Khoảng 90% diện tích rừng bị mất từ mở rộng nông nghiệp

Thông tin và nhận định trên được ông Patrick Haverman, Phó trưởng đại diện thường trú UNDP Việt Nam, đưa ra tại phiên họp bên lề về sản xuất và thương mại sản phẩm nông sản không gây mất rừng 

Bà Kin Yii Young, Cố vấn kỹ thuật cao cấp khu vực của UNDP, cho biết thêm mức độ mất rừng đáng báo động, làm trầm trọng thêm tình trạng suy giảm đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu. Dữ liệu cho biết từ năm 1990 đến nay, thế giới đã mất hơn 420 triệu ha rừng, tương đương với diện tích đất liền của Đông Nam Á.

Dự báo, hệ thống nông nghiệp của thế giới sẽ ngày càng mở rộng diện tích để sản xuất lương thực, đáp ứng nhu cầu ngày càng gia tăng trên toàn cầu, với dự kiến tăng gấp đôi trong khoảng thời gian một nửa thế kỷ sắp tới.

Không chỉ vậy, theo một nghiên cứu tiên phong mới được công bố trên tạp chí Nature Food, hệ thống thực phẩm toàn thế giới chịu trách nhiệm cho hơn 1/3 lượng khí thải nhà kính do con người tạo ra trên toàn cầu.

Phát biểu tại phiên họp, ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, cho biết thêm rằng, canh tác nông nghiệp được nhận định là một trong những ngành sử dụng đất ở quy mô lớn.

Việc mở rộng diện tích đất nhằm phát triển nông nghiệp hiện nay trên trên thế giới là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến mất rừng, thu hẹp diện tích đất rừng.

Trong bối cảnh đó, 141 quốc gia – chiếm 90% diện tích rừng toàn cầu – đã ký kết Tuyên bố Glasgow về sử dụng đất và rừng, cam kết “ngăn chặn và đảo ngược” tình trạng mất rừng và suy thoái đất vào năm 2030, đồng thời, “mang lại sự phát triển bền vững, và thúc đẩy quá trình chuyển đổi nông thôn bao trùm”.

Sản xuất và thương mại hàng hóa nông sản do đó cũng cần phải được định hướng phát triển bền vững theo chuỗi giá trị, không mở rộng diện tích, nhưng tăng chất lượng và giá trị sản phẩm, cũng như tăng cường sinh kế cho cộng đồng.

Nhu cầu cấp thiết cần thay đổi

Bà Kin Yii Young cho biết bất chấp các thỏa thuận, hành động và quy định đã có trên thế giới, sản xuất hàng hóa toàn cầu vẫn là nguyên nhân hàng đầu của nạn mất rừng.

Các nhà sản xuất, công ty, chính phủ và người tiêu dùng gặp khó khăn để hiểu vai trò và trách nhiệm của họ trong việc mất rừng và cách vận hành những thay đổi mang lại các tác động đáng kể, đơn cử như hệ thống đo đạc, báo cáo thẩm định, hay hệ thống truy xuất nguồn gốc…

Bà đánh giá các nỗ lực thay đổi chưa liên kết được với nhau, và do đó, các hoạt động gắn với chuỗi cung ứng không dễ dàng được nâng cao để đáp ứng các mục tiêu chung.

“Khi các nguyên nhân mất rừng nằm sâu trong chuỗi cung ứng, cần phải có các giải pháp sáng tạo và hợp tác”, vị chuyên gia của UNDP nhấn mạnh.

Theo đó, bà Kin Yii Young khuyến nghị cần hỗ trợ, điều chỉnh các sáng kiến quốc gia hiện có thành các hành động tích hợp và tập trung đối với các thách thức thị trường, và biến đổi khí hậu hiện tại và tương lai.

Cùng với đó, đảm bảo các mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững – điều quan trọng để duy trì sinh kế của các thế hệ hiện tại và tương lai; thúc đẩy và cải thiện các khung pháp lý, chính sách, biện pháp đo lường và hành động.

Ngoài ra, cần tăng cường giao tiếp và thỏa thuận giữa các chủ thể quan trong chuỗi thương mại, ví dụ như chính phủ, tài chính, thương mại, khu vực tư nhân; và thúc đẩy, tăng cường các thỏa thuận đa phương, tìm kiếm giải pháp có lợi cho các bên.

Đồng quan điểm, ông Patrick Haverman cho rằng thứ nhất, thay vì đưa ra các chính sách, luật, quy định và chương trình hoàn toàn mới để đáp ứng các yêu cầu quốc tế mới và đang được quan tâm, bước tiếp theo cần làm là xem các hệ thống và khuôn khổ chính sách hiện có có thể kết nối được với các quy định này như thế nào, và làm thế nào để cải thiện các hệ thống này.

Ông lưu ý cần phải hướng tới những thay đổi trực tiếp nhằm chuyển đổi sáng tạo, giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và nạn phá rừng.

Thứ hai, hơn bao giờ hết, các bên liên quan như người tiêu dùng, công ty thương mại và các tổ chức tài chính có vai trò nổi bật hơn trong việc định hình thị trường, cũng như tiêu dùng bền vững và có trách nhiệm, từ đó sẽ thúc đẩy chuỗi cung ứng và sản xuất bền vững.

Thứ ba, các nông hộ nhỏ sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất nếu các quy định về không gây mất rừng và bền vững được áp dụng, do quá trình thẩm định nghiêm ngặt và tốn kém. Vì vậy, cần kết hợp các biện pháp để hỗ trợ và bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương này, ông nhấn mạnh.

Vị đại diện của UNDP tại Việt Nam cho biết thêm với các quy định và bối cảnh quốc tế gần đây về sản xuất và thương mại bền vững, và chuỗi cung ứng không gây mất rừng, UNDP sẵn sàng làm việc với các đối tác chính phủ và khối tư nhân để xây dựng một môi trường thuận lợi cho chuỗi cung ứng nông sản không gây mất rừng, và hỗ trợ các mô hình thương mại và sản xuất không gây mất rừng, vì lợi ích của môi trường và con người, đăc biệt là các nông hộ nhỏ và các cộng đồng dễ bị tổn thương.