Bí quyết mở làn sóng đổi mới sáng tạo ở Việt Nam từ trung tâm tài chính quốc tế

Việt Nam là một trong những nền kinh tế năng động nhất châu Á. Với lực lượng lao động trẻ, tỷ lệ sử dụng công nghệ cao và đầu tư nước ngoài ngày càng tăng, Việt Nam đang có nhiều lợi thế để trở thành một trung tâm tài chính quốc tế.

Tham vọng xây dựng một trung tâm như vậy của Chính phủ không chỉ nhằm củng cố thị trường vốn mà còn hướng đến kiến tạo một hệ sinh thái thúc đẩy đổi mới sáng tạo, năng lực cạnh tranh và tăng trưởng dài hạn.

Kinh nghiệm từ các trung tâm tài chính toàn cầu cho thấy trung tâm tài chính có thể đóng vai trò là chất xúc tác cho đổi mới sáng tạo. Những trung tâm này mang lại môi trường thử nghiệm an toàn cho các công nghệ mới, thu hút đầu tư và kết nối nhân tài trong nhiều lĩnh vực.

Nhưng thành công không tự nhiên có mà đòi hỏi nền tảng pháp lý rõ ràng, chính sách dài hạn ổn định và một hệ sinh thái nơi hai khu vực công tư đồng hành chặt chẽ.

Bài học rút ra từ các thị trường khác cho thấy có ba nguyên tắc nổi bật: minh bạch, nhất quán và hợp tác.

Minh bạch: Xây dựng niềm tin thông qua các quy định rõ ràng

Vương quốc Anh là một trong những ví dụ điển hình nhất về sự minh bạch trong hành động. Năm 2016, Cơ quan Quản lý tài chính Vương quốc Anh (FCA) đã triển khai khung pháp lý thử nghiệm có kiểm soát (Sandbox) đầu tiên trên thế giới. Đây là không gian an toàn cho các công ty công nghệ tài chính thử nghiệm sản phẩm mới với khách hàng thực tế dưới sự giám sát của cơ quan quản lý.

Hiệu quả có thể thấy ngay tức thì. Các doanh nghiệp khởi nghiệp nắm rõ các quy định, cơ quan quản lý có thêm thông tin chuyên sâu về công nghệ mới và nhà đầu tư cũng tự tin hơn khi rót vốn vào những ý tưởng chưa qua kiểm chứng.

Nếu Việt Nam cũng áp dụng hướng thử nghiệm tương tự thì đây sẽ là một thông điệp mạnh mẽ gửi tới cộng đồng đổi mới, sáng tạo lẫn các nhà đầu tư: thử nghiệm được khuyến khích, nhưng trong khuôn khổ pháp lý an toàn và ổn định.

Nhất quán: Xây dựng niềm tin theo thời gian

Nếu sự minh bạch mang lại niềm tin cho cộng đồng bắt tay vào đổi mới, sáng tạo, tính nhất quán đảm bảo họ có thể mở rộng quy mô. Singapore đã chứng minh điều này thông qua Dự án Guardian, được Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS) khởi động vào năm 2022. Sáng kiến ​​này thử nghiệm việc token hóa trên thị trường vốn thông qua một loạt các chương trình thí điểm có kiểm soát.

Dự án Guardian quan trọng là bởi đây không phải một thử nghiệm đơn lẻ. Hàng năm, MAS duy trì và mở rộng các chương trình thí điểm, tinh chỉnh các tiêu chuẩn trong nhiều lĩnh vực như thanh toán, lưu ký và tài sản số. Cách tiếp cận ổn định và theo giai đoạn này tạo dựng niềm tin: cộng đồng đổi mới, sáng tạo hiểu rằng nỗ lực của họ sẽ không biến mất sau một lần thử nghiệm và các nhà đầu tư thấy rằng thị trường mới có thể phát triển theo hướng có kiểm soát và đáng tin cậy.

Việt Nam có thể học hỏi từ đó và lồng ghép yếu tố ổn định vào lộ trình xây dựng trung tâm tài chính quốc tế của mình. Sự nhất quán trong quy định và chính sách sẽ là chìa khóa đảm bảo rằng đổi mới, sáng tạo không chỉ là một tia lửa nhất thời, mà chính là động lực tăng trưởng bền vững.

Hợp tác: Xây dựng hệ sinh thái thay vì các “ốc đảo”

Đổi mới, sáng tạo chỉ có thể phát triển mạnh mẽ trong một hệ sinh thái. Hồng Kông đã chứng minh được tác động của điều này thông qua các trung tâm về công nghệ và công viên khoa học và công nghệ, nơi quy tụ các doanh nghiệp khởi nghiệp, tập đoàn công nghệ toàn cầu, nhà đầu tư và ngân hàng trong một không gian chung. Các trung tâm này cung cấp vốn, cố vấn chuyên môn và các chương trình vườn ươm cho phép ý tưởng nhanh chóng được triển khai trên quy mô rộng.

Bài học rút ra ở đây rất rõ ràng: đổi mới, sáng tạo không diễn ra một cách đơn lẻ. Quá trình này đòi hỏi sự hợp tác giữa các cơ quan quản lý, các ngành nghề và lĩnh vực giáo dục.

