Leader talk

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước: Vì đâu nhà đầu tư nước ngoài băn khoăn?

Michael Modler* Thứ hai, 27/11/2017 - 08:54

Tỷ lệ và giá cổ phần được chào bán của doanh nghiệp nhà nước được xem là rào cản lớn nhất đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Một dây chuyền sản xuất sữa hiện đại của Vinamilk.

Hầu như nước nào cũng có doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Các doanh nghiệp này thường đóng vai trò tích cực trong lĩnh vực dịch vụ công (như vận tải công cộng, chăm sóc sức khoẻ và giáo dục) và các ngành công nghiệp có cơ chế độc quyền tự nhiên (như đường sắt và nước sinh hoạt). 

Tuy nhiên, những lợi ích từ việc tạo công ăn việc làm cho số lượng lớn lao động và đóng thuế cổ tức vào ngân sách nhà nước có đôi khi còn chẳng bõ những chi phí phát sinh do làm việc không hiệu quả, nạn "chạy chọt" và tham nhũng.

Việt Nam quan tâm nhiều hơn đến việc cổ phần hóa DNNN là điều dễ hiểu, bởi vì:

Thứ nhất, sự bùng nổ liên tục của thị trường chứng khoán trong và ngoài nước đảm bảo Nhà nước có thể bán vốn với mức giá tốt hơn so với trước kia.

Thứ hai, nhờ cổ phần hóa, giá trị vốn hóa thị trường của doanh nghiệp và tính thanh khoản của thị trường chứng khoán sẽ tăng mạnh, từ đó giúp nâng hạng thị trường từ "cận biên" (frontier market) lên "mới nổi" (emerging market). Đây sẽ là dấu mốc đáng ghi nhận trong tiến trình hội nhập kinh tế toàn cầu của Việt Nam, đồng thời sẽ tác động đáng kể đến việc tạo ra hệ thống tài chính cân bằng hơn, đóng vai trò lớn hơn trong thị trường vốn và giảm mức độ phụ thuộc vào cho vay ngân hàng.

Thứ ba, kế hoạch này có thể tạo nguồn lực vốn cho các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng, giảm sức ép lên ngân sách nhà nước. Chính phủ cho biết 250.000 nghìn tỷ đồng huy động từ các khoản giải ngân của các DNNN giai đoạn 2016 - 2020 sẽ được chuyển sang các dự án đó. Thật vậy, chẳng còn lựa chọn nào khác nữa vì các khoản vay ưu đãi của Ngân hàng Thế giới và các đối tác ODA đang giảm, trong khi nợ công đã gần chạm trần ở mức 65% GDP.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư nước ngoài vẫn nghi ngờ kế hoạch này. Tháng trước, tạp chí kinh tế Nhật Bản Nikkei Review đã trích dẫn một số nhà đầu tư giấu tên sử dụng những từ "vô lý" và "đáng thất vọng" để nói về kế hoạch cổ phần hóa.

Tại sao phải mất công lo lắng về các nhà đầu tư nước ngoài đến vậy? Dễ hiểu thôi. Chính phủ muốn rút vốn khỏi các tập đoàn lớn - theo chuẩn Việt Nam. Trong khi những người thực sự hứng thú và đủ khả năng tài chính để mua lại khối tài sản đó, phần lớn lại là các nhà đầu tư nước ngoài.

Với các nhà đầu tư nước ngoài, vấn đề lớn nhất hiện nay là tỷ lệ và giá chào bán cổ phần các DNNN. Ví dụ, cuối năm 2016, khi Chính phủ chào bán 9% cổ phần của Vinamilk, giá khởi điểm là 144.000 đồng/cổ phần (khoảng 6,34 đô la). Con số này cao hơn 7,2% so với giá cổ phiếu vào thời điểm đó, và cuối cùng, chỉ có Tập đoàn đồ uống Singapore Fraser & Neave mua 5,4% cổ phần. Phần còn lại được bán sau đó gần một năm vào tháng 11 vừa qua.

