Hơn hai năm qua tôi đã dành thời gian đi hàng trăm nước để cập nhật tình hình thế giới hậu Covid-19 và khám phá những cơ hội kinh doanh mới. Những gì nhìn thấy, ngửi thấy, nếm thấy và cảm nhận thực tế giúp tôi hình dung rõ hơn về vị thế đất nước trên bản đồ thế giới mà có thể tổng kết thành “10 điều sướng ở Việt Nam”.
Quy mô nền kinh tế tăng trưởng mạnh mẽ
Đổi mới và Luật Doanh nghiệp là hai từ khóa quan trọng để Việt Nam có nền kinh tế hôm nay. Công cuộc Đổi mới bắt đầu từ năm 1986 nhưng những thay đổi thực sự chỉ bắt đầu từ năm 1995 khi Việt Nam ra nhập ASEAN và Mỹ bỏ cấm vận, tức là được hội nhập với thế giới và được thế giới công nhận tham gia cuộc chơi với họ.
Năm 2006, Việt Nam ra nhập WTO và sau đó tham gia sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu với 15 hiệp định thương mại tự do (FTA) và hai FTA đang đàm phán.
Phần lớn các nước phát triển G20, G7 hay các nước trong nhóm 30 nền kinh tế lớn nhất thế giới đều có thời gian hòa bình và phát triển dài hơn rất nhiều so với chúng ta. Chỉ mới 28 năm thôi, từ một nền kinh tế kế hoạch hóa đứng gần bét bảng, kinh tế Việt Nam đã leo lên xếp thứ 35 thế giới với GDP trên 400 tỷ USD. Đây thực sự là bước tiến lớn!
Giai đoạn dân số vàng
Thời điểm này, dân số Việt Nam đã đạt 100 triệu người, giữ vị trí 15 thế giới. Quy mô dân số này tạo ra một thị trường lớn với nhu cầu đa dạng, vô cùng hấp dẫn các nhà đầu tư toàn cầu. Dân số còn đang trong giai đoạn vàng tạo ra nguồn nhân lực dồi dào cho nền kinh tế, hấp dẫn FDI.
Nguồn lực con người luôn là nhân tố quyết định, nhất là nguồn lực trẻ. Trẻ mới khỏe, trẻ mới có nhiều giấc mơ, trẻ mới dám dấn thân, trẻ mới có đủ thời gian để “thử” thất bại. Mà thất bại là mẹ thành công.
Nhật Bản đang là bài học lớn về già hóa dân số và mức độ dân số giảm. Dân số Nhật Bản giảm mạnh đến mức không còn đủ nhân lực để làm việc trong nền kinh tế! Nhật Bản đang phải nhập khẩu lao động từ Trung Quốc, Indonesia, Thái Lan, Myanma và đặc biệt là Việt Nam.
Nhật Bản hiểu rõ một lúc nào đó những nước đang cung cấp nguồn nhân lực chính cho họ cũng phát triển và nguồn nhân lực sẽ ở lại, không sang Nhật nữa. Hiện nay, chính phủ Nhật Bản đang phải thay đổi theo hướng nới lỏng chính sách quốc tịch cho các thế hệ F3, F4 có dòng máu Nhật Bản ở nước ngoài, đặc biệt là người gốc Nhật tại Brasil. Có hơn 2 triệu người gốc Nhật tại đây.
Sắp tới, có thể chính sách quốc tịch của Nhật Bản còn phải mở rộng hơn nữa. Nói đơn giản là Nhật Bản nhiều việc mà lại ít người. Đã thế, nhiều người già quá! Chúng ta đang có lợi thế và cần tận dụng tối ưu lợi thế này.
Thành công trong xóa đói giảm nghèo
Định nghĩa về người nghèo là người có thu nhập nhỏ hơn 50% thu nhập trung bình theo đầu người của quốc gia. Theo chuẩn này thì người nghèo vẫn còn nhiều ở miền núi, nông thôn, hải đảo nhưng không ai còn đói nữa. Công cuộc xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam đã được thực hiện quá tốt.
