'Thừa thợ, thiếu thầy': Nghịch lý ngành sản xuất thời AI

Quỳnh Chi Thứ hai, 07/07/2025 - 09:30
Nghe audio
0:00

Phó hiệu trưởng Trường Điện – điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, Việt Nam thiếu đội ngũ kỹ sư biết cách sử dụng dữ liệu trong ngành sản xuất.

Giải bài toán "thừa thợ, thiếu thầy"

Khi AI và robot ngày càng phổ biến trong nhà máy, nhiều người lo lắng công nhân sẽ mất việc. Nhưng theo PGS.TS Nguyễn Đức Minh, Phó hiệu trưởng Trường Điện – điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội, vấn đề lớn hơn không nằm ở tình trạng thừa công nhân mà ở khoảng trống ngày càng rộng trong đội ngũ kỹ sư đủ năng lực làm chủ hệ thống.

“Việt Nam hay nói thừa thầy thiếu thợ nhưng với tốc độ phát triển của AI và robotics, tôi tin chúng ta sẽ đối mặt với tình trạng ngược lại là thừa thợ, thiếu thầy”, ông Minh nói.

PGS.TS Nguyễn Đức Minh, Phó hiệu trưởng Trường Điện – điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội. Ảnh: SEEE

Các công nhân phổ thông có thể được thay thế bằng robot nhưng những người có khả năng phân tích, kết nối dữ liệu và ra quyết định trong toàn chuỗi sản xuất mới thực sự khan hiếm.

Vấn đề hiện nay, theo ông, là thiếu đội ngũ kỹ sư có kinh nghiệm, có hiểu biết sâu sắc về cách sử dụng dữ liệu trong môi trường sản xuất. Những kỹ sư này không nhất thiết phải giỏi thuật toán nhưng phải có tư duy AI-aware, nghĩa là biết sử dụng công cụ AI để phân tích, trực quan hóa dữ liệu, từ đó đưa ra quyết định phù hợp với vận hành thực tế.

Ngay từ sớm, Trường Điện – điện tử đã đưa các học phần AI vào giảng dạy cho sinh viên các ngành điện, điện tử, tự động hóa. Mỗi năm, trường cung cấp khoảng 1.500 sinh viên tốt nghiệp, trong đó 60% có khả năng ứng dụng AI vào phân tích dữ liệu kỹ thuật, 20% làm việc trực tiếp trong các dự án trí tuệ nhân tạo cho sản xuất và công nghệ thông tin.

Không dừng lại ở việc đưa AI vào giảng dạy, trường còn phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp để đào tạo sinh viên qua thực tiễn. Ngay từ năm ba, sinh viên đã được tham gia vào các dự án thật, đồng hành cùng giảng viên theo quy trình đầy đủ từ tiếp nhận bài toán, khảo sát hiện trường, thu thập dữ liệu, phát triển mô hình, thiết kế phần cứng và phần mềm, đến triển khai thử nghiệm.

Chia sẻ với TheLEADER, ông Minh cho biết, một trong những cách tiếp cận hiệu quả là thông qua các cuộc thi công nghệ do doanh nghiệp tổ chức. Họ thường có bài toán thực, tổ chức thi để lấy giải pháp. Trường thường cử nhóm sinh viên và giảng viên cùng đi. Có doanh nghiệp còn chủ động tìm đến Đại học Bách khoa để đặt hàng.

Như trong trường hợp của Denso, sau khi thắng giải một cuộc thi do công ty tổ chức, nhóm nhóm nghiên cứu của trường Điện - điện tử đã ký hợp đồng triển khai giải pháp. Giải pháp đó hiện đang được Denso cân nhắc nhân rộng ra toàn bộ nhà máy tại Nhật.

Ngoài ra, trường còn thực hiện các dự án lớn khác như hợp tác với Samsung để phát hiện cuộc gọi Deepfake lừa đảo hay phát triển các mô hình AI đơn giản cho VNPT Technology trong lĩnh vực kiểm soát chất lượng dây chuyền.

Đầu năm nay, ông Minh cùng nhóm nghiên cứu thuộc phòng thí nghiệm về thiết kế vi mạch và hệ thống nhúng đã đạt quán quân cuộc thi thiết kế chip quốc tế do Efabless tổ chức và Google đồng tài trợ. Đây là chip dựa trên kiến trúc AI đầu tiên tại Đại học Bách khoa Hà Nội được nghiên cứu từ năm 2019, cũng là bước đệm để nhóm nghiên cứu tiếp tục nghiên cứu và đưa sản phẩm vào thực tế.

