mạnh phát triển theo hướng “đi tắt đón đầu”, ứng dụng những công nghệ mới, đáp ứng nhu cầu trong xây dựng, vừa đáp ứng nguyên liệu đầu vào quan trọng cho các ngành công nghiệp cơ khí chế tạo…
Từ những mục tiêu đó, Bộ trưởng nhấn mạnh 7 giải pháp:
Thứ nhất, tập trung nghiên cứu, xây dựng chiến lược, quy hoạch và chính sách đủ mạnh, đồng bộ, khả thi để thực hiện cho được các mục tiêu phát triển ngành thép, tạo tiền đề cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Thứ hai, tập trung phát triển công nghiệp khai thác, chế biến quặng và hình thành thị trường nguyên liệu thép lành mạnh.
Thứ ba, Hiệp hội Thép phải vươn lên làm vai trò “bà đỡ” cho các doanh nghiệp sản xuất thép trong nước, đồng thời đóng vai trò trọng tài để góp phần bình ổn thị trường thép, bảo đảm quyền lợi của 3 bên gồm Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Thứ tư, từng doanh nghiệp trong ngành sản xuất thép phải mạnh mẽ hơn trong tái cấu trúc doanh nghiệp của mình, xây dựng được các chiến lược phát triển trong ngắn hạn và dài hạn.
Thứ năm, từng bước hình thành quỹ đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước, nguồn xã hội hóa, sự đóng góp của các doanh nghiệp trong ngành thép để nghiên cứu đầu tư vào các phòng thí nghiệm, sản xuất ra những mặt hàng thép đặc biệt, đáp ứng được nguyên liệu đầu vào của các ngành công nghiệp chế tạo khác.
Thứ sáu, từng bước hình thành chuỗi doanh nghiệp sản xuất sản phẩm sau thép đặc biệt, không chỉ dừng lại nguyên liệu mà còn có thể là thành phẩm.
Thứ bảy, nghiên cứu, cân nhắc việc hình thành quỹ bình ổn giá thép trong tương lai, tạo cơ sở để giữ được ổn định thị trường thép.