Những rào cản trong đầu tư và việc chào bán các cổ phần nhỏ trong đợt chào bán đầu tiên (IPO) cũng là một vấn đề cần xem xét. Ông Phạm Đức Trung, Trưởng ban Cải cách và phát triển doanh nghiệp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đã phản ánh một số liệu đáng lo ngại trong một cuộc phỏng vấn gần đây với TheLEADER: khoảng 4.500 DNNN đã chuyển đổi thành công ty cổ phần, nhưng chỉ có 10% cổ phần của các công ty này đã được bán cho các nhà đầu tư tư nhân.

Trên thực tế, các nhà đầu tư tổ chức trên thế giới (các quỹ hưu trí và các nhà cung cấp quỹ tương hỗ) thường có tổng tài sản quản lý (tổng giá trị tài sản công ty đó quản lý giúp các nhà đầu tư) cao gấp nhiều lần giá trị vốn hóa toàn thị trường chứng khoán Việt Nam. Các công ty Việt Nam được xem là nhỏ theo tiêu chuẩn quốc tế vẫn sẽ không lọt nổi vào tầm ngắm của các quỹ đầu tư lớn cho đến khi những rào cản được gỡ bỏ.

Trong khi đó, một số công ty cổ phần tư nhân sẵn sàng đầu tư nhỏ, nhưng họ thường mua ít nhất khoảng 20% cổ phần và bỏ qua các công ty có đại diện của Chính phủ duy trì quyền kiểm soát hoặc nắm giữ quyền phủ quyết.

Các nhà đầu tư nước ngoài đã thất vọng (nhưng chắc cũng chẳng ngạc nhiên) khi Nhà nước thông báo kế hoạch cắt giảm cổ phần tại Vinamilk và Sabeco xuống còn 36%. Con số này đủ để giữ quyền phủ quyết, dù ban đầu Nhà nước ngầm ra hiệu sẽ rút vốn hoàn toàn.

Họ chẳng có lỗi gì khi thắc mắc: Nếu Nhà nước không muốn hợp tác triệt để hơn trong những lĩnh vực tương đối quen thuộc như sản xuất sữa và bia, thì làm sao có thể tách ra hoàn toàn trong các ngành mang tính chất chiến lược như viễn thông và vận tải?

Mặc cho những xì xào đây đó, triển vọng tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của Việt Nam vẫn thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến quá trình cổ phần hoá. Nhưng bản chất của việc cải cách DNNN sẽ vẫn chỉ mang tính hình thức cho đến khi Chính phủ và nhà đầu tư hợp tác ăn ý hơn nữa.

(*) Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả: Michael ModlerGiám đốc phát triển kinh doanh tại Công ty Tư vấn Kinh doanh hội nhập Toàn cầu (GIBC) tại TP. HCM.

Sabeco bị chê đắt trước ngày chào bán cho nước ngoài

Sabeco bị chê đắt trước ngày chào bán cho nước ngoài

Tài chính -  7 năm
Công ty lớn nhất Phillipines và đang thống trị thị trường bia nước này là San Miguel vẫn muốn theo đuổi số cổ phần tại Sabeco dù cho rằng định giá công ty khá đắt.
Sabeco bị chê đắt trước ngày chào bán cho nước ngoài

Sabeco bị chê đắt trước ngày chào bán cho nước ngoài

Tài chính -  7 năm
Công ty lớn nhất Phillipines và đang thống trị thị trường bia nước này là San Miguel vẫn muốn theo đuổi số cổ phần tại Sabeco dù cho rằng định giá công ty khá đắt.
'Một số doanh nghiệp cố tình định giá thấp để trục lợi từ cổ phần hóa'

"Một số doanh nghiệp cố tình định giá thấp để trục lợi từ cổ phần hóa"

Tiêu điểm -  7 năm

Theo ông Phạm Đức Trung, Trưởng ban Cải cách và phát triển doanh nghiệp, Viện CIEM, một số trường hợp cổ phần hóa trong thời gian vừa qua đã không tính đủ giá trị vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, cố tình định giá thấp để trục lợi.

