Doanh nhân Đỗ Quang Hiển và khát vọng tạo giá trị bền vững từ năng lượng tái tạo

Vừa qua, Tổng Bí thư Tô Lâm, phu nhân và đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã có chuyến thăm cấp nhà nước tới Lào, dự lễ kỷ niệm 50 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và đồng chủ trì cuộc gặp cấp cao giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Nhân dân Cách mạng Lào.

Trong các cuộc hội đàm, làm việc, Tổng Bí thư nhấn mạnh quyết tâm đưa quan hệ hai nước nâng tầm từ hợp tác lên gắn kết chiến lược, bổ sung và hỗ trợ lẫn nhau về nguồn lực, tài nguyên và không gian phát triển. Riêng trong lĩnh vực năng lượng, Tổng Bí thư nêu rõ: “Nguồn điện, năng lượng tái tạo của Lào có thể kết nối với lưới điện khu vực qua Việt Nam”.

Thông điệp của Tổng Bí thư đã đặt ra yêu cầu mới cho doanh nghiệp Việt Nam: Tham gia chủ động, sâu rộng và mang tính dẫn dắt vào hạ tầng năng lượng chiến lược khu vực.

Chủ động trên “sân chơi” năng lượng quốc tế

Thực tế, nhiều năm qua, một số doanh nghiệp trong nước đã chủ động tham gia đầu tư vào năng lượng xuyên biên giới. Tại Lào, hợp tác song phương trong lĩnh vực này được đánh giá có nhiều tiềm năng. Nhiều dự án quy mô của Việt Nam đầu tư sắp tới ngày “hái quả ngọt”.

Có thể kể đến Nhà máy điện gió Trường Sơn do Công ty CP Đầu tư và năng lượng Việt Lào triển khai. Với công suất 600MW, khi được đưa vào vận hành, dự án sẽ bổ sung nguồn điện cho Việt Nam khi phụ tải tăng cao, giúp giảm nguy cơ thiếu điện cho các tỉnh miền Bắc.

Một dự án khác đặc biệt thu hút sự quan tâm của giới chuyên gia là Nhà máy điện gió Savan 1 của T&T Group. Chính thức nhận hợp đồng tô nhượng từ tháng 1/2025, chỉ hơn nửa năm sau, doanh nghiệp này đã thần tốc hoàn thành tuyến đường dây 220kV hơn 50km đấu nối đường truyền tải điện từ Savanakhet về Việt Nam.

Tuyến đường dây đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc tạo xương sống “kết nối nguồn điện, năng lượng tái tạo từ Lào với lưới điện khu vực qua Việt Nam” như yêu cầu và kỳ vọng mới đây của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Đáng chú ý, theo kế hoạch, dự án có tổng công suất 495MW, tổng mức đầu tư 768 triệu USD sẽ chính thức vận hành thương mại, đưa dòng điện sạch về Việt Nam vào cuối năm nay.

Đây là dự án được giới chuyên gia đánh giá rất cao, khi vừa đa dạng hóa nguồn cung, phát triển năng lượng xanh, củng cố an ninh năng lượng quốc gia; đồng thời hiện thực hóa các cam kết cấp cao giữa hai Chính phủ; góp phần đưa quan hệ hữu nghị truyền thống Việt Nam – Lào vào giai đoạn hợp tác thiết thực và hiệu quả.

Nhìn rộng hơn, hành trình của điện gió Trường Sơn hay Điện gió Savan 1 không chỉ là câu chuyện đầu tư vào năng lượng, mà còn là minh chứng cho khát vọng của khối doanh nghiệp tư nhân trong quá trình đồng hành cùng đất nước, kiến tạo hạ tầng năng lượng bền vững trong tương lai.

Gần 2 thập kỷ dựng xây nền móng

Quay trở lại trường hợp của T&T Group, không phải tới khi Savan 1 lập nên “kỳ tích” trên đất bạn Lào, mảng năng lượng của tập đoàn này mới được nhắc tới. Khi phát triển năng lượng tái tạo là xu hướng tất yếu của toàn cầu, doanh nghiệp của doanh nhân Đỗ Quang Hiển (Bầu Hiển) đã có những bước chuẩn bị từ sớm, từ xa.

