Tiêu dùng xanh không còn là xu hướng mà trở thành nghĩa vụ tất yếu

Khi lựa chọn của người dân định hình luật chơi mới

Sau một vòng dạo quanh các gian hàng tại Ngày hội Việt Nam Xanh 2025, chị Thùy Linh dừng lại trước chiếc áo làm từ xơ lá dứa và quyết định chọn mua. Với chị, việc ưu tiên sản phẩm thân thiện môi trường không còn là chuyện “bắt trend”, mà là cách thể hiện trách nhiệm cá nhân trước những biến đổi khí hậu ngày một rõ rệt.

Sự lựa chọn tưởng như đơn giản ấy phản ánh một xu hướng sâu hơn trong xã hội: tiêu dùng xanh đang trở thành hành vi có ý thức và có trách nhiệm, trong bối cảnh thời tiết cực đoan xuất hiện ngày càng dày đặc và tác động trực tiếp đến cuộc sống hằng ngày.

Tại talkshow "Thúc đẩy tiêu dùng xanh - Hướng đến phát triển bền vững" trong khuôn khổ ngày hội, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và môi trường) cho biết, những đợt mưa bão dồn dập và cả siêu bão Yagi trong thời gian qua đang tác động trực tiếp đến nhận thức của cộng đồng cũng như doanh nghiệp.

Ông nhấn mạnh rằng, nếu không chủ động bảo vệ môi trường và giảm phát thải ngay từ bây giờ, rủi ro trong tương lai sẽ rất lớn.

Chính những tín hiệu khí hậu này đang khiến người tiêu dùng thay đổi thói quen. Họ không còn chỉ quan tâm đến “ngon – đẹp – rẻ”, mà bắt đầu đặt ra loạt câu hỏi mới: sản phẩm được làm từ đâu, bao bì có thể tái chế không, quy trình sản xuất có minh bạch và tiết kiệm năng lượng hay không.

Dữ liệu của NielsenIQ cho thấy hơn 70% người Việt sẵn sàng chi trả cao hơn để sở hữu sản phẩm thân thiện môi trường, trong khi khảo sát của PRO Việt Nam ghi nhận 75% người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn bền vững. Những chuyển biến này không chỉ nằm ở thái độ, mà đã được phản ánh rõ bằng hành động.

Theo Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam), chương trình thu gom tái chế của liên minh đạt 14.000 tấn chất thải trong năm 2023 và tăng vọt lên 65.000 tấn vào năm 2024, gần gấp năm lần chỉ sau một năm. Đây là minh chứng cho thấy tiêu dùng xanh đang trở thành hành vi phổ biến, chứ không còn dừng ở mức nhận thức.

Sự chuyển dịch này tạo ra một lực đẩy quan trọng khiến tiêu dùng xanh trở thành tiêu chuẩn của xã hội hiện đại, đồng thời hình thành áp lực trực tiếp lên doanh nghiệp trong việc cải tổ mô hình sản xuất và quản trị.

Doanh nghiệp bước vào “luật chơi xanh”

Khi tiêu dùng xanh trở thành hành vi chủ đạo, doanh nghiệp không còn lựa chọn đứng ngoài cuộc. Các chuẩn mực ESG (môi trường, xã hội, quản trị), EPR (trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất), kiểm kê carbon hay yêu cầu minh bạch chuỗi cung ứng đang trở thành điều kiện bắt buộc để tham gia thị trường quốc tế.

Theo ông Tô Thanh Sơn, Giám đốc Phát triển bền vững, Công ty TNHH SGS Việt Nam, những tiêu chuẩn này đang đóng vai trò như “giấy thông hành” trong chuỗi cung ứng toàn cầu, buộc doanh nghiệp thay đổi nếu không muốn bị loại khỏi cuộc chơi. Lực đẩy đó tạo ra sự chuyển đổi mạnh mẽ trong mô hình kinh doanh.

Cũng trong Ngày hội Việt Nam Xanh 2025, các thương hiệu khởi nghiệp xanh của giới trẻ xuất hiện ngày càng nhiều với sản phẩm làm từ bã mía, sợi thực vật, giấy ép hay nhựa tái sinh. Mỗi sản phẩm là một minh chứng cho cách vật liệu được tái sinh trong mô hình kinh tế tuần hoàn, xu hướng cốt lõi đang dần lan rộng trong sản xuất.

Nhiều doanh nghiệp lớn cũng đã chuẩn bị từ sớm và đang nắm lợi thế rõ rệt. Công ty CP Kết nối thời trang (Faslink), với 17 năm theo đuổi thời trang bền vững, hiện đã và đang phát triển các chất liệu tái chế từ bã cà phê, vỏ hàu, xơ lá dứa đến chai nhựa.

“Chỉ cần bã của ba ly cà phê và năm chai nhựa, chúng tôi có thể tạo ra một chiếc áo thun”, ông Võ Thành Phước, Giám đốc phát triển Faslink cho biết. Quy trình của Faslink sử dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải carbon và đảm bảo độ bền của sợi vải.

Theo ông Phước, xu hướng thời trang bền vững được Gen Z quan tâm chính là động lực cho doanh nghiệp mở rộng thị trường và đầu tư sâu vào vật liệu tái chế.

Trong lĩnh vực bao bì nhựa, Công ty CP Nhựa tái chế Duy Tân (Duy Tân Recycling) trở thành điển hình của mô hình tái chế quy mô lớn. Mỗi ngày, nhà máy xử lý hơn 200 tấn rác thải nhựa, tương đương khoảng 15 triệu chai.

Ông Lê Viết Đông Hiếu, Phó giám đốc Marketing Duy Tân Recycling, cho biết doanh nghiệp đã bắt đầu tìm kiếm công nghệ tái chế từ cách đây 5 năm, trong bối cảnh phần lớn chai nhựa tại Việt Nam sau khi sử dụng thường “kết thúc vòng đời” bằng việc bị xả thải ra sông suối, ao hồ. Việc đầu tư sớm giúp doanh nghiệp không chỉ chủ động trong nguồn cung nguyên liệu tái chế, mà còn nâng cao năng lực tái sinh nhựa theo chuẩn quốc tế.

Sự chuyển đổi không dừng lại ở từng doanh nghiệp riêng lẻ. Toàn bộ chuỗi giá trị đang dịch chuyển từ ngành thời trang chuyển sang vật liệu tái chế, ngành thực phẩm và đồ uồng (F&B) giảm nhựa dùng một lần, nhà máy đầu tư năng lượng tái tạo, hệ thống logistics triển khai mô hình tuần hoàn. Điểm chung là yêu cầu cao hơn về sự minh bạch, phát thải thấp và trách nhiệm môi trường.

Ở cấp quốc gia, tiêu dùng xanh tạo nền tảng quan trọng để Việt Nam tiến gần hơn mục tiêu Net Zero 2050 và tăng sức hấp dẫn với dòng vốn quốc tế ưu tiên nền kinh tế carbon thấp.

Khi người tiêu dùng thay đổi, doanh nghiệp chuyển đổi mô hình và chính sách dần hoàn thiện, Việt Nam đang bước nhanh trên hành trình xây dựng nền kinh tế xanh và tuần hoàn, nơi tăng trưởng không đánh đổi môi trường và tương lai.

Tiêu dùng xanh vì thế không còn là lựa chọn mang tính lý tưởng, mà đã trở thành nghĩa vụ tất yếu của mỗi cá nhân và mỗi doanh nghiệp trong một thị trường mới đầy cạnh tranh.