Sinh ra và lớn lên ở nông thôn, đã từng bị đói khi mất mùa những năm cuối thập niên 80 trước khi thủy điện Hòa Bình được xây dựng, chúng tôi cảm nhận được sự đổi thay lớn lao đã diễn ra trong ba thập kỷ qua. Đây là thành tích được Liên hợp quốc công nhận.
Hãy nhìn sang châu Phi, mà điển hình là Nam Phi - quốc gia phát triển hàng đầu ở lục địa này, tỷ lệ thất nghiệp lên đến 40%, ăn xin khắp nơi, 10% người da trắng chi phối toàn bộ nền kinh tế, sở hữu đến 80% đất đai quốc gia.
Ấn Độ đến nay còn 21% người nghèo cùng cực, tức là trên 300 triệu người chỉ có thu nhập dưới 1,95USD/người/ngày. Để dễ hình dung, nếu chúng ta chỉ có 45.000 đồng/ngày/người với tất cả các chi phí cho nhà ở, ăn, uống, đi lại, quần áo, học tập, y tế, ma chay, cưới xin... thì thế nào?
Hay nhìn vào các khu ổ chuột khắp thế giới để hiểu thêm và tự hào về những gì chúng ta làm được trong thời gian qua. Orangi được coi là khu ổ chuột lớn nhất thế giới tại Karachi, Pakistan với 2,4 triệu người; Ciudad Neza tại thủ đô Mexico đứng thứ 2 với 1,2 triệu người; Nam Phi có Soweto, Alexandra và có cả khu ổ chuột của người da trắng tại Gauteng. Kenya có khu ổ chuột Kibera. Ngay tại Seul, Hàn Quốc cũng có làng ổ chuột Guryong. Nghĩa trang bắc Manila, Philippine là chốn dung thân của những người rất nghèo. Còn Cite Solei ở Haiti là slum nguy hiểm nhất với 400 nghìn người đang sinh sống trong nỗi ám ảnh của bạo lực và bất ổn. Brasil có hàng nghìn Favelas ở ngoại ô Rio với nhà không số, phố không tên, đầy tệ nạn xã hội.
Tiếp cận mạng xã hội dễ dàng
Nếu bạn đi Trung Quốc, bạn không thể dùng các mạng xã hội quốc tế phổ biến như facebook. Ấn Độ được xem là cường quốc IT nhưng internet và wifi rất kém. Ethiopia - quốc gia có dân số lớn thứ hai châu Phi sau Nigeria với trên 110 triệu dân và là ngôi sao châu Phi đang lên với tốc độ tăng trưởng GDP 10%/năm cũng chỉ cho phép sử dụng mạng xã hội trong các khách sạn quốc tế với chất lượng mạng chập chờn.
Nhiều người bạn Mỹ từ Hiệp hội bất động sản Hoa Kỳ đã từng đến Ấn Độ và Việt Nam đều nói hạ tầng viễn thông Việt Nam rất tốt và không thấy có sự khác biệt nào so với Mỹ. Đa số người dân sử dụng điện thoại thông minh đời mới, internet, wifi không chê vào đâu được!
Du lịch Việt Nam có nhiều thứ dẫn đầu
Sau Covid-19, các quốc gia đều gặp khó khăn. Chiến tranh Nga - Ucraina bồi thêm cú đấm hạng nặng. Thu nhập giảm, tổng cầu giảm, lạm phát tăng, chuỗi cung ứng đứt gãy… làm cho nền kinh tế thế giới thêm u ám. Trong bối cảnh này, du lịch đều được tất cả các quốc gia lựa chọn thành ngành chủ lực để góp phần phục hồi nền kinh tế quốc gia. Nước lớn như G7 hay nước nhỏ như Maldives, Mauritius, Seychelles, San Marino, Monaco, Malta, Singapore… đều tìm mọi cách để thu hút du khách quốc tế. Cũng vì thế, sân chơi du lịch toàn cầu bất ngờ trở lên đông đúc và chật trội. Cạnh tranh ngày càng khốc liệt.