Trong lần chia sẻ hiếm hoi với báo giới cuối năm 2021, vị doanh nhân kín tiếng này cho biết, từ 15 năm trước, ông đã trăn trở về hướng đi của năng lượng Việt.

“Từ khi T&T được thành lập, tôi được tham gia nhiều diễn đàn, hội nghị, có cơ hội tiếp xúc với nhiều tổ chức, doanh nghiệp, chuyên gia, nhà quản lý uy tín quốc tế. Từ những cuộc gặp này, tôi đặt ra câu hỏi: Vì sao nhiều quốc gia có cùng xuất phát như Việt Nam, nhưng lại đạt được sự phát triển cao trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp, môi trường”, ông nói.

Riêng với năng lượng, Bầu Hiển sớm nhận định: Ở Việt Nam, trước đây ưu tiên phát triển thủy điện và điện than. Đây là quy luật phát triển tất yếu mà hầu hết quốc gia đều trải qua. Nhưng, hiện nay, các quốc gia phát triển đã chuyển đổi thẳng từ điện than, thủy điện sang năng lượng tái tạo.

“Từ đó, tôi đã có suy nghĩ Việt Nam rồi cũng sẽ đi theo xu hướng như vậy”, Bầu Hiển nói.

Không dừng lại ở ý tưởng, doanh nhân sinh năm 1962 nhanh chóng bắt tay vào việc chuẩn bị tâm thế, tiềm lực và chiến lược, sẵn sàng cho “bước chuyển tất yếu” trong tương lai. Ông tìm hiểu, nghiên cứu, đặt vấn đề hợp tác với các đối tác để phát triển năng lượng tái tạo.

Đồng thời, doanh nghiệp của ông cũng có ý kiến với cơ quan quản lý Nhà nước dần đưa năng lượng tái tạo vào quy hoạch phát triển ngành điện. Liên tục trong nhiều năm tiếp theo, bám sát chủ trương của Chính Phủ, T&T đã kiên trì hoạch định chiến lược cho sân chơi khi đó vẫn còn rất mới mẻ; nhiều bỡ ngỡ.

Quá trình tích lũy và chuẩn bị nguồn lực ấy được ví như một chiếc lò xo bị dồn nén lâu ngày; để rồi thực sự bật tung vào năm 2020, khi T&T quyết định phát triển năng lượng tái tạo là một lĩnh vực kinh doanh trọng điểm của tập đoàn.

Hiệu ứng bánh đà và sức bật lớn của T&T

Tháng 6/2020, Nhà máy điện mặt trời Phước Ninh chính thức được T&T Group vận hành chỉ sau 4 tháng xây dựng. Không lâu sau, thêm 3 dự án tương tự khác của Bầu Hiển tiếp tục hòa lưới điện, đưa tổng công suất điện tập đoàn này đóng góp trong “năm khởi đầu” đạt mức 245MW.

Từ bước đi đầu tiên đó, chuỗi dự án năng lượng mang thương hiệu T&T nhanh chóng mở rộng khắp cả nước. Hiện tại, tập đoàn đã triển khai đầu tư lũy kế tổng công suất đầu tư đạt gần 2.900 MW; trong đó đã hoàn thành, đưa vào vận hành phát điện, tổng công suất 877 MW.

Để lý giải sức bật lớn của T&T trong sân chơi năng lượng, xin được nhắc tới một trong những lý thuyết kinh điển của kinh tế học. Năm 2001, trong cuốn Từ tốt đến vĩ đại, Giáo sư Jim Collins, chuyên gia quản trị hàng đầu thế giới đưa ra khái niệm Hiệu ứng bánh đà nhằm giải thích sự nhảy vọt của nhiều doanh nghiệp lớn trên toàn cầu.

Ông viết:“Hãy tưởng tượng bạn đang đẩy một bánh đà khổng lồ bằng thép. Ban đầu nó nặng nề, gần như không nhúc nhích. Bạn phải dồn toàn bộ sức lực cho từng vòng quay đầu tiên, chậm rãi, khó nhọc. Nhưng rồi, sau hàng trăm vòng kiên trì, bánh đà bắt đầu quay nhanh hơn, nhẹ hơn, cho đến khi tự nó vận hành bằng chính động năng mà bạn đã tích lũy”.

