Người nâng tầm cho ngành chiếu sáng ở Việt Nam

Thiết kế ánh sáng không phải bán đèn

“Chỉ còn ba tháng nữa là công trình sẽ khai trương, đơn vị tư vấn nước ngoài làm ánh sáng cho công trình đã bỏ cuộc, anh có dám nhận làm không”, chủ đầu tư của khách sạn Crowne Plaza Vientiane, khách sạn năm sao quy mô trên 200 phòng đầu tiên tại thủ đô của Lào nói với kiến trúc sư Trần Văn Thành như vậy. 

Không có thời gian để lên bản thiết kế hoàn chỉnh nhưng anh Thành và các cộng sự của ASA Lighting Design Studios đã hoàn thành công trình một cách ngoạn mục.

Crowne Plaza Vientiane đã trở thành một trong những “thiết kế khách sạn Crowne mẫu” được tham khảo trong sổ tay thiết kế 2020 của tập đoàn khách sạn lớn thứ 3 thế giới IHG.

Tốt nghiệp thạc sĩ về thiết kế chiếu sáng kiến trúc tại Đức, nghiên cứu thành công tiến sĩ ngành Lighting and Built Environment tại Anh, anh Thành, 41 tuổi, là người hiếm hoi ở Việt Nam được đào tạo bài bản về ngành chiếu sáng. 

Năm 2010, anh quyết định rời công việc tại một công ty thiết kế chiếu sáng tiếng tăm ở Anh, để trở về quê hương khi thị trường tư vấn chiếu sáng còn rất sơ khai. 

Anh đồng sáng lập ASA Lighting Design Studios cùng với cộng sự Nguyễn Văn Nam Khoa (hiện là giám đốc điều hành), đưa ASA trở thành công ty Việt Nam đầu tiên chuyên về thiết kế chiếu sáng kiến trúc chuyên nghiệp. 

Trước đó, tại Việt Nam, việc thiết kế ánh sáng chỉ là một phần trong gói dịch vụ cung cấp, lắp đặt do các công ty kinh doanh đèn thực hiện.

“Là người tiên phong tại một thị trường mới mẻ, chưa có mấy ai hiểu đúng về chiếu sáng là một thách thức, nhưng cũng là cơ hội. May mắn là chúng tôi khởi đầu sự nghiệp trong giai đoạn Việt Nam phát triển và hội nhập rất nhanh, những nhu cầu mới trên thị trường xuất hiện và được chấp nhận dễ dàng", anh Thành nhớ lại. 

Những ngày đầu, anh và đồng nghiệp phải dịch cuốn sách “Tại sao công trình của bạn cần thiết kế chiếu sáng” của Hiệp hội các nhà Thiết kế chiếu sáng chuyên nghiệp (IALD) để gửi cho khách hàng hiểu thêm công việc chuyên môn của ASA và những giá trị về thẩm mỹ và tài chính mà ASA có thể tạo ra cho họ. Thật may, cuốn sách đó chỉ được sử dụng trong vài năm đầu.

“Hiện nay, thị trường đã hiểu rằng chiếu sáng là một phần không thể thiếu nhằm đem lại những trải nghiệm tuyệt vời", anh Thành cho biết. 

Các chủ công trình giờ đã quan tâm đầu tư nhiều hơn vào chiếu sáng, xem đây như một giá trị gia tăng đáng giá cho sản phẩm. Một không gian lý tưởng không chỉ có thiết kế đẹp, mà còn có cảm xúc nhờ được chiếu sáng đúng cách.

Công trình chiếu sáng nhà hàng Nhật cao cấp Sorae là một cột mốc quan trọng giúp ASA thay đổi tư duy của thị trường. Sorae do ông Trịnh Lai, một nhà đầu tư Việt Kiều nổi tiếng trong ngành F&B tại Việt Nam đầu tư. 

Trở về Việt Nam từ Đan Mạch, ông hiểu rất rõ vai trò của chiếu sáng trong tạo ra trải nghiệm ẩm thực mới mẻ tại TP. HCM, nên thuê ASA là đơn vị tư vấn chiếu sáng để làm dự án năm 2014. 

