Tiếng kêu cứu từ ô tô nhập khẩu sau Nghị định 116

Tại Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam giữa kỳ 2018 (VBF), ông Toru Kinoshita, Trưởng Nhóm công tác Ôtô và Xe máy khẳng định, quy mô thị trường và sự tăng trưởng ổn định là chìa khóa để thu hút đầu tư, phát triển sản xuất trong nước cũng như hỗ trợ các ngành công nghiệp hướng tới một nền công nghiệp ô tô đủ mạnh và có khả năng cạnh tranh.

Tuy nhiên, vị Tổng giám đốc của Toyota Việt Nam cũng là Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA) nhấn mạnh một vài quy định về thủ tục hành chính trong Nghị định 116/2017/NĐ-CP và việc thực thi Nghị định 140/2016/NĐ-CP về Lệ phí trước bạ đang tác động khiến thị trường ô tô bất ổn.

Ông cho biết Nghị định 116 gần như đã ngừng toàn bộ việc kinh doanh xe nhập khẩu nguyên chiếc (CBU) của các nước phát triển như Nhật Bản, châu Âu trong nửa năm qua. Hoạt động của một số doanh nghiệp kinh doanh xe trong nước và nhập khẩu bị ảnh hưởng nặng nề khi hàng loạt đơn đặt hàng trong nhiều tháng đầu 2018 đã bị hủy. Điều này đe dọa tới hàng nghìn việc làm trên khắp Việt Nam, cả lao động trực tiếp lẫn đại lý của các hãng xe.

Vị Chủ tịch VAMA dẫn chứng số liệu từ hiệp hội này và chỉ rõ, kể từ khi Nghị định 116 có hiệu lực, việc kinh doanh xe nhập khẩu và xe lắp ráp (CBU và CKD) giảm tới 31%.

Chia sẻ về những khó khăn tương tự, ông Michael Kelly, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham) thẳng thắn cho rằng, sự cản trở xuất khẩu ô tô từ Mỹ sang Việt Nam chính là Nghị định số 116 khi đã tạo ra những rào cản kỹ thuật không mong muốn đối với các doanh nghiệp trong lĩnh vực này.

Không chỉ có Mỹ, Hiệp hội doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (Eurocham) cũng đánh giá một trong những vấn đề nghiêm trọng là các nhà nhập khẩu ô tô nguyên chiếc không có đủ thời gian chuyển tiếp cần thiết để thực hiện Nghị định 116/2017/ND-CP và Thông tư 03/2018/TTBGTVT.

Thời điểm có hiệu lực được thông báo trong thời gian rất ngắn và thiếu khoảng thời gian chuyển tiếp hợp lý đã ảnh hưởng đến các ô tô nguyên chiếc “đang trên đường nhập khẩu”. Số ô tô nguyên chiếc này bị mắc kẹt tại cảng từ ngày 1/1 năm nay, đẩy các chi phí hậu cần và vận hành tăng cao từng ngày. Eurocham cho biết trên thực tế, từ đầu tháng 4 đến nay, không có bất cứ xe nào nguồn gốc từ châu Âu được nhập khẩu.

Hiệp hội này lo ngại rằng “Nghị định 116 và Thông tư 03 với yêu cầu về thử nghiệm từng lô xe nhập khẩu trái ngược hoàn toàn cam kết giữa Liên minh châu Âu (EU) và Việt trong Cam kết tự do thương mại Việt Nam - châu Âu (EVFTA) về chấp nhận chứng nhận ECE đối với xe nhập khẩu, phụ tùng và linh kiện mà không cần phải kiểm tra hay kiểm tra lại".

Trước tình hình không mấy thuận lợi trên với các nhà xuất khẩu ô tô vào Việt Nam, Chủ tịch AmCham khuyến nghị Chính phủ tạm hoãn thi hành Nghị định 116 trong thời hạn 18 tháng và cùng với đó là trao đổi nhằm tìm ra giải pháp sửa đổi.

Nhóm Công tác Ô tô và Xe máy VBF đề xuất tất cả xe CBU đã cập cảng Việt Nam từ 1/1 đến 30/6 được coi là “trên đường” và được miễn không áp dụng các quy định trong Nghị định 116 và Thông tư 03 nhằm giải quyết tình trạng tắc nghẽn trữ cũng như tình hình tài chính khó khăn của các nhà nhập khẩu và đại lý.

Bên cạnh đó, nhóm này cũng khuyến nghị Chính phủ cân nhắc việc xóa bỏ yêu cầu về chứng chỉ VTA (Giấy chứng nhận kiểu loại ô tô của nước ngoài) của nước ngoài đối với xe nhập khẩu nguyên chiếc.

Trả lời những lo lắng của nhiều đại diện doanh nghiệp nước ngoài trong lĩnh vực ô tô nhập khẩu, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Công nhấn mạnh việc kiểm tra xe theo lô nhập khẩu giúp quản lý chặt chẽ chất lượng, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Việc không kiểm tra theo lô gây ra một số bất cập như tạo kẽ hở lớn cho các nhà nhập khẩu đưa vào hàng hóa kém chất lượng, tiềm ẩn nguy cơ gian lận sau khi 1 lô được kiểm tra.

Ông Nguyễn Văn Công khẳng định: “Phương thức kiểm tra kiểm nghiệm theo từng lô đối với ô tô nhập khẩu là cần thiết, đảm bảo sự đồng nhất về chất lượng ô tô nhập khẩu, tạo bình đẳng với xe sản xuất, lắp ráp trong nước và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng”.

Trong cuộc họp về tháo gỡ khó khăn với xe nhập khẩu cuối tháng 2 vừa qua, Nghị định 116 đã gây ra một số tranh luận khi doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước cho rằng những ban hành mới nhất không ưu ái, bảo hộ còn khối ngoại lo ngại không tuân thủ quy định quốc tế.

Nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, Chính phủ mới đây đã yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải khẩn trương ban hành Thông tư hướng dẫn khoản 1 Điều 6 Nghị định 116 về quản lý chất lượng ô tô sản xuất lắp ráp, đảm bảo ban hành trong tháng 10/2018 để các doanh nghiệp có đủ thời gian thực hiện sản xuất ô tô theo quy định mới. 

Theo quy định của Nghị định 116/2017/NĐ-CP, từ ngày 1/1/2018, ô tô muốn nhập khẩu vào Việt Nam phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt hơn như phải có giấy chứng nhận chất lượng kiểu loại được cấp bởi cơ quan, tổ chức có thẩm quyền nước ngoài; Kiểm tra theo quy định với từng lô xe về cảng (kiểm tra khí thải và chất lượng an toàn kỹ thuật). Điều này được đánh giá là gây khó khăn cho các xe nhập khẩu vào Việt Nam.