Đồng bằng sông Cửu Long tiếp cận quan điểm chiến lược mới

“Miền Tây là một phần máu thịt của Tổ quốc. 13 tỉnh, thành phố trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long chiếm 12% diện tích và 19% dân số cả nước, là trung tâm sản xuất nông nghiệp lớn nhất của Việt Nam, đóng góp 50% sản lượng lúa, 95% lượng gạo xuất khẩu, 65 % sản lượng nuôi trồng thủy sản…”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh tại Hội nghị sơ kết 3 năm thực hiện Nghị quyết 120 của Đồng bằng sông Cửu Long mới đây.

Đối với thế giới, theo đánh giá của Ngân hàng thế giới, Đồng bằng sông Cửu Long là vựa lúa chiếm khoảng 20% lượng gạo thương mại toàn cầu, góp phần đảm bảo lương thực ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ.

Sau 3 năm thực hiện Nghị quyết 120, Đồng bằng sông Cửu Long đã thực hiện xoay trục chiến lược từ sản xuất lúa - trái cây - thủy sản sang thủy sản - trái cây - lúa đã chủ động chuyển diện tích lúa kém chất lượng, thường xuyên bị hạn mặn sang thủy sản, cây ăn trái mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn.

Lần đầu tiên các đặc sản của vùng như thanh long, xoài, vú sữa, chôm chôm… đã được xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Australia...

Tăng trưởng GDP ở miền Tây luôn ở mức cao, trong hai năm 2018 và 2019 đều đạt khoảng 7,3%. Đời sống của người dân từng bước cải thiện. Thu nhập bình quân đầu người ở năm 2016 là 40 triệu đồng thì đến năm 2019 đạt mức 54 triệu đồng, năm 2020 ước đạt 57 triệu đồng, tăng gấp rưỡi so với đầu nhiệm kỳ.

Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, bà Carolyn Turk nhận định: “Nghị quyết 120 thực sự mang tính đột phá, đánh dấu sự thay đổi từ cách tiếp cận mang tính phòng vệ thụ động đối với biến đổi khí hậu chuyển sang hướng tới mô hình “chủ động thích ứng với thiên nhiên”.

Nghị quyết đã chỉ ra rằng biến đổi khí hậu và nước biển dâng, sự thay đổi cực đoan về thời tiết và xâm nhập mặn đã trở thành tình trạng bình thường mới của Đồng bằng sông Cửu Long.

“Đồng bằng sông Cửu Long là minh chứng thể hiện tư duy và cách tiếp cận chuyển đổi của Việt Nam đối với phát triển”, bà Carolyn Turk nhấn mạnh.

Trên con đường hiện thực hóa khát vọng Việt Nam trở thành một nước phát triển vào năm 2045, đưa thu nhập bình quân cả nước đạt mức cao nhưng thu nhập của người dân miền Tây vẫn ở mức trung bình và hằng ngày phải chống chịu với biến đổi khí hậu thì “mục tiêu của chúng ta vẫn chưa đạt được”, theo Thủ tướng.

“Những kết quả đạt được sau 3 năm thực hiện Nghị quyết 120 chỉ là bước đầu”. Thủ tướng nêu rõ, thời gian tới, các bộ, ngành, Trung ương, địa phương cần tập trung vào quan điểm chiến lược tiếp cận mới đối với Đồng bằng sông Cửu Long qua 8 “chữ G”.

Chữ “G” đầu tiên là “Giao”. Đó là phải dành nguồn lực và tập trung ưu tiên phát triển hệ thống giao thông thủy lợi và cơ sở hạ tầng gắn với tầm nhìn chung của toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nhất là hệ thống đường cao tốc, tạo sự kết nối thuận tiện, chi phí thấp, thúc đẩy giao thương.

Chữ G thứ hai là “Giáo”. Đó là giáo dục và phát triển nguồn nhân lực. Có thể nói giáo dục là chìa khóa vàng của phát triển bền vững, đáp án cho bài toán phát triển ngắn hạn lẫn dài hạn đối với vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Hệ thống giáo dục ở đây cần chú trọng nội hàm của mô thức “giáo dục, giáo dục và giáo dục”.

Cụ thể là giáo dục cơ bản, đảm bảo tất cả mọi người, đặc biệt là trẻ em, cần phải được học hết bậc phổ thông, không được phép để trẻ em nào không được đến trường vì không có điều kiện tài chính. Giáo dục thứ hai là giáo dục nghề, đảm bảo cho người dân có cơ hội tiếp cận việc làm cơ bản. Thứ ba, giáo dục trình độ cao, là cơ sở để chuyển đổi lên bậc nấc cao hơn về năng suất và thu nhập.

Thủ tướng cho rằng, vấn đề giáo dục đào tạo chưa được nổi bật và sắc nét trong Nghị quyết 120, đề nghị bổ sung một số nội dung trọng tâm về vấn đề này vào Nghị quyết.