Giải pháp chiếu sáng đã tôn vinh nét đẹp và tinh thần của ẩm thực Nhật Bản, đoạt giải thưởng Darc Award 2015 (Anh) dành cho công trình có chi phí thấp. Từ đó, ASA Studios được biết đến với các giải pháp thiết kế đơn giản, đẹp nhưng chi phí phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Làm ánh sáng đẹp với chi phí thấp không phải là bài toán khó nhất. Việc khó hơn là tham gia “chữa cháy” những dự án “lỗi”, những dự án cần nhà tư vấn mới vào phút chót. Thành công từ những bài toán khó như vậy giúp anh Thành có được niềm tin từ khách hàng. 

Cách tạo uy tín bằng “nói thật, làm thật” đã giúp ASA Studios là nhà tư vấn duy nhất từ Việt Nam lọt vào danh sách “Những nhà tư vấn được đề xuất (recommended consultant list) của các tập đoàn quản lý khách sạn toàn cầu, trong đó có những tên tuổi lớn như Accor, Marriott, Hilton, IHG và Hyatt…

Từ những kinh nghiệm làm việc với các tập đoàn quốc tế đã giúp ASA tạo được quan hệ với các nhà đầu tư lớn nhất của Việt Nam trong các lĩnh vực từ bất động sản phức hợp, tòa nhà văn phòng, tới nghỉ dưỡng. 

Chủ đầu tư Crowne Plaza Vientiane đến nay vẫn tiếp tục hợp tác với ASA trong nhiều dự án khác nhau ở quy mô lớn. ASA cũng là đơn vị tư vấn cho những công trình độc đáo, kiểu mẫu lần đầu tiên tại Việt Nam như Ngôi nhà Đức (Deutsch Haus) ở TP. HCM, công trình văn phòng hạng A chuẩn đầu tiên tại Hà Nội (Capital Place Hanoi), chiếu sáng Đại học VinUniversity, chiếu sáng Hồ Gươm hay quy hoạch chiếu sáng khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm.

Thành công đến từ cảm xúc chân thật

Nói về ý nghĩa của việc chiếu sáng, Hiệp hội các nhà Thiết kế chiếu sáng chuyên nghiệp (IALD) cho rằng: Không gian chính là bức tranh tối và ánh sáng chính là nét cọ vẽ lên không gian đó. 

Ánh sáng có thể tạo cho công trình cảm xúc độc đáo, khác biệt, làm cho công trình mang tính ma mị hay lãng mạn, cổ điển hay hiện đại, dịu dàng hay ồn ào… 

Chính vì vậy, kiến trúc sư Trần Văn Thành nói rằng, ánh sáng là một yếu tố quan trọng làm nên “phần hồn” cho mọi công trình.

Một trong những công trình điểm mốc của anh Thành trong những ngày công ty mới thành lập là dự án ánh sáng Cầu Rồng tại Đà Nẵng. Đối với một công trình quan trọng, mang tính quốc gia như Cầu Rồng, anh Thành và đội ngũ thiết kế đã sáng tạo ứng dụng những hiểu biết về văn hóa bản địa vào một thiết kế mới mẻ đầy tính khai phá. 

Giải thưởng Biểu dương đặc biệt (Best Citation) của Hiệp hội các nhà Thiết kế chiếu sáng chuyên nghiệp thế giới (IALD) năm 2014 cho thiết kế chiếu sáng Cầu Rồng chính là sự nhìn nhận quan trọng nhất của hiệp hội lớn và có uy tín nhất của những nhà chuyên môn hàng đầu thế giới. Đến nay, Cầu Rồng vẫn là là công trình Việt Nam đầu tiên và duy nhất đoạt giải thưởng của IALD.