Du lịch Việt Nam hấp dẫn và đầy tiềm năng, nhưng mới đang đứng “ở giữa hàng quân”, xếp trung bình xét về tổng thể theo tiêu chí cạnh tranh. Tính đến năm 2021, theo Diễn đàn kinh tế thế giới, du lịch Việt Nam xếp thứ 52 trên 117 quốc gia được xếp hạng về chỉ số năng lực phát triển du lịch toàn cầu.
Hiểu rõ vị trí hiện nay của ngành du lịch rất quan trọng để chúng ta có chiến lược đúng, kế hoạch đúng làm căn cứ để nỗ lực, để hành động. Còn quá nhiều việc từ nhỏ đến lớn phải cải thiện mới mong ngành kinh tế mũi nhọn du lịch bứt phá. Định kiến, nước mình đẹp nên tự nhiên hương sẽ là sai lầm lớn. Tuy vậy, tôi muốn khẳng định với các bạn chúng ta cũng có những thứ trong nhóm dẫn đầu.
Thứ nhất, Sơn Đoòng là hang động số 1 thế giới.
Thứ hai, bãi biển Việt Nam thuộc nhóm hàng đầu cùng biển Maldives, Indonesia, Thái Lan, Philippines, Ca-ri-bê, Địa Trung Hải, Hawaii, Úc, Tanzania, Seychelless.
Thứ ba, ẩm thực Việt Nam cũng thuộc nhóm dẫn đầu về cả mầu, mùi và vị. Nhóm các nước có ẩm thực hàng đầu phải kể đến Pháp, Ý, Ma Rốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Indonesia, Thái Lan, Mexico.
Thứ tư, cơ sở lưu trú mới, hiện đại, cập nhật theo tiêu chuẩn quốc tế và đặc biệt là rất rẻ. Mới, hiện đại, cập nhật như thế nào? Hầu hết hệ thống cơ sở lưu trú của Việt Nam được phát triển trong vòng một thập kỷ qua. Các khách sạn 4-5 sao phần đa mang thương hiệu quốc tế. Nghĩa là ngay từ khâu lựa chọn đơn vị thiết kế, bố trí không gian, chức năng, lựa chọn vật liệu, thiết bị, sử dụng phần mềm, tiêu chuẩn nhân sự quản lý, vận hành … đều phải tuân thủ tiêu chuẩn của các thương hiệu khách sạn quốc tế như Accor, Mariott, Intercontinental, Best Western, Wyndham…
Hệ thống cơ sở lưu trú ở châu Âu, châu Mỹ đã được xây dựng từ lâu, nhiều khách sạn được nâng cấp từ các lâu đài cổ nên khá cũ kỹ. Còn giá đặc biệt rẻ là như thế nào? Giá phòng khách sạn 4-5 sao quốc tế ở châu Âu, châu Mỹ, châu Phi, châu Đại Dương đều 300-500 USD/phòng/đêm, trong khi ở Việt Nam chỉ quanh 150 USD.
Một bãi biển ở Phú Quốc. Ảnh: Hoàng AnhNhững thành tựu đáng tự hào về bình đẳng giới
Trở lại 30 năm trước, ở thời kỳ đầu của Đổi mới, phụ nữ ở nông thôn Việt Nam còn bị phân biệt đối xử rất nhiều. Ví dụ, khi có khách đến chơi nhà, phụ nữ phải vào bếp nấu cơm khách. Mâm cơm bê lên, chỉ đàn ông tiếp. Phụ nữ không được ngồi tiếp cùng. Đàn ông và khách ăn xong, còn gì thì phụ nữ ăn nấy.
Hôm nay, bình đẳng giới ở Việt Nam đã có bước tiến vượt bậc cùng với sự phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế. Nhiệm kỳ trước chúng ta có nữ chủ tịch Quốc hội. Nhiệm kỳ này, chúng ta đang có Thường trực Ban bí thư là nữ. Quốc hội có trên 30% nữ đại biểu. Chính phủ có nhiều nữ bộ trưởng như Y tế, Nội vụ, Ngân hàng Nhà nước.
Trong cộng đồng doanh nghiệp cũng có rất nhiều nữ doanh nhân tài ba. Phụ nữ ở hầu hết gia đình Việt, được phong là “bộ trưởng” giáo dục, y tế, ngoại giao và cả kinh tế.