PGS.TS Nguyễn Đức Minh hướng dẫn sinh viên nhóm nghiên cứu

Cần minh bạch trong mối quan hệ 3 nhà

Từ thực tế triển khai các giải pháp thông minh cho nhiều doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam, ông Minh cho rằng, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay đối với các doanh nghiệp là vốn đầu tư. Các doanh nghiệp Việt, đặc biệt là SME, không đủ năng lực tài chính để đầu tư dây chuyền hàng chục đến hàng trăm tỷ đồng như các tập đoàn nước ngoài.

Nhưng chính điều đó lại mở ra cơ hội khác. Theo ông Minh, người Việt có khả năng thích ứng nhanh, linh hoạt, biết chọn lối đi “du kích công nghệ”. Chỉ với những mô hình AI đơn giản, tiết kiệm nhưng hiệu quả, đội ngũ của ông đã thuyết phục được cả những tập đoàn lớn như Denso hay Samsung.

Ngày nay, công nghệ AI đã bước vào giai đoạn được sử dụng rộng rãi, với sự hỗ trợ từ các nền tảng mã nguồn mở, mô hình miễn phí, dịch vụ tính toán theo nhu cầu và hỗ trợ từ các tập đoàn lớn.

Điều kiện để nắm bắt cơ hội đó, theo ông Minh, là cần một mối quan hệ thực chất và các bên cùng có lợi với giá trị cốt lõi cần đảm bảo là minh bạch giữa ba bên: doanh nghiệp, nhà trường và nhà nước. Doanh nghiệp cần minh bạch nhu cầu nhân lực. Nhà trường cần minh bạch kế hoạch đào tạo. Nhà nước cần minh bạch chính sách hỗ trợ.

"Chúng tôi ký nhiều biên bản ghi nhớ hợp tác với doanh nghiệp nhưng chỉ giữ mối quan hệ lâu dài với những doanh nghiệp thật sự nghiêm túc và có hành động cụ thể bởi chỉ khi đó, mối quan hệ mới mang lại giá trị bền vững”, Phó hiệu trưởng trường Điện - điện tử, Đại học Bách Khoa chia sẻ.

Chia sẻ trong hội thảo chuyên ngành thuộc triển lãm quốc tế NEPCON Vietnam 2025, ông Minh đặt nhiều kỳ vọng vào các nghị quyết 68 và 57, trong đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển doanh nghiệp đầu chuỗi, hỗ trợ startup và doanh nghiệp nhỏ, với mục tiêu không chỉ làm gia công mà trở thành doanh nghiệp đầu chuỗi giá trị toàn cầu.

Cách VNPT Technology giải bài toán thiếu nhân lực công nghệ cao

Cách VNPT Technology giải bài toán thiếu nhân lực công nghệ cao

Diễn đàn quản trị -  3 ngày
Thay vì tập trung tuyển dụng công nhân để đáp ứng nhu cầu mở rộng, VNPT Technology đầu tư vào tự động hóa, công nghệ số, đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển.
Cách VNPT Technology giải bài toán thiếu nhân lực công nghệ cao

Cách VNPT Technology giải bài toán thiếu nhân lực công nghệ cao

Diễn đàn quản trị -  3 ngày
Thay vì tập trung tuyển dụng công nhân để đáp ứng nhu cầu mở rộng, VNPT Technology đầu tư vào tự động hóa, công nghệ số, đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển.
Hành trình kiến tạo dòng sữa tươi sạch tại Nga từ đạo lý 'ăn quả nhớ kẻ trồng cây' của một doanh nghiệp tử tế

Hành trình kiến tạo dòng sữa tươi sạch tại Nga từ đạo lý 'ăn quả nhớ kẻ trồng cây' của một doanh nghiệp tử tế

Phát triển bền vững -  6 ngày

Không chỉ là những con số đầu tư hay công suất sản xuất, thành quả lớn nhất mà TH mang đến chính là niềm tin và sinh kế cho hàng trăm người dân địa phương – những người đã cùng TH kiến tạo nên một phần mới mẻ, hiện đại hơn trong bức tranh chung của nền nông nghiệp Nga.

Trải nghiệm khách hàng: Lõi tăng trưởng của nhà thuốc Long Châu

Trải nghiệm khách hàng: Lõi tăng trưởng của nhà thuốc Long Châu

Diễn đàn quản trị -  2 tuần

Với một thương hiệu không trực tiếp sản xuất thuốc như Long Châu, trải nghiệm khách hàng không chỉ là ưu tiên mà là còn được xem là chiến lược sống còn.

Từ gia công đến làm chủ: Cuộc đua thách thức của doanh nghiệp Việt trên sân nhà

Từ gia công đến làm chủ: Cuộc đua thách thức của doanh nghiệp Việt trên sân nhà

Tiêu điểm -  1 tháng

Bối cảnh hiện nay đang tạo ra 'thời điểm vàng' cho sự vươn lên của khu vực tư nhân, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp, tiến tới làm chủ trên sân nhà.

