Tiên phong mở lối đi mới trong du lịch hang động

Giữa tháng 3/2025, trong bức thư tay gửi UBND Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, PGS. TS Đặng Văn Bài, Phó chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia chia sẻ, trong ba hang động trong lòng danh thắng núi Bàn Cờ, cả núi Bàn Cờ và 2 hang Thiên Đăng và Long Vân đã được địa phương quan tâm, bảo tồn nguyên trạng.

Riêng hang Ngọc Rồng, kể từ năm 1999 đã được giao đất cho doanh nghiệp tư nhân tổ chức kinh doanh dịch vụ văn hóa, nghệ thuật, ẩm thực... kết hợp với danh thắng trở thành một điểm du lịch hấp dẫn ở Cẩm Phả. Tuy nhiên, các loại dịch vụ văn hóa chưa được nghiên cứu và đầu tư đạt chất lượng cao.

Vị chuyên gia chia sẻ, dưới quan điểm bảo tồn hiện đại, có hai hoạt động cơ bản cần được quan tâm. Đầu tiên là bảo tồn nguyên trạng yếu tố gốc tạo thành giá trị di thắng. Vấn đề thứ hai là tôn tạo, cải tạo, thích nghi tạo ra sức sống bền vững cho di tích ở hiện tại và tương lai.

“Đó là lý do tôi ủng hộ Dự án khai thác kinh doanh dịch vụ văn hóa, du lịch trong hang Ngọc Rồng”, PGS. TS Đặng Văn Bài cho biết.

Theo ông Bài, Dự án khai thác kinh doanh dịch vụ văn hóa, du lịch trong hang Ngọc Rồng sẽ giúp đạt được một số mục tiêu lớn là bảo tồn danh thắng, gắn với phát triển du lịch bền vững góp phần phát triển kinh tế - xã hội, tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương.

Song song với đó, dự án cũng sáng tạo các loại hình dịch vụ văn hóa, nghệ thuật, ẩm thực, mua sắm, tổ chức sự kiện... tạo ra sản phẩm du lịch độc đáo cho thành phố Cẩm Phả.

Tiên phong mở lối đi mới

Ba tháng sau lá thư tay của chuyên gia Đặng Văn Bài gửi UBND Thành phố Cẩm Phả, một vở diễn thực cảnh kết hợp ẩm thực mang tên “Đi tìm dấu Ngọc” được tổ chức bên trong hang Ngọc Rồng. Đây cũng là vở diễn thực cảnh đầu tiên trong hang động tại Việt Nam.

Sự kết hợp hài hòa giữa công nghệ tiên tiến và vẻ đẹp tự nhiên của hang động đã tạo nên những khoảnh khắc mãn nhãn. Vở diễn ứng dụng công nghệ đa phương tiện hiện đại, kết hợp nhiều loại hình nghệ thuật như múa, xiếc, với sự cố vấn của các nghệ sĩ gạo cội.

Không chỉ được thưởng thức nghệ thuật, du khách còn được trải nghiệm ẩm thực cao cấp tại hang Ngọc Rồng với các món ăn đặc sản của Quảng Ninh kết hợp cùng nét ẩm thực độc đáo, truyền thống của người dân địa phương như cá vược, chả mực Cô Tô giã tay, gà Tiên Yên, bánh gật gù, thịt kho nhục… Chỉ trong vài tháng ngắn ngủi, hang Ngọc Rồng đã chứng kiến sự thay đổi lớn về hình thức lẫn nội dung.

Bên trong hang có diện mạo hoàn toàn mới, lòng hang rộng hơn 4.000 m2 được thay thế từ ánh sáng trắng lạnh sang ánh sáng nhiều màu dịu nhẹ, tôn lên vẻ đẹp huyền ảo của nhũ đá. Những hiệu ứng ánh sáng 3D mapping hiện đại được ứng dụng một cách tinh tế, tạo nên những màn trình diễn nghệ thuật độc đáo.

Những công trình cũ kỹ, không phù hợp với cảnh quan tự nhiên như nhà vệ sinh đã được tháo dỡ, những phần sàn bê tông dày, gồ ghề và giật cấp đã được dỡ bỏ hoặc làm phẳng, các kết cấu sắt thép bê tông và hệ thống dây điện, tủ điện chạy dọc thành hang đã được gỡ bỏ trả lại vẻ đẹp tự nhiên cho hang động.

