Khát vọng bầu trời và tầm nhìn của Bầu Hiển

Tốc độ tăng trưởng nhanh đồng thời cũng khiến các giới hạn về hạ tầng bộc lộ: Tân Sơn Nhất phải vận hành vượt thiết kế nhiều năm liền. Nội Bài chạm trần công suất, trong khi nhiều sân bay khu vực lại thiếu sức bật để mở rộng. Đặc biệt, hệ thống bảo dưỡng – sửa chữa – đại tu (MRO) trong nước gần như không đủ khả năng đáp ứng đội tàu bay gần 200 chiếc của Việt Nam.

Đáng chú ý, T&T Group đã sớm nhận ra những giới hạn này từ trước đó… gần 1 thập kỷ. Năm 2018, khi phần lớn doanh nghiệp tập trung vào cuộc đua mở đường bay, tập đoàn của Bầu Hiển lại lựa chọn tiếp cận hàng không từ khâu vận hành kỹ thuật – nơi phản ánh rõ nhất cấu trúc hạ tầng và khả năng chống chịu của hệ thống. Chính bước đi sớm và khác biệt này là nền tảng cho chiến lược mở rộng hệ sinh thái hàng không mà tập đoàn này đang theo đuổi.

Tầm nhìn sớm của T&T Group

2018 là thời điểm thị trường hàng không Việt Nam chứng kiến làn sóng tăng trưởng vàng. Sản lượng hành khách nội địa lúc này đã vượt mốc 70 triệu lượt. Các hãng bay đua nhau mở rộng quy mô đội tàu. Một làn sóng tìm kiếm cơ hội kim cương mới với hàng không bùng nổ. Trong bối cảnh chung ấy, T&T Group lại âm thầm thành lập T&T Airlines.

Điểm thú vị là, thay vì “đi tắt” bằng một hãng bay mới, “tân binh” này lại hoạt động chính trong lĩnh vực vận tải hàng không, đại lý du lịch, dịch vụ điều hành bay, các dịch vụ, hoạt động hỗ trợ trực tiếp cho vận tải hàng không.

Cách tiếp cận từ nền tảng hạ tầng, kỹ thuật và vận hành giúp T&T Group có độ lùi để “quan sát” sâu hơn thị trường vốn đang trên đà hưng phấn. Ở đó, hệ quả của việc đội bay gần 200 chiếc trong nước phụ thuộc nặng nề vào MRO nước ngoài là chi phí sửa chữa tăng cao. Cũng ở đó, sân bay Tân Sơn Nhất phải gánh hơn 40 triệu lượt khách dù thiết kế chỉ 28 triệu; trong khi cảng Nội Bài cũng đứng trước ngưỡng nâng cấp suốt nhiều năm…

T&T Airlines vì thế có thể coi là bước chuẩn bị nền tảng để T&T Group bứt phá ở giai đoạn tiếp theo. Từ đây, T&T Group nhận thấy vấn đề không nằm ở số lượng đường bay hay số hãng bay, mà ở nền tảng vận hành và hạ tầng – những yếu tố quyết định năng lực dài hạn của ngành hàng không Việt Nam. Điều này dẫn doanh nghiệp của Bầu Hiển sang quyết định thứ hai, có tính thay đổi cả cuộc chơi: Đầu tư sân bay.

Lấy hạ tầng làm trụ cột

Bước đi tiếp theo trên hành trình làm chủ bầu trời của Bầu Hiển diễn ra vào năm 2020, khi T&T Group đề xuất nghiên cứu, lập hồ sơ đầu tư xây dựng Cảng hàng không Quảng Trị. Đáng chú ý, đây là giai đoạn vận tải hàng không toàn cầu đã giảm tới 60% do ảnh hưởng của Covid-19. Nhiều hãng quốc tế buộc phải ngừng mở đường bay. Một số nhà đầu tư lớn tìm cách thoái vốn, thậm chí rút lui khỏi sân chơi đặc thù này.

Việc T&T lựa chọn xây sân bay - bước đi có vẻ nghịch chu kỳ nhưng lại phù hợp với logic phát triển dài hạn. Một sân bay cần 5–7 năm chuẩn bị và xây dựng; nếu chờ thị trường phục hồi mới bắt đầu, Việt Nam sẽ tiếp tục thiếu dư địa hạ tầng trong một thập kỷ tới. T&T Group đã chuyển hướng sang hạ tầng đúng vào thời điểm yêu cầu nâng cấp năng lực hàng không được đặt ra rõ rệt hơn bao giờ hết.

Như ông Nguyễn Quyết Chiến, Tổng thư ký Liên hiệp các hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam từng nhận định tại hội thảo về chính sách đầu tư cảng hàng không: “một quốc gia muốn bay cao thì trước hết phải có đôi cánh vững chắc, và hệ thống sân bay chính là đôi cánh đó”.

Bên cạnh đó, Quảng Trị nằm ở vị trí chiến lược của hành lang kinh tế Đông – Tây, tuyến kết nối Lào – Thái Lan – Myanmar với biển Đông. Tuy nhiên, địa phương lại chưa có sân bay quy mô đủ lớn, dẫn đến một nghịch lý: điểm có thể trở thành trung tâm logistics xuyên biên giới lại thiếu hạ tầng để thực hiện vai trò đó.