Chính thức áp thuế chống bán phá giá thép HRC từ Trung Quốc

Chính thức áp thuế chống bán phá giá thép HRC từ Trung Quốc

Tiêu điểm -  18 giờ

Một số sản phẩm thép cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ bị áp thuế chống bán phá giá trong 5 năm kể từ ngày 6/7/2025.

Makara Capital muốn đầu tư trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam

Makara Capital muốn đầu tư trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam

Tiêu điểm -  1 ngày

Makara Capital, một tập đoàn đến từ Singapore tham vọng bước vào loạt dự án trọng điểm về công nghệ cao, trung tâm tài chính quốc tế với khả năng huy động vốn lớn.

Quảng Trị đón thêm hàng trăm triệu USD cho công nghiệp, năng lượng

Quảng Trị đón thêm hàng trăm triệu USD cho công nghiệp, năng lượng

Tiêu điểm -  1 ngày

UBND tỉnh Quảng Trị duyệt chủ trương đầu tư loạt dự án khu công nghiệp, cụm công nghiệp, nhà máy điện gió nghìn tỷ trong bối cảnh chính thức sáp nhập Quảng Bình.

Chậm kết nối, sân bay Long Thành liệu có… lỡ chuyến?

Chậm kết nối, sân bay Long Thành liệu có… lỡ chuyến?

Tiêu điểm -  1 ngày

Không chỉ là nơi đón trả khách, sân bay Long Thành phải trở thành một cực tăng trưởng, một đô thị hậu cần và dịch vụ.

Quảng Ninh thành lập thêm một cụm công nghiệp 69ha

Quảng Ninh thành lập thêm một cụm công nghiệp 69ha

Tiêu điểm -  1 ngày

UBND tỉnh Quảng Ninh vừa ban hành quyết định 2419/QĐ-UBND thành lập cụm công nghiệp Quảng Đức gần 70ha tại xã Quảng Đức.

'Thừa thợ, thiếu thầy': Nghịch lý ngành sản xuất thời AI

'Thừa thợ, thiếu thầy': Nghịch lý ngành sản xuất thời AI

Tiêu điểm -  5 giây

Phó hiệu trưởng Trường Điện – điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, Việt Nam thiếu đội ngũ kỹ sư biết cách sử dụng dữ liệu trong ngành sản xuất.

Vietjet có giám đốc điều hành mới

Vietjet có giám đốc điều hành mới

Hồ sơ quản trị -  3 phút

Vietjet bổ nhiệm ông Nguyễn Thanh Sơn làm giám đốc điều hành Vietjet với kỳ vọng sẽ dẫn dắt hãng hàng không này phát triển trên hành trình mới.

Chính thức áp thuế chống bán phá giá thép HRC từ Trung Quốc

Chính thức áp thuế chống bán phá giá thép HRC từ Trung Quốc

Tiêu điểm -  18 giờ

Một số sản phẩm thép cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ bị áp thuế chống bán phá giá trong 5 năm kể từ ngày 6/7/2025.

Động lực tăng trưởng mới từ những quyết sách điều hành mạnh mẽ

Động lực tăng trưởng mới từ những quyết sách điều hành mạnh mẽ

Leader talk -  20 giờ

Theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, năm 2025 trở thành năm thử thách năng lực điều hành, sự linh hoạt chính sách và mức độ kiên định với cải cách thể chế của Việt Nam.

Makara Capital muốn đầu tư trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam

Makara Capital muốn đầu tư trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam

Tiêu điểm -  1 ngày

Makara Capital, một tập đoàn đến từ Singapore tham vọng bước vào loạt dự án trọng điểm về công nghệ cao, trung tâm tài chính quốc tế với khả năng huy động vốn lớn.

Không ai cản được AI

Không ai cản được AI

Tủ sách quản trị -  1 ngày

Không ai cản được AI nhưng bạn có thể hiểu và làm chủ nó. Đây là điều điều các nhà lãnh đạo cần phải đối diện nếu không muốn bị bỏ lại sau.

Quảng Trị đón thêm hàng trăm triệu USD cho công nghiệp, năng lượng

Quảng Trị đón thêm hàng trăm triệu USD cho công nghiệp, năng lượng

Tiêu điểm -  1 ngày

UBND tỉnh Quảng Trị duyệt chủ trương đầu tư loạt dự án khu công nghiệp, cụm công nghiệp, nhà máy điện gió nghìn tỷ trong bối cảnh chính thức sáp nhập Quảng Bình.