Sàn gỗ và sân khấu phục vụ trình diễn nghệ thuật được sử dụng loại lắp ghép thân thiện với môi trường và dễ dàng di dời. Tất cả được lắp đặt một cách tỉ mỉ, tạo nên một không gian lý tưởng cho các buổi biểu diễn nghệ thuật.

Hoạt động cung cấp dịch vụ của hang Ngọc Rồng cũng “lột xác” toàn diện. Nếu trước đây, đơn vị vận hành chỉ đơn thuần bán vé vào tham quan hang thì nay hang có thêm dịch vụ trình diễn nghệ thuật kết hợp trải nghiệm ẩm thực… Tất cả sẽ đưa hang Ngọc Rồng thực sự trở thành một điểm đến hấp dẫn, thu hút du khách.

Những thay đổi của hang Ngọc Rồng được các chuyên gia đánh giá rất cao. TS. Đỗ Trần Phương, Phó trưởng khoa Du lịch, Đại học Văn hóa Hà Nội đánh giá, các sản phẩm du lịch gắn với khảo cổ học, lịch sử, nghệ thuật biểu diễn thực cảnh hay trưng bày sáng tạo sẽ nâng cao trải nghiệm du khách, đáp ứng xu hướng mới của ngành công nghiệp không khói.

“Việc tích hợp công nghiệp văn hóa trong khai thác hang động không chỉ mở ra hướng đi mới cho du lịch Quảng Ninh mà còn có thể lan tỏa ra nhiều địa phương khác có tài nguyên tương tự”, ông Phương nhấn mạnh.

Vị chuyên gia đưa ra 3 điểm nhấn cho phát triển công nghiệp văn hóa hang động. Đầu tiên là “biến giá trị văn hóa thành tài sản”, khai thác giá trị văn hóa thành sản phẩm du lịch sống động, có giá trị kinh tế và văn hóa. Tiếp đó là “động lực xanh”, hướng tới phát triển du lịch bền vững, hài hòa giữa kinh tế, văn hóa và môi trường. Cuối cùng là “hang động”, tạo không gian trải nghiệm độc đáo, khai thác ẩm thực, di tích lịch sử và du lịch tâm linh.

TS. Đỗ Trần Phương cũng nhấn mạnh ba nguyên tắc cốt lõi mà nhiều nước đã thực hiện, đó là dựa vào “chân - thiện - mỹ”. Trong đó, “chân” được hiểu là việc khai thác du lịch phải đúng pháp luật, được sự cho phép và giám sát của cơ quan Nhà nước. Đồng thời phải tuân thủ nguyên tắc, cam kết trong bảo tồn di sản, bảo vệ môi trường sinh thái và giá trị văn hóa nguyên gốc của hang động.

“Thiện” là phát triển du lịch cần mang lại lợi ích cho nhiều bên. Sản phẩm mới giúp du khách có trải nghiệm tích cực; người dân địa phương có cơ hội tạo sinh kế, tăng thu nhập; chính quyền địa phương và cộng đồng cùng hưởng lợi từ hạ tầng và các dịch vụ đi kèm.

“Mỹ” là tạo ra các sản phẩm du lịch ấn tượng và truyền được cảm hứng, tạo dấu ấn trong lòng du khách, để du khách nhớ và mong muốn quay trở lại.

Hài hòa lợi ích

Đồng quan điểm về yếu tố “thiện” mà TS. Đỗ Trần Phương nhắc tới, TS. Lư Thị Thanh Lê, Khoa công nghiệp văn hóa di sản, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng lưu ý khi tạo sản phẩm du lịch phải có cách thức tiếp cận hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp, chính quyền và người dân địa phương.

“Cần cân nhắc các trụ cột phát triển bền vững như kinh tế, văn hóa, môi trường”, bà Lê chia sẻ.

Đây cũng là điểm nhấn quan trọng nhất trong Đề án “Phát triển sản phẩm du lịch gắn với bảo tồn, phát huy giá trị danh thắng Vũng Đục, thuộc khu di tích lịch sử và danh thắng Vũng Đục giai đoạn 2025 – 2035” do công ty TNHH Hang Ngọc Rồng và Công ty TNHH du lịch Vũng Đục triển khai.

Đề án đặt nhiệm vụ bảo tồn những di sản tự nhiên kết hợp với phát triển kinh tế, mở rộng tuyến du lịch Di sản Hạ Long – Cẩm Phả, khai thác tiềm năng du lịch tự nhiên của Vũng Đục, liên kết với các điểm đến khác để tạo sản phẩm du lịch quanh năm. Song song với đó, các khu du lịch mới có thể tạo thêm việc làm, thúc đẩy kinh tế địa phương.

