Con đường duy nhất để giải quyết bất ổn tại BOT Cai Lậy

Thu phí trở lại sau hơn 3 tháng tạm dừng, tình hình căng thẳng tại BOT Cai Lậy lại một lần nữa tái diễn. Các tài xế qua trạm đã phản ứng quyết liệt và đối phó bằng nhiều cách khiến BOT Cai Lậy liên tục thất thủ, phải xả trạm nhiều lần trong các ngày qua.

Trao đổi với TheLEADER một số chuyên gia kinh tế cho rằng, cần sớm di dời trạm BOT Cai Lậy do đặt trạm bất hợp lý. 

Theo TS. Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương, vấn đề tại BOT Cai Lậy đã quá rõ ràng. "Nếu không có một giải pháp thỏa đáng cho thực trạng tại Cai Lậy sẽ để lại những hiệu ứng và tiền lệ không tốt đối với xã hội", ông Doanh nói. 

TS. Lê Đăng Doanh cho biết, trên thế giới bao giờ người ta cũng xây dựng các đoạn đường BOT song song với các tuyến đường vốn có. Nếu người dân muốn đi đường tốt, đi nhanh hơn thì phải nộp phí. Còn nếu họ không muốn đi đường BOT thì họ vẫn có quyền được đi đường cũ không phải trả bất kỳ phí nào.

Trong khi đó, theo ông Doanh, các dự án BOT tại Việt Nam đang mọc lên với mật độ dầy đặc, lại không được đưa ra thảo luận với người dân mà chủ yếu là chỉ định thầu, không công khai minh bạch khiến người dân phản đối là điều tất yếu.

Đối với sự việc tại Cai Lậy, vị chuyên gia kinh tế uy tín này cho rằng, trước mắt, các cơ quan quản lý cần sớm di dời vị trí đặt trạm thu phí vì trạm đó đặt không đúng. Việc di dời trạm thu phí này có thể bồi thường cho chủ đầu tư khoản tiền đã thi công Quốc lộ 1.

Tuy nhiên, về lâu dài, cần có một khung pháp luật cho các hình thức hợp tác công tư PPP, BOT hay BT một cách rõ ràng, minh bạch.

"Hình thức huy động vốn BOT là cần thiết, song tại Việt Nam hình thức hợp tác này đang có dấu hiệu của nhóm lợi ích, vi phạm nguyên tắc: BOT không được là con đường độc đạo, độc quyền, bắt người dân phải đi và nộp phí", ông Doanh khẳng định.

Ở góc nhìn tương tự, theo ông Nguyễn Khắc Giang, Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR), trong giải pháp cho BOT Cai Lậy, Nhà nước và các bộ ngành cần hết sức thận trọng. Bởi nếu không làm tốt, nó sẽ tạo ra hiệu ứng và tiền lệ xấu đối với hơn 80 trạm BOT khác trên phạm vi cả nước.

Theo ông Giang, cuộc phản kháng tại Cai Lậy của tài xế về bản chất không phải vì mục đích kinh tế. Do đó, việc Bộ Giao thông vận tải giảm mức phí BOT Cai Lậy đến 30% và miễn phí dịch vụ cho người dân địa phương nhằm đạt được đồng thuận từ các tài xế đã không thành công.

"Sự bức xúc và phản đối của các tài xế tại đây mạnh mẽ như vậy trong những ngày qua bởi họ cho rằng việc thu phí BOT là không đúng, bất công và không phản ánh chính xác dịch vụ mà họ sử dụng", ông Giang nói.

Cũng theo nhìn nhận của ông Giang, trên thực tế, BOT đã làm được những con đường tốt cho người dân, nhiều dự án thu phí cao như cao tốc Hà Nội – Hải Phòng nhưng người dân vẫn chấp nhận đi. Trong khi đó, BOT tại Cai Lậy lại là con đường độc đạo, người dân không có sự lựa chọn, khiến người dân bức xúc

Vị chuyên gia này cho rằng, Nhà nước muốn giải quyết được tình trạng này thì buộc phải thuyết phục được người dân rằng việc đặt trạm thu phí và mức phí là hợp lý. Hoặc nếu đã xác định là không hợp lý, phải có cơ chế xử lý nghiêm khắc cơ quan liên quan, đồng thời phải di dời trạm.

"Do đó, các cơ quan chức năng cần làm rõ việc minh bạch trong khâu đấu thầu, lựa chọn dự án và đặt trạm thu phí. Thanh tra Chính phủ cần vào cuộc, cùng với đó là sự giám sát của Quốc hội. Đồng thời, cần tính toán lại chi phí xây dựng của dự án, thời gian hoàn vốn, mức thu phí. Nhiều sự án vừa qua do thông tin không minh bạch, không giám sát đã tự ý kéo dài thời gian thu phí để trục lợi gây bức xúc trong dư luận", ông Giang khuyến nghị.