Khi các nền kinh tế trong ASEAN vẫn tiếp tục quan sát động thái từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), Việt Nam là một trường hợp đặc biệt khi cắt giảm lãi suất ngay từ nửa đầu 2023.
Tăng trưởng yếu buộc NHNN hạ sớm lãi suất
Theo nhóm nghiên cứu phân tích của ngân hàng HSBC, nguyên nhân khiến Việt Nam trở thành trường hợp đặc biệt trong ASEAN khi tiến hành cắt giảm lãi suất trước cả Fed, đến từ việc Việt Nam đang phải đối mặt với khó khăn về nhiều mặt, thể hiện rõ qua tốc độ tăng trưởng GDP nửa đầu năm 2023 chỉ đạt 3,7% so với cùng kỳ, chậm lại đáng kể so với tốc độ 8% của năm 2022.
“Tăng trưởng tại Việt Nam đã giảm tốc tới mức Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) buộc phải đảo ngược chính sách thắt chặt ngay trong nửa đầu năm 2023”, HSBC nhận định.
Đồng thời, một lý do khác khiến NHNN có động thái sớm là tình trạng suy giảm tín dụng. Trong khi hầu hết các nền kinh tế ASEAN vẫn ghi nhận tăng trưởng tín dụng tốt, Việt Nam lại là ngoại lệ. Tăng trưởng tín dụng ở Việt Nam đã chậm lại đáng kể từ tháng 11/2022 và vẫn chưa chạm đáy. Để giải quyết tình trạng này, NHNN đã phải nhanh chóng cắt giảm lãi suất.
Theo đó, NHNN đã đi trước khi có liên tiếp 3 đợt giảm lãi suất điều hành kể từ đầu năm. Mức lãi suất điều hành hiện đã ngang bằng với thời điểm trước đại dịch.
Thực tế, HSBC dự báo Việt Nam sẽ có khả năng còn một đợt cắt giảm lãi suất thêm 50 điểm cơ bản nữa, trước khi duy trì mức lãi suất này trong suốt năm 2024.
Dựa trên lãi suất chính sách thực tế, HSBC cho rằng Việt Nam không có nhiều dư địa để giảm thêm lãi suất. Tuy nhiên, Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng nhu cầu trong nước yếu đi và nhập khẩu giảm, dẫn tới vị thế tài khoản vãng lai thuận lợi hơn. Xét ở một mức độ nhất định, tình trạng này giúp ổn định tỷ giá VND và giúp NHNN có một chút sự độc lập chính sách khỏi Fed.
Thêm vào đó, động lực tăng lãi suất cũng không nhiều khi lạm phát dự báo ở mức thấp. HSBC cho rằng lạm phát tại Việt Nam có xu hướng đi lên trong năm 2024, song vẫn không đủ để kích thích tăng lãi suất. Nhốm phân tích dự báo lạm phát sẽ lên khoảng 3% trong nửa cuối 2024, thấp hơn nhiều so với ngưỡng 4,5% của NHNN.
Tỷ giá ổn định tạo dư địa giảm thêm
Nhận định về vấn đề lãi suất, tại Diễn đàn Cấp cao Cố vấn tài chính Việt Nam 2023 (Vietnam Wealth Advisor Summit 2023), tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế cho rằng, áp lực tỷ giá giảm trong thời gian tới là cơ hội để NHNN tiếp tục giảm lãi suất điều hành.
Theo ông Nghĩa, một trong những nguyên nhân thấy lãi suất vẫn đang khá cao là do ngành ngân hàng vẫn đang phải dè chừng biến động tỷ giá. Tuy vậy, theo chuyên gia này, có 3 yếu tố để thấy tỷ giá năm nay giảm, đồng đô la khó tăng trở lại và NHNN có thể có thêm dư địa để giảm lãi suất điều hành hơn nữa.
Thứ nhất, chỉ số USD Index đã giảm từ mức 115 điểm cuối năm ngoái còn 102 điểm và có thể giảm thêm về ngưỡng 100 điểm. USD index khó tăng trở lại trong bối cảnh thế giới đa cực, sử dụng nhiều đồng tiền như hiện nay.
Thứ hai, giá hàng hóa nguyên liệu nhập khẩu có thể tăng, nhất là giá nhiên liệu – gây áp lực với tỷ giá – song Bộ Tài chính vẫn còn dư địa để can thiệp (thuế, phí xăng dầu).
Thứ ba, cán cân thanh toán của Việt Nam vẫn dương. Đây là các yếu tố cho thấy áp lực tỷ giá thời gian tới không còn nguy hiểm, NHNN có thể mua ngoại tệ tăng dự trữ ngoại hối quốc gia. Dự đoán, tỷ giá năm 2023-2024 sẽ duy trì ổn định.
Trên thế giới, chỉ số ngành sản xuất PMI toàn cầu đang nhích lên, cho thấy kinh tế thế giới đang ở đoạn cuối của đáy phục hồi. Kinh tế Việt Nam đang đi theo đáy chữ U từ tháng 11/2022 và bắt đầu phục hồi nhẹ. Dự báo, kinh tế Việt Nam sẽ phục hồi rõ nét hơn từ cuối năm nay.
“Về lãi suất, nhiều khả năng cuối năm nay Fed dừng tăng lãi suất và có thể giảm lãi suất từ cuối năm sau. Châu Âu cũng có thể dừng tăng lãi suất từ cuối năm nay do lạm phát giảm nhanh hơn dự đoán. Đây là cơ hội để NHNN giảm thêm lãi suất, hỗ trợ doanh nghiệp”, ông Nghĩa chia sẻ.