Việt Nam có một cơ hội đặc biệt để tạo ra các cụm tập trung tương tự, kết nối các công ty công nghệ tài chính, ngân hàng, nhà đầu tư, nhà cung cấp dịch vụ viễn thông và trường đại học. Bằng cách đó, Việt Nam có thể tạo ra một kho ý tưởng, nhân tài và đầu tư, giúp các trung tâm tài chính quốc tế có thể vận hành trong nhiều thập kỷ tới.

Cân bằng giữa đổi mới và ổn định

Cái khó ở đây là làm sao tìm ra được điểm cân bằng. Một trung tâm tài chính với “tinh thần đổi mới cao, mức độ ổn định thấp” có nguy cơ hình thành các bong bóng đầu cơ, giám sát yếu kém và đánh mất lòng tin của nhà đầu tư. Ngược lại, một môi trường có “tinh thần đổi mới cao, mức độ ổn định cao” đồng nghĩa với định hướng rõ ràng, thí điểm đáng tin cậy và các biện pháp mạnh tay trước những vấn đề như bảo vệ dữ liệu cá nhân và an ninh mạng.

Đây chính là sự cân bằng mà Việt Nam cần hướng tới: một trung tâm tài chính khuyến khích thử nghiệm nhưng vẫn đảm bảo các tiêu chuẩn vững chắc. Hệ thống pháp lý phù hợp bao gồm các quy định tham gia rõ ràng, cơ chế quản lý tinh gọn và linh hoạt, đồng thời tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế sẽ tạo ra một môi trường nơi nhà đầu tư hiểu rõ vị trí của họ và cộng đồng đổi mới, sáng tạo biết làm sao để doanh nghiệp tăng trưởng.

Bên cạnh đó, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế là điều đặc biệt quan trọng. Đây là thông điệp gửi đến các nhà đầu tư toàn cầu rằng trung tâm tài chính quốc tế của Việt Nam được xây dựng trên những thông lệ tốt nhất, đồng thời tạo sự tương thích xuyên biên giới trong các lĩnh vực như thanh toán, thị trường vốn và tài sản số. Các tiêu chuẩn quốc tế cũng giúp dễ dàng thu hút nhân tài trên toàn cầu, khi các chuyên gia và tổ chức có thể vận hành theo các quy tắc quen thuộc.

Đối với Việt Nam, việc áp dụng khung pháp lý được công nhận toàn cầu trong các lĩnh vực như phòng chống rửa tiền, an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu là điều thiết yếu. Điều này cũng sẽ giúp thu hút các công ty, nhà đầu tư đa quốc gia và những người tìm kiếm lòng tin và sự ổn định.

Ngoài ra, một trung tâm tài chính quốc tế không thể phát triển mạnh mẽ nếu thiếu vắng nguồn nhân lực. Việt Nam cần đầu tư vào giáo dục, đào tạo và phát triển nghề nghiệp để tạo dựng kỹ năng trong các lĩnh vực như phân tích dữ liệu, an ninh mạng, quản trị rủi ro và kỹ thuật tài chính. Việc hợp tác cùng các trường đại học, cơ quan chuyên nghiệp và các vườn ươm sẽ giúp phát triển thế hệ lãnh đạo công nghệ tài chính tương lai.

Đồng thời, việc thu hút các chuyên gia quốc tế cũng rất quan trọng. Các trung tâm tài chính quốc tế như Dubai đã áp dụng thành công các loại thị thực mới nhằm thu hút lao động có tay nghề, họ xếp hạng cao về các chỉ số cạnh tranh nhân tài toàn cầu. Việt Nam có thể cân nhắc các bước tương tự để đảm bảo rằng trung tâm tài chính quốc tế không chỉ là một cứ điểm tài chính, mà còn là một nơi thu hút nhân tài quốc tế.

Tầm nhìn trong tầm với

Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt. Lồng ghép sự minh bạch, tính nhất quán và hợp tác vào nền tảng của trung tâm tài chính quốc tế, Việt Nam có thể tạo ra không chỉ một cứ điểm tài chính, mà còn là một trung tâm đổi mới, sáng tạo kết nối châu Á với thế giới.

Lợi ích mang lại không chỉ là những dòng vốn đầu tư, đó còn là một trung tâm tài chính quốc tế sôi động có thể tạo ra việc làm, nuôi dưỡng các doanh nghiệp khởi nghiệp, thu hút nhân tài và giúp Việt Nam trở thành một mảnh ghép quan trọng trong tài chính toàn cầu.

Chặng đường này sẽ đòi hỏi tầm nhìn, tính kiên nhẫn và sự hợp tác mạnh mẽ giữa hai khối công tư. Tuy nhiên, thành quả lại hoàn toàn nằm trong tầm với, đó là một môi trường có “tinh thần đổi mới cao, mức độ ổn định cao” mang lại thịnh vượng, khả năng chống chịu và nâng cao vị thế trên trường quốc tế của kinh tế Việt Nam trong những thập kỷ tới.

*Bài viết thể hiện quan điểm của ông Phil Wright, Giám đốc cấp cao, Khối nghiệp vụ ngân hàng, HSBC Việt Nam