Bộ Tài chính đề xuất thu thuế ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán

Bộ Tài chính đang đề xuất cá nhân nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán sẽ phải nộp thuế ngay tại thời điểm nhận, thay vì chờ đến khi chuyển nhượng như hiện nay.

Tại dự thảo sửa đổi Nghị định 126 quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế, Bộ Tài chính cho rằng cần làm rõ thời điểm khấu trừ và kê khai thuế đối với thu nhập từ cổ tức và thưởng bằng chứng khoán. Mục tiêu là ngăn ngừa việc lợi dụng chính sách để kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế.

Cụ thể, cơ quan này đề xuất thuế thu nhập cá nhân phải được khấu trừ, kê khai và nộp ngay tại thời điểm cá nhân nhận cổ tức hoặc cổ phiếu thưởng. Trách nhiệm khấu trừ và nộp thay sẽ thuộc về tổ chức phát hành chứng khoán.

Trên thực tế, cổ tức và lợi tức đang được chi trả bằng nhiều hình thức như tiền mặt, chứng khoán hoặc ghi tăng vốn góp. Trong đó, với cổ tức bằng tiền mặt, tổ chức chi trả đã thực hiện khấu trừ và kê khai nộp thuế cho cá nhân một cách hiệu quả, thông suốt trong thời gian qua, theo đánh giá của Bộ Tài chính.

Tuy nhiên, với cổ tức và thưởng bằng chứng khoán, cá nhân chỉ phải nộp thuế khi bán hoặc chuyển nhượng cổ phiếu đó, chứ không phải tại thời điểm nhận.

Bộ Tài chính nhận định đây là một bất cập. Nhiều cá nhân, đặc biệt là cổ đông lớn, cổ đông chiến lược như thành viên ban giám đốc hay ban kiểm soát, nhận cổ phiếu thưởng nhưng không có nhu cầu chuyển nhượng trong thời gian dài, dẫn đến việc không phải kê khai và nộp thuế ngay khi phát sinh thu nhập.

Theo cơ quan này, điều đó khiến tài sản và thu nhập của các cá nhân tăng lên nhưng chưa bị đánh thuế kịp thời.

Nhà điều hành cũng cho rằng việc hoãn thời điểm kê khai và nộp thuế cho đến khi chuyển nhượng có thể gây ra tình trạng nộp thuế chậm đối với phần thu nhập đã thực sự phát sinh. Đồng thời, quy định hiện hành khiến cơ quan thuế gặp khó trong việc theo dõi, kiểm soát và thu thuế thu nhập cá nhân trong thời gian dài.

Giai đoạn 2016–2024, tổng số thuế thu nhập cá nhân đã kê khai từ hoạt động đầu tư vốn đạt gần 52.000 tỷ đồng. Trong đó, phần thu từ việc đánh thuế cổ tức và cổ phiếu thưởng chỉ khoảng 1.318 tỷ đồng, tương đương 2,54%.

Trong khi đó, theo dữ liệu từ Tổng công ty Lưu ký chứng khoán, tổng số cổ phiếu mà cá nhân đã nhận từ cổ tức và cổ phiếu thưởng lên tới 34,84 tỷ đơn vị. Nếu toàn bộ số cổ phiếu này được chuyển nhượng và tính giá theo mệnh giá 10.000 đồng mỗi cổ phiếu với thuế suất 5%, thì số thuế thu nhập cá nhân phải nộp ước tính lên tới 17.240 tỷ đồng.

Như vậy, số thuế đã kê khai thực tế chỉ bằng khoảng 8% so với con số ước tính nói trên.

Bộ Tài chính cũng viện dẫn kinh nghiệm quốc tế khi cho rằng một số quốc gia như Thái Lan và Ấn Độ đã quy định thời điểm tính thuế là khi chi trả cổ tức. Theo đó, tổ chức phát hành có trách nhiệm khấu trừ thuế thu nhập cá nhân theo mức thuế suất đã được quy định.