“Bánh đà doanh nghiệp không quay nhờ ước mơ rồi để đó, mà quay nhờ hành động lặp đi lặp lại, kiên định và có định hướng… Và nhà lãnh đạo là người khởi động bánh đà ấy đầu tiên”, ông kết luận.

Soi chiếu vào T&T Group, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng, có thể thấy rõ quy luật kinh điển này. Gần 2 thập kỷ trước, Bầu Hiển bắt đầu khởi động bánh đà. Ông và T&T dành nhiều năm tiếp theo để kiên trì “tích lũy động năng”, chuẩn bị nguồn lực để đạt tới bước nhảy vọt giai đoạn 2020-2025.

Từ nền tảng sẵn có, T&T của Bầu Hiển đang nhìn xa và nghĩ lớn, với tâm thế góp sức xây dựng hạ tầng năng lượng chiến lược quốc gia. Điều này được minh chứng bởi các dự án tầm vóc, điển hình như Điện khí LNG Hải Lăng 1.500 MW tại Quảng Trị.

Khi được vận hành vào năm 2029, dự án sẽ biến Quảng Trị thành trung tâm năng lượng sạch lớn nhất miền Trung. T&T Group cũng tiên phong trong các lĩnh vực năng lượng mới tiềm năng như điện gió ngoài khơi, Hub khí LNG, hydrogen xanh; đầu tư nhà máy sản xuất hệ thống pin lưu trữ năng lượng (BESS)…

Trong trung hạn, T&T đặt mục tiêu đến năm 2035 đạt tổng công suất phát điện từ 16-20 GW, chiếm khoảng 10% tổng công suất lắp đặt của hệ thống điện Việt Nam, trong đó phần lớn là từ các nguồn năng lượng sạch nhằm hướng tới mục tiêu chung đưa Việt Nam đạt phát thải ròng bằng 0 và năm 2050.

Về dài hạn, T&T đề xuất nghiên cứu xây dựng mô hình khu công nghiệp phụ trợ năng lượng tái tạo công nghệ cao tại Việt Nam với tầm nhìn bền vững. Đúng như Bầu Hiển từng chia sẻ: “Tới đây, khi Việt Nam phát triển nhiều dự án năng lượng tái tạo thì nhu cầu vật tư, thiết bị của ngành là rất lớn, sẽ phải nhập khẩu nếu như không sản xuất trong nước. Bởi vậy, chúng tôi nghĩ rằng trong 10 năm tới, khi đầu tư tiếp nhiều dự án năng lượng tái tạo thì cần phải có nền công nghiệp năng lượng tái tạo, công nghiệp phụ trợ. Khi có công nghiệp phụ trợ năng lượng tái tạo, không những phục vụ thị trường trong nước mà còn xuất khẩu cho khu vực vì xu thế chung cũng là phát triển điện gió, điện mặt trời”.

Tổ quốc, con người và công nghệ

Quan sát hành trình gần 2 thập kỷ “dấn thân” vào lĩnh vực năng lượng của T&T, sẽ không hề bất ngờ về loạt kỳ tích mà “đế chế” này đã và đang tạo ra. Bên cạnh câu chuyện kinh điển về quán tính bánh đà, theo các chuyên gia, một trong những “bí quyết” cốt lõi của Bầu Hiển còn nằm ở việc luôn đặt 3 yếu tố Tổ quốc, công nghệ và con người lên hàng đầu.

Doanh nhân Tuổi Dần từng thẳng thắn: Làm năng lượng không thể ăn xổi, không phải xin dự án chỉ để kiếm lợi nhuận mà là khát vọng làm ra những giá trị bền vững cho xã hội, công đồng, quốc gia.

Ông kể: “Có người khuyên: Ông Hiển ơi, ông làm năng lượng vất vả lắm, đầu tư nhiều tiền lắm. Nghe thì oách nhưng rủi ro, thời gian dài. Nhưng đất nước cần công nghệ, doanh nghiệp cần công nghệ. Mà có công nghệ mới trở thành các tỷ phú, có công nghệ mới điều tiết được sản xuất. Tôi rất đam mê công nghệ, muốn đi nhanh và phát triển thì phải là công nghệ cao. Tất cả các lĩnh vực tôi đều quan tâm công nghệ và tập trung cho công nghệ cao”.

