Thanh tra 26 dự án điện: La liệt sai phạm vẫn được COD và hưởng giá FIT

Kết quả thanh tra 26 nhà máy điện mặt trời (ĐMT), điện gió tại các tỉnh Bình Thuận, Long An, Bình Phước của Thanh tra Chính phủ cho thấy nhiều vi phạm trong đầu tư và công nhận ngày vận hành thương mại (COD), trách nhiệm thuộc về các chủ đầu tư dự án, Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) và Công ty Mua bán điện (EPTC, trực thuộc EVN).

Cụ thể, Thanh tra Chính phủ xác định, việc EPTC công nhận ngày vận hành thương mại, đưa vào sử dụng 26 nhà máy nói trên khi chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền (cụ thể là Cục Điện lực và năng lượng tái tạo/Sở Công thương) kiểm tra nghiệm thu và ra văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu công trình xây dựng của chủ đầu tư, đã vi phạm quy định tại Nghị định 46/2015, Luật Xây dựng và Thông tư 39/2015 của Bộ Công thương.

EPTC công nhận COD và mua điện của 26 nhà máy trong khi các dự án vi phạm quy định về quản lý đầu tư xây dựng, đất đai, nghiệm thu công trình; việc này là vi phạm quy định tại Quyết định 11/2017 của Thủ tướng.

Đáng chú ý, (EVN) đã ban hành Quy trình thử nghiệm và công nhận ngày vận hành thương mại đối với các nhà máy điện mặt trời, điện gió (lần lượt tại các quyết định vào các năm 2019, 2020, 2021). Theo cơ quan thanh tra, nội dung quy trình không quy định điều kiện để đưa công trình vào sử dụng theo quy định về đầu tư xây dựng và nghiệm thu công trình (quy định tại Thông tư 39/2015 và Thông tư 16/2017 của Bộ Công thương).

Các vi phạm nêu trên dẫn đến việc công nhận COD và mua bán điện của 26 nhà máy ĐMT, điện gió theo giá cố định là chưa đủ cơ sở pháp luật nhưng đã và đang được áp dụng giá FIT trong 20 năm. Việc này "cần phải được cơ quan quản lý rà soát, xem xét", Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.

Quá trình thanh tra cũng cho thấy, nhiều dự án đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng để kịp thời gian được áp dụng cơ chế khuyến khích nên đã có khuyết điểm, vi phạm trong quá trình thực hiện. Cơ quan thanh tra xác định, trách nhiệm đối với những khuyết điểm, vi phạm trên thuộc về các chủ đầu tư dự án, EPTC và EVN.

Kiểm tra cho thấy, EPTC đã công nhận ngày vận hành thương mại và mua điện của 26 nhà máy. Trong đó, 10 nhà máy ĐMT được COD trước 1/7/2019 được áp dụng giá FIT 9,35 UScent/kWh (theo Quyết định 11 năm 2017 của Thủ tướng); 13 nhà máy ĐMT COD trước 1/1/2021 được áp dụng giá FIT 7,09 UScent/kWh theo Quyết định 13 năm 2020 của Thủ tướng; 3 nhà máy điện gió trên đất liền được COD trước 1/11/2021 được hưởng giá FIT 8,5 UScent/kWh theo Quyết định 39 năm 2018 của Thủ tướng.

Tuy nhiên, nhiều chủ đầu tư đã vi phạm trong đầu tư xây dựng nhà máy. Cụ thể: 19/26 dự án vi phạm điều kiện khởi công xây dựng công trình như: thiết kế bản vẽ thi công chưa được phê duyệt, chưa được bàn giao mặt bằng thi công (7 dự án chưa có thiết kế bản vẽ thi công được duyệt, 4 dự án chưa có thiết kế bản vẽ thi công được duyệt và chưa được bàn giao mặt bằng, 01 dự án chưa có thiết kế bản vẽ thi công và giấy phép xây dựng, 7 dự án chưa được bàn giao mặt bằng).

Đến 30/6/2019 (sau thời điểm này, Quyết định 11 năm 2017 của Thủ tướng hết hiệu lực áp dụng) có 2 dự án ĐMT vẫn chưa được cơ quan thẩm quyền cho thuê đất, không đủ điều kiện được áp dụng giá 9,35 UScent/kWh. Đến 31/12/2020 (sau thời điểm này, Quyết định 13 năm 2020 của Thủ tướng hết hiệu lực áp dụng) có 2 dự án ĐMT chưa được cơ quan thẩm quyền cho thuê đất, không đủ điều kiện được áp dụng giá 7,09 UScent/kWh.

Mặc dù, một số dự án ĐMT vi phạm quy định về quản lý, sử dụng đất trong đầu tư xây dựng, nhưng EPTC đã công nhận ngày vận hành thương mại và mua điện. Điều này được xác định là vi phạm Quyết định 11 năm 2017 của Thủ tướng.