“Giải thưởng của IALD là một vinh dự rất lớn, vì chưa có đơn vị thiết kế ánh sáng nào tại khu vực Đông Nam Á được nhận giải thưởng này. Nhưng quan trọng hơn là cảm xúc của chính mình đối với công trình. Ngày hoàn thành, chúng tôi đứng trước chiếc Cầu Rồng sáng rực, gió từ sông Hàn thổi vào lồng lộng, lúc ấy trong tôi trào dâng một cảm xúc mạnh mẽ, tôi biết mình đã thành công,” anh Thành nói.

Để có được cảm xúc mãnh liệt như vậy, đòi hỏi các nhà thiết kế phải sáng tạo không ngừng. Đối với mỗi công trình, anh Thành đều hỏi chính mình và các cộng sự: Có thể làm cái gì mới hơn? 

Bên cạnh đưa ra ý tưởng an toàn, anh thường đề nghị với chủ đầu tư vài ý tưởng mang tính đột phá để họ có thể lựa chọn. Nhu cầu để khác biệt trong bối cảnh cạnh tranh, và sự cởi mở của khách hàng đã giúp cho không ít ý tưởng mới mẻ, độc đáo của ASA Studios đi vào hiện thực. 

“Người làm thiết kế chiếu sáng không thể hời hợt, nửa vời. Chỉ có sự làm việc nghiêm túc, tâm huyết mới tạo ra những công trình có giá trị bền vững”, anh chia sẻ thêm.

Trong nhiều buổi chia sẻ với các bạn trẻ, anh Thành nói rằng nghề chiếu sáng đòi hỏi một vốn kiến thức sâu rộng về lịch sử, văn hóa. Những cảm hứng thiết kế tuyệt vời, đẹp nhất, luôn xuất phát từ văn hóa, con người, thiên nhiên bản địa. 

Nhà thiết kế nếu không thấu hiểu văn hóa, triết lý của đất nước mặt trời mọc thì khó mà đưa một ánh sáng vào trong không gian kiến trúc Nhật. Thiết kế ánh sáng cũng mang tính bản địa, các giải pháp của công ty đưa ra cho những công trình khác nhau đến nay đều mang sự khác biệt rõ rệt. 

Tưởng chừng như giống nhau về công năng và cách thể hiện, nhưng một cách tinh tế, ánh sáng của một khách sạn ở Vientiane không giống khách sạn ở Hà Nội, chiếu sáng cho một chiếc du thuyền Scenic Spirit ngược sông Mêkông khác chiếu sáng với tàu Ginger dạo chơi trên vịnh Hạ Long, hay chiếu sáng Mandani Bay, một khu đô thị mới 20ha tại ven biển ở thành phố Cebu (Philippines) khác với trung tâm khu đô thị mới Thủ Thiêm nằm bên sông Sài Gòn. 

Thế nên, người làm công việc thiết kế chiếu sáng ngoài việc được đào tạo bài bản, còn phải liên tục học hỏi, mở rộng kiến thức xã hội, văn hóa.

Thực tế, nguồn nhân lực trong ngành chiếu sáng là một thử thách đối với các công ty chuyên về thiết kế chiếu sáng. Bởi vì tại Việt Nam hiện chưa có trường đào tạo bài bản về chiếu sáng. 

Vì vậy, ngoài việc xây dựng bộ sách chuyên ngành và đào tạo cho những bạn trẻ đam mê một lĩnh vực rất ngách này, anh Thành còn làm việc với các trường đại học để tích hợp chiếu sáng vào các môn học thiết kế nội thất hoặc kiến trúc. 

Sự nhiệt tình của anh đã mang lại những kết quả đáng kể, nhiều trường có ngành nghề liên quan đã quan tâm đến lĩnh vực này. Riêng trường Đại học Kiến trúc TP. HCM đã đưa môn học nghệ thuật chiếu sáng vào chương trình giảng dạy. 

Nếu nhiều lớp trẻ đam mê và được đào tạo ngành chiếu sáng sẽ làm nên một thị trường sôi động trong tương lai, từ đó cùng cải thiện chất lượng các công trình kiến trúc và cuộc sống của người dân nhờ các giải pháp chiếu sáng đúng và đẹp.