Ông Phạm Lê Hưng, Chủ tịch UBND Cẩm Phả cho biết, khu vực danh thắng Vũng Đục giáp với vịnh Bái Tử Long, là cơ hội để kết nối với việc khai thác bốn hành trình du lịch vịnh Hạ Long, Bái Tử Long. Cùng với đó, Cẩm Phả có năm điểm du lịch kết nối với danh thắng Vũng Đục bằng đường bộ, đường bao biển Hạ Long - Cẩm Phả để thu hút khách đến địa phương cả bốn mùa.

“Đặc biệt, việc tham quan hang động, hưởng thụ các sản phẩm nghệ thuật tại Cẩm Phả có thể phục vụ được du khách kể cả những ngày thời tiết bất thường do mưa, bão”, ông Hưng chia sẻ.

Đối với những doanh nghiệp đứng sau sự đổi mới của hang Ngọc Rồng, việc đi tìm điểm cân bằng lợi ích cũng là nhiệm vụ tất yếu.

Ông Nguyễn Quang Sơn, Phó tổng giám đốc APC Corporation – đơn vị chủ quản của công ty TNHH Hang Ngọc Rồng cho biết, ngay sau buổi công chiếu đầu tiên, vở diễn “Đi tìm dấu Ngọc” đã mở cửa miễn phí cho người dân Quảng Ninh cũng như khu vực lân cận (tới ngày 9/6) trước khi chính thức đón khách đến tham quan.

Đơn vị cũng đang tính toán để sớm đưa ra chương trình cho người dân xung quanh được trải nghiệm dịch vụ trong hang Ngọc Rồng với mức chi phí ưu đãi nhất.

“Chúng tôi hiểu rằng du lịch không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn có tác động lớn đến thiên nhiên và cộng đồng địa phương”, ông Sơn cho biết.

Là đơn vị sở hữu và vận hành chuỗi du thuyền 5 sao Ambassador với nhiều du thuyền tại vịnh Hạ Long và Lan Hạ cùng với chuỗi nhà hàng cao cấp trên toàn quốc, hang Ngọc Rồng được APC Corporation phát triển như một phần trong hệ sinh thái của doanh nghiệp.

Trong giai đoạn đầu của dự án, đơn vị chưa tập trung vào lợi nhuận, mà hướng tới việc kết nối các điểm đến để tăng lượt tham quan, kéo dài thời gian lưu trú của du khách và hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương, đặc biệt là với vấn đề việc làm.

Lãnh đạo của APC Corporation cho biết, để vận hành một khu vực rộng lớn với nhiều dịch vụ từ biểu diễn, ẩm thực, hậu cần… đòi hỏi quy mô hàng trăm nhân sự. Hiện tại, phần lớn nhân sự đang được công ty điều tới từ Hạ Long và Hà Nội.

Trong tương lai gần, công ty đã có kế hoạch chuyển giao, thay thế bằng nhân lực phục vụ, hậu cần và có thể cả vở diễn thực cảnh bằng người Cẩm Phả. Việc có thể đào tạo và sử dụng lao động địa phương không chỉ cải thiện kinh tế trong vùng mà còn giúp doanh nghiệp giảm bớt chi phí vận hành.

Trong tương lai gần, đơn vị dự kiến phát triển thêm bến du thuyền gần khu vực hang Ngọc Rồng, từ đó có thể kết nối vịnh Hạ Long với Bái Tử Long bằng đường biển. Để đảm bảo quá trình khai thác hang diễn ra bền vững, doanh nghiệp đã tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu của chính quyền địa phương.

Bà Nguyễn Thị Bích Thương, Phó trưởng phòng văn hóa, khoa học và thông tin thành phố Cẩm Phả cho biết, thành phố đã đồng hành cùng doanh nghiệp, hướng dẫn thực hiện tốt công tác giữ gìn giá trị di tích, đánh giá tác động môi trường, xin ý kiến các nhà chuyên gia về văn hóa, thực hiện các thủ tục về phòng chữa cháy, vệ sinh môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm.

“Nếu hang đóng cửa thì cũng dần bị hủy hoại. Vì vậy, nếu doanh nghiệp thực hiện tốt theo quy định nhà nước và đảm bảo hoạt động thì sẽ thu hút du khách, thu về lợi nhuận để tái đầu tư cho nơi đây”, bà Thương nhận xét.