Thế giới thì sao? Nhiều nơi vẫn phân tầng đẳng cấp, của hồi môn, phần lớn hôn nhân do sắp đặt. Phụ nữ không được coi trọng đúng mức hoặc chịu những hạn chế nhất định.
Nhà ở và việc làm
Chính phủ quốc gia nào cũng coi trọng bốn thứ dân sinh: nhà ở, việc làm, y tế, giáo dục.
Còn nhiều việc phải làm với giáo dục và y tế. Cũng có thiên kiến phổ biến là phần lớn người Việt Nam không đủ khả năng mua nhà do giá nhà quá cao so với thu nhập quá thấp. Nhưng con số thì chẳng biết nói dối. Theo kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở tại thời điểm 0 giờ ngày 01 tháng 4 năm 2019, tỷ lệ hộ sở hữu nhà ở lên đến 93.6%. Tỷ lệ này đưa Việt Nam vào top 10 các nước có tỷ lệ người dân sở hữu nhà ở hàng đầu thế giới.
Theo Trang Home Ownership by country 2023, Việt Nam xếp thứ 7 thế giới về sở hữu nhà ở. Việc làm hiện nay đang là vấn đề nan giải nhưng xét về tổng thể tỷ lệ thất nghiệp tuyệt đối ở Việt Nam còn thấp. Phần lớn người dân có việc làm ở thành phố nhưng vẫn còn ruộng ở nông thôn, từ đó có thu nhập dưới hình thức này hay hình thức kia.
Thuế
Người Việt Nam đang được hưởng lợi về thuế, nhất là thuế thu nhập cá nhân liên quan đến tài sản nói chung và bất động sản nói riêng. Việt Nam chưa có thuế tài sản trong đó có thuế bất động sản, thuế thừa kế, thuế trao tặng. Thuế tài sản chưa được áp dụng cùng với sự lớn mạnh của tầng lớp trung lưu đang hỗ trợ mạnh cho vấn đề sở hữu nhà ở và bất động sản du lịch. Hầu hết các nước phát triển đều có thuế tài sản. Các nước châu Âu đánh thuế thu nhập cá nhân rất cao.
Tình hình chính trị ổn định
Điều này vô cùng quan trọng. Các câu chuyện của Myanma, Sudan, Ucraina, Trung Đông, Somali, Lybia… giúp chúng ta hiểu sâu sắc rằng được sống trong hòa bình quý giá như thế nào.
Việt Nam tràn ngập năng lượng
Nếu bạn đến Đan Mạch ở Bắc Âu, xuôi xuống Ý, Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha ở Nam Âu, hay Lào ngay bên cạnh, các nước ở Caribe, các nước Mỹ La tinh, cuộc sống chậm rãi đáng ngạc nhiên.
Còn ở Việt Nam, ở đâu cũng đầy năng lượng của sức trẻ. Mỗi năm dân số chúng ta tăng trên 1 triệu người. Ngay cả nông thôn, miền núi, hải đảo cũng hừng hực khí thế làm ăn, kinh doanh. Ở Myanma, thậm chí ở cả Indonesia, nhịp điệu làm ăn cũng trầm khác hẳn. Phần đa các thành phố ở Ấn Độ cũng thế. Các nước châu Phi cũng vậy. Điều này giải thích vì sao các nhà đầu tư nước ngoài lại mê mệt thị trường năng động của chúng ta đến vậy.
Thế giới đang đứng trước thách thức vô cùng lớn. Việt Nam không phải là ngoại lệ. Chính phủ đã nhận diện được khó khăn về thể chế, thủ tục hành chính, dòng tiền, lãi suất… đang cản trở sự phát triển. Chính phủ cũng hiểu rõ cộng đồng doanh nghiệp đang khó khăn chưa từng có.
Một khi những vướng mắc lớn được tháo gỡ sớm, chắc chắn Việt Nam sẽ phát triển nhanh hơn, tích lũy được nhiều nguồn lực hơn và sẽ có thêm “những cái sướng" cho người dân.
