4 loại tài sản mã hóa
Không có gì đáng ngạc nhiên khi loại tài sản mã hóa (TSMH) được biết đến nhiều nhất là tiền ảo. Trong đó, Bitcoin có lẽ là đại diện tiêu biểu nhất, mặc dù trên thực tế, thị trường tiền ảo đã phát triển nhanh chóng kể từ lần đầu xuất hiện khoảng một thập kỷ trước. Một vài đại diện tiền ảo được biết đến nhiều khác có thể kể đến là Ethereum, Tether, Cardano hay Litecoin.
Tuy nhiên, TSMH cần được hiểu là một khái niệm rộng hơn, là tất cả những tài sản được tạo ra và trao đổi trên các nền tảng chuỗi khối (blockchain), theo phân tích mới nhất từ ông James Estaugh, Giám đốc Khối dịch vụ chứng khoán và bà Nguyễn Minh Châu, Giám đốc Dịch vụ khách hàng, Khối Dịch vụ chứng khoán của HSBC Việt Nam.
Hiện nay, thị trường có bốn loại TSMH không phải là tiền ảo thông dụng nhất, bao gồm tiền điện tử của ngân hàng trung ương (central bank digital currencies - CBDC), tiền ảo neo theo tài sản ổn định (stablecoins), tài sản thực được mã hóa (tokenised assets), và TSMH không thể thay thế (non-fungible tokens - NFT).
Tại Việt Nam, tiền ảo hiện nay không được phép sử dụng để mua hàng hóa, dịch vụ. Tuy nhiên, trong một hội thảo hồi tháng 10/2022 về phòng chống rửa tiền, Thủ tướng đã đề cập đến thực tế các giao dịch tiền ảo vẫn phổ biến, mặc dù không được công nhận, do đó yêu cầu Chính phủ nghiên cứu xây dựng chế tài phù hợp.
Cùng với đó, chưa có cập nhật về đồng CBDC hay tài sản tài chính được mã hóa (tokenized financial asset) nào được phát hành tại Việt Nam, và chỉ mới ghi nhận một số đồng stablecoin neo theo VNĐ được phát hành bởi các tổ chức nước ngoài.
Trong khi đó, thị trường NFT tại Việt Nam lại khá sôi động.
Theo một khảo sát của Finder, Việt Nam thuộc nhóm có số lượng người sở hữu lượng NFT lớn nhất trong số các thị trường được khảo sát vào năm 2021, đứng thứ 4 trong số 20 thị trường nắm giữ nhiều NFT nhất (17,4%).
Trò chơi điện tử NFT là một trong những câu chuyện thành công đáng nhớ của Việt Nam.Giữa năm ngoái, một số nghệ sĩ nổi tiếng trong nước đã đưa các sản phẩm của mình lên thị trường NFT. Một số ngành khác cũng đã thí điểm phát hành NFT như du lịch, bất động sản, game…
Trò chơi điện tử NFT là một trong những câu chuyện thành công đáng nhớ, và đã biến Việt Nam thành một trong những tâm điểm startup trong lĩnh vực mã hóa của thế giới.
Trò chơi Axie Infinity của Việt Nam, ra mắt năm 2018, đã trở thành một hiện tượng và thống trị thị trường NFT trong năm 2022. Từ khi Axie Infinity trở thành một trong những dự án mã hóa giá trị nhất thế giới trong năm 2021, ít nhất 7 trò chơi điện tử blockchain khác đã được triển khai ở Việt Nam, thu hút hàng triệu USD từ các nhà đầu tư nước ngoài.
Nhìn tới tương lai
PWC dự đoán, đến năm 2030, khoảng 5 – 10% tài sản toàn cầu sẽ ở dạng số hóa. Với giá trị tài sản toàn cầu được quản lý đang được kỳ vọng sẽ đạt mức hơn 145 nghìn tỷ USD vào năm 2025, mức tài sản ở dạng số hóa sẽ là một con số khổng lồ, thậm chí còn tiếp tục tăng lên cùng các thay đổi chóng mặt do sự đổi mới, phát triển về công nghệ toàn cầu.
Ngày nay, tiền ảo, stablecoin, CBDC và cơ sở hạ tầng cho phát hành chứng khoán mã hóa vốn đang thay đổi cục diện của thị trường tài chính. Theo hai chuyên gia từ HSBC Việt Nam, bước tiến hóa tiếp theo trong quá trình số hóa sẽ là việc mã hóa các tài sản trong thế giới thực. Điều đó sẽ mang lại lợi ích đáng kể và trực tiếp cho thành viên thị trường, thông qua hiệu quả hoạt động và cơ hội kinh doanh do công nghệ blockchain mang lại.
Đặc biệt, đối với thị trường chứng khoán, ứng dụng hứa hẹn nhất của TSMH sẽ là các tài sản kém thanh khoản có giá trị lớn và vòng đời kéo dài, với các giao dịch tiêu tốn nhiều nguồn lực cho quản lý như trái phiếu.
Bằng cách mã hóa các tài sản này, chủ sở hữu sẽ có thể bán một phần quyền sở hữu tài sản theo cách dễ dàng và với chi phí hợp lý hơn. Cũng nhờ vậy, bên mua có thể tiếp cận và sở hữu một phần của loại tài sản này, thay vì phải chi trả một khoản tiền quá lớn, và đối mặt với tình trạng kém thanh khoản nếu mua toàn bộ tài sản đó.
“Chúng tôi cho rằng, đây có thể là một giải pháp để Việt Nam cân nhắc, nhằm thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của thị trường trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp trong nước”, ông James Estaugh và bà Châu nhận định.
Tuy nhiên, “mùa đông” của thị trường TSMH trong năm 2022 cũng là lời cảnh báo, rằng dù cuộc cách mạng kỹ thuật số đang mang tới những cơ hội lớn về lợi nhuận vượt trội, những thành viên tham gia thị trường không hề miễn nhiễm với các rủi ro.
Do đó, cần có một nền tảng pháp lý vững chắc để hỗ trợ sự phát triển dài hạn, bền vững của thị trường các TSMH. Việc xây dựng các quy định pháp luật về TSMH và các nền tảng theo công nghệ sổ cái phân tán (Distributed Ledger Technologie – DLT) sẽ là một yếu tố quan trọng, quyết định việc mã hóa tài sản xa và nhanh đến đâu.
Trên khắp thế giới, các cơ quan quản lý đang tham gia tích cực vào các dự án thí điểm, cho thấy các chính phủ đều đánh giá cao vai trò của TSMH trong lĩnh vực đầu tư, nhưng cũng đã nhận thấy những khoảng cách giữa thị trường tài chính truyền thống và thị trường tài chính mã hóa.
Cho dù là do các yêu cầu pháp lý, do sáng kiến của chính phủ và các ban ngành, động lực từ phát triển bền vững, hoặc do sức mạnh của TSMH như một lực đẩy cho sự cải tiến, ngành đầu tư đang tiến về tương lai.
“Đối với Việt Nam, chúng tôi cho rằng, Chính phủ đang có những bước tiến trên con đường hiện thực hóa tầm nhìn về một nền kinh tế kỹ thuật số quốc gia, nhưng cách tiếp cận tương đối thận trọng nhằm bảo vệ thành viên thị trường và đảm bảo tăng trưởng bền vững”, hai chuyên gia của HSBC Việt Nam đánh giá.