Chữ G thứ 3 là “Giang” (sông). Theo Thủ tướng, kinh tế và sinh kế của người dân nơi đây gắn liền với các con sông như Tiền Giang, Hậu Giang và nhiều con sông khác. Chiến lược phát triển cần tận dụng được lợi thế, phát huy vai trò của các con sông để phát triển kinh tế nông nghiệp, lúa gạo, trái cây, thủy sản, giao thông và đặc biệt là hệ thống logistic đường sông thì mới thành công.

“Không có dòng sông, con rạch không phải là văn hóa của miền Tây”. Vai trò của các con sông là yếu tố quan trọng Đồng bằng sông Cửu Long. Vấn đề này vẫn còn mờ nhạt trong Nghị quyết 120, Thủ tướng đề nghị nghiên cứu khái niệm “kinh tế sông”.

Chữ G thứ tư là “Gắn”. Đó là gắn kết giữa Trung ương với địa phương, nhà nước với thị trường, người dân và doanh nghiệp, giữa trong nước và tổ chức, nhà đầu tư quốc tế, đặc biệt là gắng liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long để cùng phát triển bền vững.

Chữ G thứ 5 là “Giàu”. Đó là tích cực thu hút được những người giàu, người khá giả, doanh nghiệp có tiềm lực đến đầu tư phát triển kinh tế địa phương. Để có nguồn lực phát triển cần phải xây tổ đón ‘đại bàng”. Muốn vậy cần phải cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và mỗi địa phương.

Chữ G thứ 6 là “Giỏi”, tích cực thu hút những tài năng đóng góp chất xám, trí tuệ cho sự phát triển miền Tây. Do đó, cần có chính sách chung thu hút giới tài năng trở về hoặc đến đóng góp vì sự phát triển của vùng đất Chín Rồng này. Vấn đề này vẫn chưa được đề cập trong Nghị quyết 120, đây là một thiếu sót, Thủ tướng đề nghị phải phát huy vai trò, thu hút tốt hơn nữa những tài năng đến với Đồng bằng sông Cửu Long.

Chữ G thứ 7 là “Già”. Đồng bằng sông Cửu Long có mức độ dân số già hóa cao hơn bình quân cả nước. Đây là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương về mặt kinh tế xã hội lẫn môi trường.

Do đó, khu vực này cần có chính sách chủ động cho vấn đề dân số già hóa và hình thành mạng lưới an sinh xã hội tốt hơn để nâng đỡ phúc lợi cho người già và những người yếu thế. Sau 3 năm triển khai Nghị quyết 120 chúng ta thấy vấn đề già hóa dân số đang nổi lên nhưng nội hàm này vẫn còn thiếu trong Nghị quyết, cần được bổ sung, hoàn thiện.

Chữ G thứ 8 là “Giới”, thúc đẩy bình đẳng giới, tiếp cận cơ hội việc làm và phát huy vai trò, vị trí của người phụ nữ. Thủ tướng đề nghị đưa vấn đề này vào Nghị quyết 120.

Bộ Tài nguyên và môi trường được giao chủ trì thực hiện, để chuẩn bị thay thế quy hoạch sử dụng đất các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020 đã hết thời hạn.

Ngoài ra, Thủ tướng đề nghị nghiên cứu cơ chế đánh thuế phát thải để khuyến khích giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời qua đó chia sẻ trở lại nguồn thu để hỗ trợ các địa phương bị tác động nặng bởi biến đổi khí hậu.

Biến đổi khí hậu suy cho cùng cũng chỉ là những biến đổi mang tính ngoại sinh, một khi chúng ta vẫn giữ được cội nguồn văn hóa và tinh thần dân tộc, những yếu tố mang sức mạnh nội sinh, chúng ta sẽ phát triển giàu mạnh trên mảnh đất thiêng liêng kế thừa từ cha ông, Thủ tướng nêu rõ.

Nhấn mạnh triết lý phát triển “thuận thiên”, nhưng Thủ tướng cho rằng, nội hàm của nó không phải là cam chịu, chấp nhận số phận hay sự sắp đặt của tạo hóa. Biến đổi khí hậu không phải là do tự nhiên tạo ra mà chủ yếu là hệ quả của các hoạt động của con người. Do đó, chúng ta phải nhận thức đúng để có các giải pháp và hành động phù hợp.

Về kế hoạch thời gian tới, Bộ trưởng Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, để tiếp tục ưu tiên đầu tư cho vùng, giai đoạn 2021-2025, tổng số vốn ngân sách Nhà nước dự kiến hỗ trợ cho các dự án trên địa bàn do địa phương quản lý dự kiến đạt khoảng 266.000 tỷ đồng, tăng 20% so với giai đoạn 2016-2020.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng kiến nghị Thủ tướng xem xét, đồng ý tiếp nhận 2 tỷ USD từ nguồn ODA hỗ trợ thêm cho miền Tây giai đoạn 2021-2025, tăng thêm 950 triệu USD. Mục tiêu nhằm hoàn thiện khép kín toàn bộ tuyến đường ven biển, hoàn thành các cầu lớn kết nối các địa phương trong vùng, các dự án thủy lợi liên kết vùng, tập trung phòng chống xâm nhập mặn...