Làn sóng cổ phần hóa mới đưa chứng khoán Việt Nam bay cao

Làn sóng cổ phần hóa mới đưa chứng khoán Việt Nam bay cao

Tài chính -  7 năm

Bên cạnh các công ty tư nhân, nhiều doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa và niêm yết đã giúp quy mô thị trường chứng khoán Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ gần đây. Chỉ số VN-Index hôm nay đóng cửa trên 882 điểm, mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoàng tài chính năm 2009 đến nay.

Ngăn chặn trục lợi đất vàng trong cổ phần hóa

Ngăn chặn trục lợi đất vàng trong cổ phần hóa

Leader talk -  7 năm

Nhiều doanh nghiệp nhà nước khi cổ phần hóa được định giá rất thấp, không tính giá trị lợi ích kinh tế mang lại liên quan đến địa điểm và diện tích đất mà doanh nghiệp được giao, cho thuê. Đây là lỗ hổng khiến Nhà nước thất thu hàng nghìn tỷ.

Cổ phần hóa Công ty Giày Sài Gòn: Có là “Hãng phim truyện” thứ 2?

Cổ phần hóa Công ty Giày Sài Gòn: Có là “Hãng phim truyện” thứ 2?

Bất động sản -  7 năm

Trường hợp của Công ty CP Giày Sài Gòn sẽ là một bài học đắt giá cho quá trình cổ phần hóa (CPH) doanh nghiệp nhà nước tại TP.HCM.

Hoãn cổ phần hóa nhà máy lọc dầu Dung Quất đến tháng 1/2018

Hoãn cổ phần hóa nhà máy lọc dầu Dung Quất đến tháng 1/2018

Doanh nghiệp -  7 năm

Quá trình cổ phần hóa nhà máy lọc dầu Dung Quất bị trì hoãn nhiều lần do chưa lựa chọn được đối tác chiến lược.

Chọn 'nhân tài làm việc nước' từ góc nhìn GS. Trần Văn Thọ

Chọn 'nhân tài làm việc nước' từ góc nhìn GS. Trần Văn Thọ

Leader talk -  13 giờ

Theo GS. Trần Văn Thọ, đội ngũ cán bộ hành chính cần được thi tuyển, đào tạo bài bản, cải thiện chế độ để nâng cao hiệu quả công việc, tránh nhũng nhiễu, tham nhũng.

Chủ tịch SHS tham vọng thay đổi tư duy 'chơi chứng khoán' của người Việt

Chủ tịch SHS tham vọng thay đổi tư duy 'chơi chứng khoán' của người Việt

Leader talk -  1 ngày

Hai thập kỷ qua, “chơi chứng khoán” đã trở thành cụm từ quen thuộc trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Mặc dù vậy, ông Đỗ Quang Vinh, Chủ tịch SHS muốn thay đổi tư duy “chơi” lâu đời đó, đặt niềm tin vào những giá trị dài hạn, bền vững hơn.

PAN Group sẵn sàng 'cuộc chơi lớn hơn' với Nghị quyết 68

PAN Group sẵn sàng 'cuộc chơi lớn hơn' với Nghị quyết 68

Leader talk -  2 ngày

Với bà Nguyễn Thị Trà My, Tổng giám đốc PAN Group, niềm tin là điều kiện cần để doanh nghiệp dám đầu tư bài bản cho kế hoạch 20 - 30 năm và trường tồn.

Ma trận thủ tục đầu tư bủa vây dự án

Ma trận thủ tục đầu tư bủa vây dự án

Leader talk -  6 ngày

Đơn giản hóa thủ tục đầu tư là một trong những chìa khóa tạo động lực cho doanh nghiệp phát triển, góp phần cải cách môi trường kinh doanh thực chất.

Tổng bí thư kêu gọi xây dựng văn hóa tiết kiệm toàn dân

Tổng bí thư kêu gọi xây dựng văn hóa tiết kiệm toàn dân

Leader talk -  1 tuần

Tổng bí thư Tô Lâm kêu gọi thúc đẩy thực hành tiết kiệm như một giá trị văn hóa cốt lõi để vượt qua mọi bão giông, đi tới sự thịnh vượng và giàu có của mỗi gia đình và đất nước.