Quy hoạch tỉnh Quảng Trị thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng xác định địa phương này là trung tâm hậu cần, trung chuyển hàng hóa của khu vực Đông Nam Á và các hành lang giao thông trong khu vực ASEAN, tiểu vùng sông Mêkông.

Không chỉ có lợi thế về vị trí và hạ tầng kết nối, Quảng Trị còn nằm trên một trong những luồng hàng hóa quan trọng của khu vực. Hiện nay, ba dòng hàng hóa lớn đang dịch chuyển qua Việt Nam, trong đó nổi bật là hành lang kinh tế Đông – Tây kéo dài từ Myanmar – Thái Lan – Lào tới biển Đông. Đây là tuyến vận tải chiến lược của tiểu vùng Mekong, nơi các mặt hàng có giá trị cao như điện tử, linh kiện, dược phẩm và hàng tươi sống đang ngày càng tăng tỷ trọng.

Theo quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng hàng không quốc gia đến năm 2050, Việt Nam dự kiến có 33 sân bay. Ở khu vực Bắc Trung Bộ, quy hoạch vùng cũng chỉ ra nhu cầu hình thành thêm một động lực hạ tầng mới nhằm hỗ trợ phát triển công nghiệp, du lịch, dịch vụ và logistics của toàn vùng.

Tháng 7/2024, dự án có diện tích 265ha, tổng mức đầu tư 5.800 tỷ đồng được liên danh nhà đầu tư T&T Group – Cienco 4 chính thức khởi công. Dự án được xây dựng đạt tiêu chuẩn CHK cấp 4C (theo mã tiêu chuẩn của Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế - ICAO) và sân bay quân sự cấp II.

Sân bay có khả năng phát triển khai thác tàu bay Code E, đáp ứng nhu cầu khai thác đến 5 triệu hành khách mỗi năm và 25.500 tấn hàng hóa mỗi năm. Đặt trong bối cảnh các sân bay lớn như Tân Sơn Nhất, Nội Bài bị giới hạn không gian mở rộng, sân bay Quảng Trị tạo ra một khoảng trống chưa được khai thác – một “điểm nhấn hạ tầng” mới có thể hỗ trợ tăng trưởng cả vùng.

Trong quá trình đầu tư xây dựng sân bay Quảng Trị, Tập đoàn T&T cũng song song đề xuất quy hoạch một Tổ hợp công nghiệp hàng không, logistics, dịch vụ, thương mại và đô thị sân bay với quy mô khoảng 10.800 ha. Quy hoạch lấy Cảng hàng không Quảng Trị làm trung tâm và gồm đầy đủ các khu chức năng cho một tổ hợp công nghiệp hàng không: bảo trì - bảo dưỡng máy bay; sản xuất - lắp ráp linh kiện, phụ tùng máy bay; logistics hub, đô thị sân bay…

Trong đó, việc ưu tiên phát triển tổ hợp công nghiệp hàng không và trung tâm trung chuyển hàng hóa quy mô lớn không chỉ mang lại giá trị kinh tế trực tiếp cho địa phương, mà còn góp phần hiện đại hóa hạ tầng, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và khu vực, theo đúng tinh thần phát triển bền vững mà Chính phủ đang theo đuổi.

Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống Cảng hàng không đến năm 2050 cũng đặt mục tiêu hình thành các trung tâm logistics, bảo dưỡng sửa chữa máy bay và hệ thống trang thiết bị bảo đảm hoạt động bay tại những cảng hàng không lớn, có điều kiện hạ tầng thuận lợi. Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà là một trong những trụ cột chiến lược để nâng cao năng lực tự chủ của ngành hàng không.

Đáng chú ý, trong bối cảnh hạ tầng bảo dưỡng, sửa chữa máy bay (MRO) trong nước chưa đáp ứng nhu cầu, việc hình thành tổ hợp công nghiệp hàng không tại Quảng Trị, với các hangar MRO quy mô lớn là phù hợp với định hướng quốc gia, đồng thời góp phần giải bài toán “nút thắt” hạ tầng kỹ thuật của hàng không Việt Nam, từng bước làm chủ chuỗi giá trị từ khai thác, vận hành đến kỹ thuật, bảo dưỡng.

“Đây sẽ là một tổ hợp công nghiệp hàng không quy mô lớn, công nghệ cao. T&T Group sẽ hợp tác với các tập đoàn hàng không, vũ trụ hàng đầu của Mỹ, Châu Âu, Trung Quốc để đưa bán dẫn, AI vào lĩnh vực hàng không; đưa Việt Nam trở thành một nhân tố quan trọng trong ngành hàng không, vũ trụ toàn cầu”, Chủ tịch điều hành T&T Group Đỗ Quang Hiển chia sẻ.