Quan điểm này được thể hiện rõ nét nhất qua cách thức T&T hợp tác với các đối tác nước ngoài. Tập đoàn của Bầu Hiển hiện “bắt tay” với nhiều đối tác hàng đầu thế giới trong lĩnh vực năng lượng như: Hanwha, Kogas, Kospo, SK Innovation (Hàn Quốc); erex, Marubeni, Sojitz, JPower (Nhật Bản); Cospower, Gedi, Goldwind (Trung Quốc), BP (Vương Quốc Anh), Vinacom (Lào)…

Ông nêu quan điểm: Trong hợp tác, hai bên cần thống nhất mục tiêu chiến lược, trong đó phải bám vào tầm nhìn quốc gia; đồng thời bảo đảm 2 bên luôn giữ nguyên tắc Win – Win, đôi bên cùng có lợi. Tuy nhiên, quá trình này luôn phải kèm theo “điều kiện” phải chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực cho phía Việt Nam, để trong thời gian nhất định tự chủ về công nghệ, quản trị.

“Quan điểm của tôi là các đối tác nước ngoài khi vào Việt Nam vừa đầu tư có hiệu quả, nhưng đồng thời cũng cần đóng góp, đầu tư vào sự phát triển bền vững của Việt Nam. Không thể vào đầu tư kiếm lợi nhuận rồi rút đi, bởi như thế đất nước ta cuối cùng công nghệ không tiếp cận được, con người không được đào tạo thì Việt Nam không phát triển được. Tôi nói thẳng quan điểm này với đối tác. Ban đầu họ không thích bởi có phần bị ép, nhưng sau đó thì rất trân trọng”, Bầu Hiển thẳng thắn.

Cũng theo lời người đứng đầu T&T Group, nhiều đối tác về sau đã gửi thư, bày tỏ đánh giá cao T&T Group về tính cộng đồng, luôn luôn muốn con người Việt Nam được tiếp cận, tiếp thu công nghệ, đất nước Việt Nam phát triển bền vững.

“Nói đến mốc năm 2045, Việt Nam sẽ là nước kinh tế phát triển thì cần cái gì? Cần con người. Muốn có con người thì phải đào tạo, mà muốn đào tạo con người nhanh nhất là học các đối tác nước ngoài, vừa làm vừa học, không gì bằng thực tế, chuyển giao công nghệ đào tạo tại chỗ”, Bầu Hiển nhấn mạnh.

Nhận định về Bầu Hiển và khát vọng của ông trong lĩnh vực năng lượng, PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng khẳng định: “Qua theo dõi và tiếp xúc, tôi nhận thấy ông Đỗ Quang Hiển là một trong những doanh nhân đi đầu ủng hộ chính sách trên với các dự án năng lượng sạch đang được triển khai”.

Trở lại thời điểm hiện tại, Tập đoàn T&T Group vừa bước sang cột mốc 32 năm hình thành và phát triển. Cũng giống như các lĩnh vực khác, với “địa hạt năng lượng”, T&T đang ngày càng khẳng định vị thế của mình. Trong nước, hàng loạt dự án mang thương hiệu T&T đã, đang và đóng góp lớn, góp phần giải bài toán an ninh năng lượng quốc gia. Tại nước ngoài, Nhà máy điện gió Savan 1 cũng đã sẵn sàng đưa dòng điện sạch về Việt Nam. Trong tương lai gần, doanh nghiệp của Bầu Hiển cũng đang tiếp tục nghiên cứu đầu tư nhiều dự án lớn tại Nha Trang, Cà Mau… với ý định hình thành những “hub xuất khẩu” điện ra thị trường khu vực và thế giới.

Nhìn một cách toàn cảnh, những bước đi vững chắc trên cả bề rộng lẫn chiều sâu nêu trên đã đặt những viên gạch vững chắc trên con đường phát triển bền vững của T&T. Lớn hơn, đây là minh chứng khát vọng đồng hành cùng đất nước phát triển năng lượng bền vững; tạo nền tảng cho mục tiêu tăng trưởng hai con số trong tương lai.