Tại sao cần phát triển công nghệ AI của riêng Việt Nam?

Công nghệ AI cũng cần chủ quyền

Trong kỷ nguyên số, khái niệm "chủ quyền" đã vượt ra khỏi biên giới địa lý. Việt Nam với lịch sử lâu đời về bảo vệ chủ quyền, giờ đây không chỉ mong muốn làm chủ các công nghệ lõi, mà còn đặt mục tiêu lấy công nghệ làm chiến lược phát triển.

Ông Phạm Minh Tuấn, Phó tổng giám đốc Tập đoàn FPT đã nêu vấn đề này tại một sự kiện ở Tp.HCM: "Ngày nay, khái niệm chủ quyền còn được mở rộng sang lĩnh vực công nghệ. Nhiệm vụ của chúng ta không chỉ là phát triển đất nước, không chỉ bảo vệ độc lập trên không gian mạng, mà còn phải đảm bảo an ninh quốc gia, quyền riêng tư của người dân và khả năng chống chịu trước những yếu tố tác động từ bên ngoài".

Lập luận của ông Tuấn là việc phụ thuộc hoàn toàn vào các nền tảng AI nước ngoài có thể tạo ra những rủi ro tiềm ẩn. Dữ liệu của công dân và doanh nghiệp Việt Nam, khi được xử lý bởi các hệ thống bên ngoài có thể không được bảo vệ theo các tiêu chuẩn an ninh và quyền riêng tư của quốc gia.

Hơn nữa, sự phụ thuộc này còn khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương trước những thay đổi về chính sách, hoặc gián đoạn dịch vụ từ các nhà cung cấp.

Bên cạnh yếu tố an ninh, góc nhìn từ các doanh nghiệp cũng cho thấy, công nghệ AI có chủ quyền là con đường duy nhất để Việt Nam tăng sức cạnh tranh. Ông Lê Hồng Minh, nhà sáng lập và Chủ tịch Tập đoàn VNG chỉ ra một thực tế, là khoảng cách về vốn đầu tư cho công nghệ giữa Việt Nam và các cường quốc hiện còn rất xa.

"Nếu nhìn vào toàn bộ cuộc cách mạng AI hiện nay, có thể thấy quy mô vốn đầu tư là quá lớn", ông Minh chia sẻ. "Để đạt đến quy mô như vậy, có lẽ Việt Nam phải mất 20 năm nữa và rõ ràng về vốn chúng ta không thể so sánh".

Theo ông, Việt Nam đang đối mặt với sự thiếu hụt về chiều sâu của đội ngũ nghiên cứu và sự tích lũy các công nghệ nền tảng.

Trong bối cảnh đó, việc cố gắng cạnh tranh trực diện với các gã khổng lồ như OpenAI hay Google là một chiến lược bất khả thi. Thay vào đó, câu hỏi cốt lõi mà các doanh nghiệp Việt Nam phải tự trả lời là: "Làm thế nào để tìm ra giá trị riêng biệt của mình?".

Câu trả lời, theo các nhà lãnh đạo, nằm ở việc tập trung vào những bài toán và dữ liệu mang bản sắc Việt Nam. Đó là những lĩnh vực mà các mô hình AI toàn cầu, dù mạnh mẽ đến đâu, cũng khó có thể am hiểu sâu sắc bằng người Việt Nam.

Ông Minh diễn giải, AI có chủ quyền không có nghĩa là tự mình làm tất cả, mà là làm chủ những gì quan trọng nhất, từ dữ liệu địa phương, hiểu biết văn hóa, đến khả năng tạo ra các ứng dụng giải quyết các nhu cầu riêng của người Việt Nam.

Ngoài ra, AI có chủ quyền cũng được xem là đòn bẩy kinh tế. Đại diện FPT tin rằng, đây là nhân tố quan trọng để thúc đẩy Việt Nam tiến xa hơn, giúp đất nước bắt kịp các quốc gia phát triển.

Bằng cách làm chủ công nghệ, Việt Nam có thể tận dụng hai lợi thế cạnh tranh sẵn có là "tốc độ và quy mô", không chỉ để phục vụ thị trường nội địa mà còn để xuất khẩu các giải pháp AI chuyên biệt ra thế giới.

Từ tầm nhìn đến hành động

Bên cạnh sự tham gia tích cực của khối doanh nghiệp tư nhân, hành trình phát triển AI có chủ quyền của Việt Nam còn nhận được sự ủng hộ của các cơ quan quản lý.

Ông Võ Xuân Hoài, Phó giám đốc Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia cho biết, Chính phủ đang tập trung vào việc lấy hạ tầng máy tính và các trung tâm dữ liệu trong nước làm nền móng, giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài, qua đó tăng tính chủ quyền, giảm độ trễ và đảm bảo an ninh tốt hơn.

Song song đó là xây dựng và tiêu chuẩn hóa các kho dữ liệu mở, đặc biệt là dữ liệu tiếng Việt vốn được coi là "nguồn nhiên liệu" cho các mô hình AI. Tuy nhiên, trụ cột quan trọng nhất có lẽ là đầu tư vào con người, với một mục tiêu đầy tham vọng là đào tạo hơn 50.000 kỹ sư AI vào năm 2030.

Toàn bộ kế hoạch này hướng tới một hệ sinh thái doanh nghiệp năng động và một hành lang pháp lý mang tính kiến tạo, dù ông Hoài thừa nhận, việc tạo ra luật lệ cho một lĩnh vực thay đổi từng ngày như AI là thách thức lớn.

Trong khi ở khối các doanh nghiệp tư nhân như VNG, FPT, chiến lược phát triển AI có chủ quyền xoay quanh hai từ khóa là "chuyên biệt" và "thực tế". Thay vì cố gắng cạnh tranh với ChatGPT, thì Zalo của VNG đã chọn một hướng đi khôn ngoan hơn.

Họ phát triển một chatbot tập trung trả lời các câu hỏi về chính sách và quy định của Việt Nam, một lĩnh vực mà các mô hình toàn cầu không thể am hiểu sâu sắc.

"Ví dụ, khi Nhà nước tặng tiền cho người dân, người dùng có thể hỏi: Tôi sẽ nhận khoản hỗ trợ này như thế nào?", ông Lê Hồng Minh giải thích. "Đây là giá trị độc đáo và thiết thực dành riêng cho người Việt, điều mà ChatGPT khó đáp ứng".

Ông Minh so sánh giai đoạn hiện tại với thời kỳ đầu của Internet, khi mọi người đều hào hứng, nhưng không biết phải làm gì. Ông khuyến khích các kỹ sư trẻ giữ lấy sự hứng khởi và tinh thần khám phá, nhưng cũng đưa ra một lời khuyên thực tế: AI rất tốn kém.

Quan điểm của Chủ tịch VNG là cần tìm ra những thị trường ngách, nơi sự am hiểu sâu sắc về bối cảnh địa phương trở thành một lợi thế cạnh tranh không thể sao chép.

Chiến lược này cũng được đại diện FPT đồng tình. "Thay vì dồn lực phát triển các mô hình ngôn ngữ tổng quát, chúng ta nên tập trung tạo ra các mô hình nhỏ hơn, dành cho những bài toán chuyên biệt trong từng ngành", ông Phạm Minh Tuấn lập luận.

Nhờ đó, FPT đã thành công ứng dụng vào các lĩnh vực như: thăm dò dầu khí, công nghệ giải trí trên ô tô và hợp tác với các chuỗi dược phẩm để phát triển ứng dụng y tế.