Xét trên góc nhìn lớn hơn, chiến lược T&T Group theo đuổi có nhiều điểm tương đồng với mô hình phát triển của các “ông lớn” trên thế giới. Tại Hà Lan, hệ sinh thái quanh sân bay Schiphol đóng góp khoảng 30 tỷ euro mỗi năm cho nền kinh tế.

Ở Singapore, hệ sinh thái hàng không – sân bay Changi đóng góp khoảng 5% GDP; tạo ra khoảng 200.000 việc làm, đồng thời là nền tảng kết nối Singapore với hơn 200 thành phố trên toàn cầu. Đáng chú ý, Chính phủ nước này đã lên kế hoạch phát triển dài hạn 20–30 năm để nâng cấp đồng bộ sân bay Changi và cảng biển Tuas, nhằm đảm bảo tính liên thông và thích ứng với biến động toàn cầu. Hai hạ tầng chủ lực này kết nối bằng mạng logistics tích hợp, giúp Singapore trở thành một trong những “hub logistics toàn cầu” năng động và linh hoạt nhất thế giới.

Nhìn từ các mô hình này, Quảng Trị cho thấy những điều kiện tương đồng để phát triển thành một hệ sinh thái logistics – hàng không tích hợp mới theo cách Singapore đã làm từ nhiều thập kỷ trước.

Những năm gần đây, địa phương đang từng bước hình thành chuỗi logistics đa phương thức, kết nối đường bộ – cửa khẩu – cảng biển – hàng không thông qua các tuyến cao tốc, Quốc lộ 1, Quốc lộ 9, đường La Lay – Khu Kinh tế Đông Nam, cùng hệ thống cảng biển Mỹ Thủy, Cửa Việt… Đây là nền tảng quan trọng để Quảng Trị trở thành điểm trung chuyển hàng hóa của tiểu vùng Mekong mở rộng, tương tự cách Singapore tạo dựng vị thế trung tâm khu vực thông qua chiến lược hạ tầng logistics tích hợp.

Mảnh ghép mới mang tên Vietravel Airlines

Trở lại thời điểm cuối năm 2024, T&T Group chính thức trở thành cổ đông chiến lược của Vietravel Airlines. Từ đây, hãng bay trẻ cũng bước vào chu kỳ tăng trưởng mới, chuyên nghiệp và bền vững. Tháng 6/2025, Vietravel Airlines đón chiếc máy bay đầu tiên thuộc sở hữu, chính thức chuyển đổi từ mô hình đi thuê sang sở hữu tàu bay. Liên tiếp sau đó, hãng không ngừng mở rộng quy mô đội tàu, thiết lập thêm các đường bay mới, đồng thời đặt mục tiêu phát triển đội tàu 30–50 chiếc vào 2030…

Không chỉ tập trung đẩy mạnh vận tải hành khách, trong chiến lược phát triển giai đoạn tới, Vietravel Airlines sẽ mở rộng sang mảng vận chuyển hàng hóa hàng không nhằm đáp ứng nhu cầu tăng cao của chuỗi cung ứng và logistics trong khu vực. Khi được kết nối với hệ sinh thái hạ tầng - logistics mà T&T Group đang xây dựng, mảng vận tải hàng hóa sẽ trở thành động lực tăng trưởng mới cho Vietravel Airlines.

Với T&T Group, sự hiện diện của Vietravel Airlines là bước hoàn thiện cấu trúc vận hành của hệ sinh thái mà tập đoàn này theo đuổi. Như ông Đỗ Quang Hiển, Nhà sáng lập, Chủ tịch điều hành T&T Group, cho biết: “Điều mà T&T Group hướng đến khi làm hàng không chính là mang lại được lợi ích cho người dân, giá trị cho doanh nghiệp và đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”.

Ở góc độ vĩ mô, theo các chuyên gia, khi ngành hàng không đang chuyển dịch mạnh từ tăng trưởng theo chiều rộng sang tăng trưởng theo chiều sâu, những doanh nghiệp chọn đi vào hạ tầng – vận hành sẽ nắm lợi thế dài hạn hơn so với những mô hình chỉ dựa vào mở rộng đường bay. Với T&T Group, hành trình gần 1 thập kỷ chuẩn bị cho giấc mơ bầu trời cho thấy một cách tiếp cận nhất quán: xây nền tảng trước khi bước vào cuộc chơi thương mại.

Khi các nút thắt hạ tầng, MRO, logistics và kết nối vùng ngày càng lộ rõ, cách tiếp cận này không chỉ mang ý nghĩa kinh doanh mà còn phù hợp với nhu cầu tái cấu trúc của ngành. Hệ sinh thái hàng không mà T&T đang định hình – dù mới đi qua những bước đầu – phản ánh một lựa chọn chiến lược: đưa hàng không Việt Nam dịch chuyển từ phụ thuộc sang tự chủ hơn về hạ tầng, kỹ thuật và chuỗi giá trị.

Trong dài hạn, nếu những mảnh ghép này được vận hành đồng bộ, ngành hàng không Việt Nam sẽ có thêm một cực tăng trưởng mới mang tên chất lượng hạ tầng - nền tảng quyết định sức cạnh tranh của một thị trường hàng không hiện đại.