Chọn 'nhân tài làm việc nước' từ góc nhìn GS. Trần Văn Thọ

Chọn 'nhân tài làm việc nước' từ góc nhìn GS. Trần Văn Thọ

Leader talk -  13 giờ

Theo GS. Trần Văn Thọ, đội ngũ cán bộ hành chính cần được thi tuyển, đào tạo bài bản, cải thiện chế độ để nâng cao hiệu quả công việc, tránh nhũng nhiễu, tham nhũng.

Địa ốc Hoàng Quân thay tổng giám đốc

Địa ốc Hoàng Quân thay tổng giám đốc

Hồ sơ quản trị -  13 giờ

Ông Nguyễn Long Triều vừa được bổ nhiệm Tổng giám đốc Công ty CP Tư vấn - Thương mại - Dịch vụ địa ốc Hoàng Quân thay ông Nguyễn Thanh Phong.

Chủ xe VinFast VF 8: Mua về ai cũng khen, hàng tháng tiết kiệm 4-5 triệu đồng tiền xăng

Chủ xe VinFast VF 8: Mua về ai cũng khen, hàng tháng tiết kiệm 4-5 triệu đồng tiền xăng

Nhịp cầu kinh doanh -  14 giờ

Đang sở hữu 3 chiếc Audi, anh Nguyễn Quang Huy (Đồng Nai) giữ tâm thế “thử cho biết” khi mang về chiếc VF 8. Mọi thứ thay đổi 180 độ ngay sau đó khi VF 8 trở thành kép chính còn những mẫu xe giá nhiều tỷ đồng “trùm mền”. Anh thậm chí còn tính bán bớt xe xăng, để mua thêm xe điện VinFast.

Thủ tướng chỉ ra nghịch lý: Biển rộng nhưng đầu tư ít

Thủ tướng chỉ ra nghịch lý: Biển rộng nhưng đầu tư ít

Tiêu điểm -  14 giờ

Thủ tướng Phạm Minh Chính cảnh báo đại dương chiếm 70% diện tích Trái đất nhưng lại nhận ít đầu tư nhất trong 17 mục tiêu phát triển bền vững.

PVcomBank đồng hành cùng lễ khai mạc vòng chung kết Robocon 2025

PVcomBank đồng hành cùng lễ khai mạc vòng chung kết Robocon 2025

Nhịp cầu kinh doanh -  14 giờ

Vòng chung kết cuộc thi sáng tạo Robot Việt Nam 2025 (Robocon 2025) đã khai mạc tại nhà thi đấu Ninh Bình, thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Trong vai trò là đơn vị đồng hành cùng cuộc thi, đại diện Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam (PVcomBank) đã tham dự buổi khai mạc Triển lãm Robocon và lễ khai mạc vòng chung kết với 32 đội thi đến từ nhiều trường đại học trên cả nước.

Vinmec lần đầu thay toàn bộ xương đùi cho bệnh nhi ung thư nhỏ tuổi nhất thế giới

Vinmec lần đầu thay toàn bộ xương đùi cho bệnh nhi ung thư nhỏ tuổi nhất thế giới

Nhịp cầu kinh doanh -  14 giờ

Hệ thống Y tế Vinmec vừa phẫu thuật thành công ca thay toàn bộ xương đùi bằng vật liệu in 3D cá thể hóa cho bệnh nhi ung thư nhỏ tuổi nhất thế giới. Đây cũng là sản phẩm y sinh đầu tiên được thiết kế và sản xuất hoàn toàn trong nước, đánh dấu bước tiến quan trọng trong ứng dụng y học chính xác tại Việt Nam.

Garden Apartment: Giá trị gia tăng kép ở The Matrix One Premium

Garden Apartment: Giá trị gia tăng kép ở The Matrix One Premium

Nhịp cầu kinh doanh -  14 giờ

Nếu khả năng tăng giá giúp chủ sở hữu có thêm tài sản cả khi ngủ, thì với bất động sản dòng tiền, “lãi kép” lại mang đến sức hấp dẫn khó cưỡng.